Strona Główna OgródIglaki Jodła pospolita – uprawa, pielęgnacja i zastosowanie

Jodła pospolita – uprawa, pielęgnacja i zastosowanie

autor Ogarnij Ogród

Jodła pospolita, jodła biała

Abies alba

Wysokość od 20 do 50 m
Kwitnienie
Stanowisko słoneczne, półcień
Wilgotność gleby umiarkowanie wilgotna
Ozdobność cała roślina
Pokrój regularny, stożkowaty

Jodła pospolita vel Jodła biała (Abies alba) to piękne, długowieczne, zimozielone drzewo iglaste, należące do rodziny sosnowatych. W naturze rośnie w górach południowej oraz środkowej Europy, natomiast na terenach nizinnych tylko w Polsce i we Francji. Najpiękniejsze okazy tworzą w Polsce bory jodłowe, które znajdują się w Górach Świętokrzyskich (Puszcza jodłowa) oraz na Babiej Górze w Karpatach. Młode drzewka są u nas często wykorzystywane jako bożonarodzeniowe choinki.

Jodła pospolita

Jodła pospolita, autor: Mars 2002, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Jodła pospolita – jak wygląda

Jodła pospolita charakteryzuje się ciekawym, stożkowatym, regularnym i dość luźnym pokrojem. Drzewo w naszych warunkach dorasta do około 20-30 metrów wysokości, a wyższe i najstarsze okazy spotykane w naturze sięgają nawet 50 metrów. Igły gatunku są płaskie, tępo zaokrąglone na końcach, osadzone spiralnie na gałęziach, zebrane w boczne, dwustronne grzebienie. Na pędach górnych igły są grube, nastroszone i ostro zakończone. Górna strona igieł jest ciemnozielona i błyszcząca z bruzdką pośrodku, na stronie spodniej znajdują się dwa jasne paski nalotu woskowego.

Jodła pospolita

Jodła pospolita, autor: Vassil, commons.wikimedia.org

Jodła pospolita wytwarza zielone, walcowate szyszki, wzniesione są pionowo i osadzone na górnych gałęziach. Dojrzewając zmieniają barwę na brązową. Szyszki zupełnie rozpadają się na drzewie, uwalniając duże, oskrzydlone nasiona. Na pędzie pozostaje jedynie oś szyszki, zwany trzpieniem. Szyszki dojrzewają we wrześniu, a rozsypują w październiku.

Uprawa jodły pospolitej

Jodła biała najlepiej rośnie na stanowisku półcienistym o wysokiej wilgotności powietrza, osłoniętym od wiatru, ponieważ źle znosi ostre słońce i upały. Preferuje gleby żyzne, gliniaste i wilgotne o odczynie pH od lekko kwaśnego po zasadowy. Jodła pospolita jest wrażliwa na niskie temperatury. Podczas surowych zim zdarza jej się przemarzać, do tego źle znosi wahania temperatur. Na okres zimowy młode rośliny osłaniamy stroiszem lub agrowłókniną, tak by ochronić je przed zimowym wiatrem oraz utratą wilgoci.

Jodła pospolita

Jodła pospolita, autor: Crusier, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Sadzonki kupowane w donica można sadzić cały rok oprócz okresów suszy i wówczas, gdy ziemia jest zamarznięta.

Pielęgnacja jodły pospolitej

Abies alba jest też wrażliwa na suszę i zanieczyszczone powietrze. W okresach przedłużających się bezdeszczowych, upalnych dni jodła wymaga podlewania. Podlewać należy rzadko, ale bardzo obficie. Gatunek wymaga zasilenia. Czynność tę wykonujemy wiosną lub latem, stosując wieloskładnikowy nawóz do iglaków. Jodła pospolita naturalnie ma piękny pokrój, dlatego z reguły nie wymaga przycinania, wymaga jednak cięcie sanitarnego. Zabieg ten wykonujemy wczesną wiosną, usuwamy chore, martwe, połamane i niepotrzebne pędy. Tniemy do miejsc, gdzie są zielone gałązki, a jeśli takich nie ma na pędzie, to wycinamy je całkowicie aż do pnia.

