Mączniak rzekomy należy do niezwykle często występujących i niezwykle groźnych zarazem chorób grzybowych roślin uprawnych. Na ogół jego występowaniu sprzyjają okresy nadmiernej wilgotności powietrza i umiarkowanej temperatury. Optymalne warunki sprawiają, że rozwija się niezwykle szybko wyniszczając liście, łodygi, kwiaty, pąki oraz owoce, a przy tym poraża sąsiednie rośliny. Mączniak rzekomy jest odmianą mączniaka, która jest szczególnie podstępną, bowiem pierwsze objawy jego bytności w uprawach przypominają niedobory pokarmowe, uszkodzenia słoneczne bądź inne choroby wynikające z niewłaściwej pielęgnacji.
Objawy mączniaka rzekomego
Wczesne stadium występowania mączniaka rzekomego objawia się w postaci niewielkich, żółtych lub czerwonych plamek na zewnętrznych częściach liścia. Z czasem powiększają się i łączą ze sobą tworząc nieregularne przebarwienia. Porażone mączniakiem rzekomym liście zaczynają szybko żółknąć i zamierać, a z czasem opadają. Jeżeli pogoda sprzyja rozwojowi choroby, jest wilgotno i ciepło, patogen zaczyna na spodniej części liści tworzyć biały, szary lub filetowy i mączysty nalot grzybni. Objawy te można zaobserwować na ogół wiosną lub końcem lata. Organizmy grzybowe mączniaka rzekomego atakują różne rośliny, jednak najczęściej zauważyć możemy je na warzywach jak ogórki, sałata, cebula, szpinak, fasolka szparagowa, groch, marchew czy pietruszka, ale i na winoroślach bądź roślinach zdobnych np. różach.
Mączniak rzekomy – gdzie szukać objawów
Mączniak rzekomy objawia się przede wszystkim na spodniej stronie liści, gdzie bywa rozpoznany w często już bardzo rozwiniętej formie. Porażona roślina ma również tłuste, oliwkowe plamy na powierzchni liści, a pod spodem znajdują się grzybnie. Warto obserwować roślinę pod kątem plam, które w przypadku mączniaka rzekomego pojawiają się w pierwszej kolejności na obrzeżach liści.
Mączniak rzekomy, źródło: depositphotos.com
Odmiany mączniaka rzekomego
W zależności od występowania, mączniak rzekomy może być wywoływany przez odmienne gatunki organizmów grzybowych. U sałaty będzie to Bremia lactuca, u roślin dyniowatych Pseudoperonospora cubensis, na winoroślach Plasmopara viticola, na uprawach marchewki i roślinach baldaszkowatych Plasmopara nivea, a na cebuli Peronospora destruktor. Róże atakować może odmiana Peronospora sparsa. Znakomita większość gatunków mączniaka rzekomego nie potrzebuje zbyt wysokich temperatur do rozwoju, na ogół wystarcza im 15-20°C za dnia i kilka mniej stopni w nocy (wyjątkiem jest atakujący dyniowate Pseudoperonospora cubensis, który wymaga wyższych temperatur). Obecność patogenów mączniaka rzekomego wiąże się również z dużą wilgotnością powietrza.
Cykl rozwojowy i wygląd mączniaka rzekomego
Mączniak rzekomy nie jest powodowany grzybami, a lęgniowcami blisko spokrewnionymi z Pythium i Phytophthora. Przetrwałe w grzybniach lub zoosporach zarodniki infekują rośliny poprzez ich aparaty szparkowe bądź wnikając w nabłonek. Aby mogły się rozwinąć, niezbędna jest woda oraz optymalna temperatura – dla niektórych mączniaków rzekomych będzie to ok. 15°C, dla innych bliżej 20°C. Co do zasady, im bardziej stała temperatura, tym patogen szybciej się rozwija.
Mączniak rzekomy, autor Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
Gdy mączniak zagnieździ się w roślinie wytwarza tzw. haustoria, czyli niewielkie narządy, które umożliwiają mu pobór składników odżywczych z komórek roślinnych. Tym sposobem rozwija się wewnątrz liści, tworząc nowe struktury zarodnikowe, które wydostają się na powierzchnię poprzez aparaty szparkowe. Nie bez powodu objawiają się one głównie na spodniej części liści – to właśnie tutaj rośliny mają najwięcej aparatów szparkowych.
Mączniak rzekomy – jak zwalczać?
Jeżeli mączniak rzekomy zaatakował naszą uprawę konieczne jest wykorzystanie chemii do ochrony roślin. Podczas ich doboru należy kierować się odmianą rośliny, którą zaatakowała choroba. Wśród fungicydów wykorzystywanych w zwalczaniu mączniaka znaleźć możemy między innymi: Topsin M 500 EC, Score 250 EC, Topas 100 EC, Atos 250 SC, Amistar 250 SC, Mirador 250 SC lub Kendo 50 EW. Niezwykle ważne jest stosowanie środków zgodnie z przeznaczeniem, według zaleceń producenta i w terminach przeprowadzania zabiegu. W zwalczaniu mączniaka rzekomego ponowne opryski najlepiej wykonać odmiennymi środkami, gdyż posiada on zdolność uodporniania się na substancje czynne fungicydów.
Domowe sposoby na mączniaka rzekomego
Zwalczanie mączniaka rzekomego to nie lada wyzwanie, jednak zanim przystąpimy do agresywnej walki z pomocą fungicydów, można spróbować metod domowych. Wśród nich znaleźć możemy między innymi takie rozwiązania jak:
Soda – 4 gramy sody oczyszczonej połączonej z 1 litrem wody oraz 4 gramami szarego mydła po wymieszaniu można stosować w formie oprysku co 7 dni. Innym sposobem jest rozpuszczenie 5 gramów sody kalcynowej z połową łyżeczki mydła w płynie oraz 1 grama siarczanu miedzi z 0,5 litra wody – po kolejnym rozcieńczeniu z 0,5 litra wody można wykonać oprysk także na roślinach w domu.
Popiół drzewny – po połączeniu 0,5 szklanki popiołu z litrem wody i pozostawieniu mikstury na 2 dni, należy odcedzić całość, dodać 4 gramy szarego mydła i stosować na rośliny trzykrotnie w odstępie co 2 dni.
Obornik – 1/3 wiadra świeżego obornika zalewamy wodą, odstawiamy na 3 dni, codziennie mieszając. Przecedzony oprysk rozcieńczamy z wodą w proporcji 1:10 i opryskujemy rośliny wieczorem.
Jodyna – zapobiegawczo, jak również po zauważeniu pierwszych objawów można opryskać porażone mączniakiem rośliny łącząc 1 ml jodyny z 10 l wody.
Drożdże – to sposób na stworzenie naturalnej ochrony przez infekcjami grzybowymi – roztwór do oprysku składa się ze 100 g drożdży rozpuszczonych w 0,5 litra mleka, który kolejno rozcieńczamy w 10 litrach wody z dodatkiem 30 g szarego mydła lub odrobiny płynu do naczyń (pozwolą „przykleić” roztwór do roślin). Oprysk z drożdży można stosować raz w tygodniu przez cały sezon.
Zsiadłe mleko (kefir) – białko zawarte w mleku to skuteczny sposób na zarodniki grzybów. Aby przygotować roztwór mieszamy kefir lub zsiadłe mleko z woda w proporcji 1:10 i opryskujemy rośliny.
Cebula – napraw z cebuli wykonujemy łącząc 100 gram łusek cebuli z 5 litrami gorącej wody i parzymy 1-2 dni, po odcedzeniu można pryskać dotknięte mączniakiem rośliny. Możemy również wykonać wywar z łusek cebuli gotując 200-500 gram łusek w 10 l wody – całość po 12-24 godzinach przegotowujemy ponownie przez 30 minut, a po przestudzeniu wykonujemy opryski co 3-4 dni.
Krwawnik pospolity – 10 litrów wody oraz 1 kg świeżego lub 100 gram suszonego krwawnika pozostawiamy na dobę, a następnie rozcieńczamy z wodą w proporcji 1:10 i wykonujemy oprysk.