Jodła pospolita

Jodła pospolita, autor: Mars 2002, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org1

Abies alba jest narażona na ataki szkodników, w szczególności mszyc rodzaju Adelges nordmannianae, z ich spadzi pszczoły wytwarzają jeden z najbardziej cenionych „czarnych” miodów spadziowych. Jednak największym zagrożeniem jest rdza jodły, jest to choroba wywołana przez grzyby. Porażone gałęzie należy usunąć i zastosować odpowiedni oprysk.

Rozmnażanie jodły pospolitej

Gatunek rozmnaża się przez nasiona, zebrane pod koniec lata i jesienią (VIII-X). Niestety rozmnażanie jodły pospolitej nie jest prostym zadaniem, ponieważ sadzonki są bardzo wrażliwe. Młode siewki rosną niestety wolno pochłaniając sporo czasu, wciąż trzeba pilnować ich podlewania, nie mogą również być narażone na działanie promieni słonecznych.

Jodła pospolita

Jodła pospolita, autor: Saturnian, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Jeśli jednak ktoś pokusi się o wysiew zebranych nasion, to należy wymieszać je z wilgotnym piaskiem i przez miesiąc zapewnić tej mieszance wilgoć i temperaturę w granicach 10-15oC. Pojawiające się sukcesywnie skiełkowane nasiona (po ok. 3-4 tygodniach) należy delikatnie przesadzić do foliowego tunelu, inspektu bądź wprost do gruntu. Po roku można je przepikować, dbając w tym czasie jak już wspominaliśmy wyżej bardzo szczególnie. Na miejsce stałe sadzi się drzewka kilkuletnie.

Jodła pospolita – zastosowanie

Jodła biała ma całe mnóstwo zastosowań:

  • jako gatunek leśny znajduje zastosowanie w nasadzeniach lasów, parków i dużych ogrodów. Chętnie wykorzystywana jako drzewko bożonarodzeniowe,
  • drewno wykorzystywane jest w przemyśle budowalnym oraz celulozowo-papierniczym,
  • posiada również właściwości lecznicze, które wykorzystuje się po uzyskaniu olejku eterycznego (bogaty w kadynen, flawanol – taksyfolina, węglowodór seskwiterpenowy, pinen i limonen) do nacierania w bólach reumatycznych czy do kąpieli wzmacniających; olejek działa również wykrztuśnie,
  • jednoroczne gałązki, igły i żywica wykorzystywane są jako surowiec zielarski,
  • olejki zawarte w szyszkach wykorzystywane są w przemyśle perfumeryjnym.
Jodła pospolita – olejki eteryczne

Jodła pospolita – olejki eteryczne, źródło: depositphotos.com

Najpopularniejsze odmiany jodły pospolitej

Jest wiele odmian jodły, które można uprawiać w ogrodzie. Przybliżymy charakterystykę i warunki uprawy kilku z nich:

Jodła pospolita 'Pendula’

Jodła pospolita ‘Pendula’ (Abies alba ‘Pendula’) to zimozielona, płacząca, wolno rosnąca odmiana jodły pospolitej o bardzo specyficznym pokroju. Ma pokrój zwartej, wąskiej kolumny i mocno zwisających bocznych pędach, szczelnie pokrywających pień. ‘Pendula’ po 10 latach uprawy dorasta do 1,5-2 metrów wysokości i 0,8 metra szerokości. Roczny jej przyrost szacuje się na około 15 centymetrów. Starsze osobniki mogą osiągnąć nawet kilkanaście metrów wysokości i 3-4 metry średnicy.

Jodła pospolita ‘Pendula’ igły ma bardzo podobne do innych z tego gatunku. Są one krótkie, ciemnozielone, błyszczące, z dwoma jasnymi paskami od spodu, młode przyrosty mają barwę jasnej, soczystej zieleni.

Jodła pospolita – 'Pendula'

Jodła pospolita – 'Pendula’, autor: Frank Vincentz, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Abies alba ‘Pendula’ świetnie sprawdzi się we wszystkich ogrodach, o przyjemnym mikroklimacie bez względu na ich wielkość i charakter. Doskonale prezentuje się jako soliter, jak również w kompozycjach z innymi, niższymi roślinami ozdobnymi.

Uprawa jodły pospolitej ‘Pendula’

Abies alba ’Pendula’ preferuje gleby żyzne, przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne o lekko kwaśnym odczynie. Stanowisko dla niej powinno być zaciszne, ciepłe, osłonięte od wiatru, słoneczne lub półcieniste. Odmiana nie toleruje suszy, mroźnych wiatrów i zanieczyszczeń powietrza. W okresie przedłużających się upalnych, bezdeszczowych dni ‘Pendula’ wymaga odpowiedniego nawadniania – rzadko, ale obficie. Mrozoodporność jej jest umiarkowana. Na czas zimowy należałoby zadbać o młode osobniki, okrywając je w całości, a starsze chociaż u podstawy.

Jodła pospolita ‘Pendula’ bardzo źle znosi przesadzanie. Najlepiej sadzić ją w miejsce docelowe wczesną wiosną lub na początku jesieni, kiedy zagrożenie przymrozków minęło.

Jodła pospolita ‘Ibergeregg’

Jodła pospolita ‘Ibergeregg’ (Abies alba ‘Ibergeregg’) to zimozielony, wolno rosnący, karłowy krzew iglasty. Odmiana o nieregularnym, asymetrycznym i szerokim pokroju, dorasta do 1-1,5 metra wysokości. Dość rzadkie i stosunkowo grube gałązki sprawiają że roślina ma luźną strukturę i może przypominać drzewko bonsai. Igły jodły pospolitej ‘Ibergeregg’ są ciemnozielone i nastroszone, na młodych przyrostach seledynowe.

Odmiana polecana jest do nasadzeń w ogrodach przydomowych, na skalniakach, wrzosowiskach i w parkach. ‘Ibergeregg’ pięknie prezentuje się jako soliter, jej nieregularność wprowadza do naszego ogrodu element naturalności i swobody.

Uprawa jodły pospolitej ‘Ibergeregg’

Abies alba ‘Ibergeregg’ dobrze rozwija się na glebach żyznych, gliniastych i umiarkowanie wilgotnych. Nie toleruje zbyt mokrych, suchych i jałowych podłoży. Stanowisko powinno być osłonięte od suchych i mroźnych wiatrów, źle znosi ostre słońce i upały.

Jodła pospolita ‘Ibergeregg’ najlepiej czuje się w półcieniu o dużej wilgotności powietrza. W okresie przedłużających się bezdeszczowych, upalnych dni, roślina wymaga podlewania. Dobrze reaguje na cięcia. Zabieg przeprowadzamy wczesną wiosną, usuwając przy okazji niedoskonałości po okresie zimowym. Usuwamy martwe, chore i połamane pędy. Roślinę możemy zasilić nawozem wieloskładnikowym do iglaków, w okresie wiosennym lub na jesieni.

Jodła pospolita ‘Pyramidalis’

Jodła pospolita ‘Pyramidalis’ (Abies alba ‘Pyramidalis’) to bardzo interesujące, zimozielone drzewo iglaste, o regularnym, stożkowatym pokroju. Odmiana jodły pospolitej ‘Pyramidalis’ w pierwszych latach uprawy przybiera formę kolumnową, jednak z wiekiem rozszerza się w dolnej części i przyjmuje kształt o zwartej, gęstej strukturze. ‘Pyramidalis’ docelowo może uzyskać 7-10 metrów wysokości. Jednak początkowa faza jej wzrostu jest bardzo powolna, po 10 latach uprawy osiąga do 2-3 metrów wysokości i około 1 metra szerokości.

Jodła pospolita ‘Pyramidalis’ zdobi się identycznymi igłami jak u gatunku. Są one płaskie, ciemnozielone, błyszczące, na spodniej stronie z dwoma białymi paskami. Wierzchołek igieł jest zaokrąglony lub delikatnie wcięty, grzebieniasto ułożone na pędach. Igły po roztarciu wydzielają przyjemny, cytrynowy zapach. Pędy wzniesione, wyprostowane, skierowane wyraźnie ku górze pod ostrym kątem 30-45 stopni, trochę krótsze od gatunku.