Pokrzywa – z 1 kg świeżych pokrzyw i 10 litrów wody wykonujemy gnojówkę. Mieszankę pozostawiamy do fermentacji na 2-4 tygodnie, a opryski wykonujemy po rozcieńczeniu w stosunku 1:10 z wodą.
Skrzyp polny – 1 kg świeżego lub 150 gram suszonego skrzypu zalewamy 10 litrami wody. Gnojówkę pozostawiamy na 2 tygodnie, a po tym czasie wykonujemy opryski rozcieńczoną w proporcji 1:5 z wodą.
Czosnek, cebula i liście czarnej porzeczki – mikstura ta to doskonały środek na mączniaka. Wykonujemy go łącząc równe proporcje – po 50 gram – główek czosnku, łusek cebuli oraz liści porzeczki oraz 10 litrów wody. Całość pozostawiamy na 3 tygodnie, cedzimy i po rozcieńczeniu 1:10 z wodą opryskujemy porażone rośliny co 3-4 dni.
Mączniak rzekomy – jak zapobiegać?
Ponieważ zwalczanie mączniaka rzekomego jest niezwykle trudne, najlepiej mu przeciwdziałać. Ponieważ zarodniki grzybni mączniaka rzekomego szybko i łatwo się rozprzestrzeniają (mogą także przetrwać poza rośliną), a przy tym potrafią uodparniać się na niektóre środki ochrony roślin, zwalczanie go wymaga odpowiedniej profilaktyki. Choroba ta nierzadko atakuje rośliny w krótkim okresie wegetacji, co nie ułatwia jego skutecznego zwalczania.
Wczesne wykrycie pierwszych objawów choroby wymaga zatem dokładnej obserwacji upraw, a przy tym warto skupić się na działaniach profilaktycznych. Chcąc zapobiec chorobie powinniśmy:
- usuwać wszystkie resztki organiczne z miejsc uprawy – dotyczy to zarówno opadłych liści, które pozostawione przez zimę stanowią siedlisko grzyba, jak również chorych części roślin (nie należy ich przy tym kompostować, a najlepiej spalić);
- zadbać o właściwe zmianowanie roślin;
- systematycznie odchwaszczać uprawę;
- unikać moczenia liści roślin podczas nawadniania podłoża;
- stosować naturalne opryski np. z wykorzystaniem wywaru z łusek cebuli, gnojówki ze skrzypu polnego itp. ;
- wykorzystywać w uprawie odmiany roślin, które są odporne na ataki mączniaka rzekomego.
Odmiany roślin odporne na mączniaka rzekomego
Wśród roślin odpornych na ataki mączniaka rzekomego wymienić możemy rośliny użytkowe takie jak sałaty czy szpinak, jak również kwiaty typu róże, astry, floksy czy pysznogłówki. Z roku na rok lista odmian odpornych na choroby grzybowe rośnie, gdyż hodowcy tworzą nowe warianty odmian o zwiększonej odporności.
Co atakuje mączniak rzekomy, a co mączniak prawdziwy
Mączniaki to plaga ogrodów – atakują zarówno kwiaty, krzewy ozdobne, jak i rośliny użytkowe. Nierzadko zajmują również drzewa owocowe. Bardziej pospolity, mączniak prawdziwy najczęściej pojawia się na drzewach, krzewach oraz roślinach jednorocznych, często dotyka również róże, winorośle, jabłonie bądź agrest. Można go spotkać także na warzywach z rodziny dyń oraz na pietruszce. Zdarza się również na azaliach, begoniach, berberysach, petuniach, werbenie oraz roślinach doniczkowych jak fiołek afrykański. Jest on przy tym poważną plagą upraw zboża.
Mączniak rzekomy jest rzadszym, niechcianym gościem upraw. Lubi jednak zajmować winorośle i rośliny o obfitej liczbie liści, pojawia się zatem na drzewach ozdobnych i uprawnych, jak również na bylinach. Niezwykle często atakuje hortensje.
Fot. główna: Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