Alba ‘Pyramidalis’ wytwarza wąskie, cylindryczne, sterczące do góry szyszki, początkowo zielone, dojrzewając brunatne, które rozpadają się na drzewie, pozostawiając jedynie oś szyszki zwany trzpieniem. Jodła pospolita ‘Pyramidalis’ swoje zastosowaniem znajduje bardzo często w ogrodach przydomowych w kompozycjach z spokrewnionymi iglakami, oraz ozdobnymi krzewami liściastymi. Dobrze rozwija się na wrzosowiskach i w pobliżu oczek wodnych. Jednak najokazalej prezentuje się jako soliter.

Alba ‘Pyramidalis’ źle znosi długotrwałe susze, zanieczyszczenia powietrza i zasolenie. Nie należy jej sadzić w centrum miast, przy ruchliwych drogach oraz w rejonach przemysłowych.

Uprawa jodły pospolitej ‘Pyramidalis’

Alba ‘Pyramidalis’ to bardzo piękne i interesujące drzewo iglaste. Ale jeśli chcemy podziwiać go w całej okazałości, to należy spełnić jego wymogi. Drzewo potrzebuje żyznych , przepuszczalnych, lekko kwaśnych i umiarkowanie wilgotnych podłoży. Źle znosi gleby ciężkie, gliniaste i podmokłe, przede wszystkim wymaga wilgotnego powietrza. Stanowisko powinno być zaciszne, ciepłe, osłonięte od wiatru i lekko zacienione.

Jodła pospolita ‘Pyramidalis sadzona w miejscach nasłonecznionych wymaga okrycia młodych osobników cieniówką lub agrowłókniną, które zabezpieczą igły przed wysychaniem podczas mroźnych i słonecznych zim. Odmiana odporna na choroby i ataki szkodników. Należy pamiętać o podlewaniu rośliny, w suche, letnie, przedłużające się okresy bezdeszczowe.

Odmiana ‘Pyramidalis’ nie wymaga drastycznych i regularnych cięć. Po okresie zimowym możemy przeprowadzić zabieg sanitarny. Usuwamy przemarznięte, chore, połamane i niepotrzebne pędy.

Jodła pospolita ‘Mlada Boleslav’

Jodła pospolita ‘Mlada Boleslav’ (Abies alba ‘Mlada Boleslav’) to ozdobny, zimozielony, karłowy, wolno rosnący krzew iglasty. ‘Mlada Boleslav’ to odmiana znaleziona jako czarcia miotła w Czechach. Dorasta do 0,8-1 metra wysokości i 1-1,2 metra szerokości. Jodła pospolita ‘Mlada Boleslav’ charakteryzuje się gęstym, płasko kulistym, nieregularnym pokrojem. Igły bardzo podobne do gatunku, są one krótkie, płaskie, ciemnozielone i błyszczące, na spodniej stronie z dwoma białymi paseczkami. Na wierzchołku, zaokrąglone lub delikatnie wcięte, grzebieniasto ułożone na pędach. Młode przyrosty żółtawozielone.

‘Mlada Boleslav nie wytwarza szyszek. Swoje zastosowanie znajduje w ogrodach przydomowych, na rabatach, w ogrodach skalnych i wrzosowiskach. Może być uprawiana w pojemnikach i dużych donicach. Jest to odmiana bardzo dekoracyjna i stanowi prawdziwą ciekawostkę dla kolekcjonerów.

Uprawa jodły pospolitej ‘Mlada Boleslav’

Odmiana ‘Mlada Boleslav’ najlepiej rośnie na glebach gliniasto-piaszczystych o umiarkowanej wilgotności i odczynie lekko kwaśnym. Nie toleruje podłoży piaszczystych, suchych, ciężkich i stale podmokłych. Stanowisko może być słoneczne i półcieniste, nie lubi miejsc narażonych na silne wiatry, źle znosi ostre słońce i upały. Lubi dużą wilgotność powietrza. Wymaga odpowiedniego zabezpieczenia na okres zimowy.

Jodła pospolita ‘Mlada Boleslav’ nie jest w pełni mrozoodporna i w surowe zimy może przemarzać. Ponieważ rozwija się stosunkowo wcześnie , może być narażona na przemrożenie igieł przez wiosenne przymrozki. Odmiana wrażliwa na suszę, zanieczyszczone powietrze oraz zasolenie. W okresach przedłużających się bezdeszczowych, upalnych dni, należy pamiętać o dostarczeniu roślinie wody.

Fot. główna: Frank Vincentz, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Przeczytaj także

Dodaj komentarz