Seler korzeniowy (Apium graveolens var. rapaceum) to roślina, która bez wątpienia króluje w większości naszych kuchni. Jego unikalny smak i aromat dodaje niezwykłych walorów wielu potrawom, a przy tym jest niebywale bogaty w mikroelementy i liczne witaminy. Najczęściej uprawiamy go w ogrodach, a w formie dzikiej spotykany jest niezwykle rzadko. Uprawa selera nie jest zbyt skomplikowana. Poza znaną i cenioną formą selera korzeniowego, niezwykle popularność zyskuje również seler naciowy (Apium graveolens).
Wymagania uprawowe selera
Seler należy do stosunkowo łatwych w uprawie warzyw, jednak kluczowa jest dla niego dobrze dopasowana gleba. Uprawa selera wymagana jest żyzna gleba, do tego niezbyt ciężka, najlepiej o odczynie zasadowym – gleby kwaśne zdecydowanie mu nie służą. Warto zadbać również o ich odpowiednie nawożenie, najlepiej zastosować co roku jesienią obornik bydlęcy na mało żyznych podłożach – lepsze ziemie wystarczy nawozić raz na dwa lata. Podobnie żyznej gleby potrzebuje uprawa selera naciowego. Dzięki odpowiedniemu podłożu seler zachowuje swoje liczne walory zdrowotne i lepiej wzrasta.
Uprawa selera korzeniowego, autor: Hans/pixabay.com
Najlepszym stanowiskiem dla selera będzie nasłonecznione miejsce, może być lekko zacienione, jednakże im więcej słońca, tym roślina rośnie lepiej i dorodniej. Co roku konieczne jest dokonanie zmiany stanowiska uprawy selera (w obu wariantach). Tak jak w przypadku wielu innych warzyw, tak i w przypadku selera korzeniowego ważny jest płodozmian. Uprawa selera korzeniowego najlepiej sprawdza się z rozsady, przy zachowaniu odpowiednich odległości między sadzonkami – wówczas warzywa osiągną odpowiednią wielkość.
W trakcie wzrostu selerów korzeniowych, można na bieżąco korzystać z ich liści i łodyg, świeżo zerwane dodadzą niezwykłego aromatu potrawom. Należy je jednak obrywać z umiarem, usunięcie zbyt dużej ilości doprowadzi do zahamowania wzrostu bulw.
Gdy jesienią cieszą nas obfite plony, dobrze jest móc korzystać z selera, marchwi czy ziemniaków także zimą. Jak powinno wyglądać przechowywanie warzyw? Kopcowanie warzyw jest idealnym rozwiązaniem.
Przygotowanie rozsady
Przystępując rozsadę rozpocząć należy od zdezynfekowania pomieszczenia, pojemników i narzędzi. Nasiona, oczywiście dobrej jakości, wysiewać można do wielodoniczek, skrzynek wysiewnych lub dostępnych pojemników. Termin siewu nasion zależy od tego, kiedy oczekujemy zbiorów.
Uprawa selera korzeniowego – nasiona, autor: Forest and Kim Starr/flickr.com
Jeśli zbiór ma być wczesny i chcemy uzyskać tzw. młody seler (zbiór pęczkowy), gdzie stawiamy na zieloną jego część, to nasiona należy wysiać już w połowie lutego. Gdy naszym celem są duże korzenia zdatne do przechowywania, wówczas siejemy w połowie marca.
Nasiona selera potrzebują do skiełkowania światło, więc można ich nie przykrywać. Po wysianiu dobrze jest je przykryć cienką warstwą piasku, dla utrzymania wilgoci i pamiętać o systematycznym, delikatnym zraszaniu. Temperatura powinna oscylować w granicach 20-25°C, a gdy pojawią się wschody w okresach słonecznych w dzień 22°C, nocą 20°C, natomiast w dni pochmurne w dzień i w nocy ok. 18-20°C. W dni ciepłe rozsada powinna być systematycznie wietrzona.
Uprawa selera korzeniowego – siewki: autor: mpaola_andreoni/flickr.com
Gdy rośliny mają już po 1-2 liście właściwe, można je przepikować do osobnych pojemników, pozwoli to uzyskać zdrowsze i mocniejsze egzemplarze. Podłoże powinno być wzbogacone w odpowiednie składniki pokarmowe. Ale to nie wystarczy, taką rozsadę dobrze jest systematycznie zasilać. Może to być np. biohumus. Produkcja rozsady trwa średnio 7-10 tygodni.
Sadzenie rozsady selera
Uprawa selera korzeniowego w gruncie wymaga, by na miejsce docelowe sadzić go od połowy do końca maja. Jeśli zrobimy to wcześniej, wiosenne chłody będą powodowały powstawanie pośpiechów, jeśli zbyt późno, korzeń spichrzowy nie osiągnie przed zimą odpowiednich rozmiarów.
Seler korzeniowy nie może być sadzony zbyt głęboko. Tzw. serce, czyli pąk wierzchołkowy musi zostać ponad powierzchnią ziemi. Jeśli seler posadzimy zbyt głęboko, może dojść do przewężenia jego środkowej części korzenia.
Uprawa selera korzeniowego – rozsada, autor: Aris Papachristou/flickr.com
Na zbiór pęczkowy seler korzeniowy należy posadzić się w uprawie gruntowej w III dekadzie kwietnia lub na początku maja w rozstawie 25-30 x 15-20 cm, a na zbiór korzeni jesienią, w drugiej połowie maja lub na początku czerwca w rozstawie 30-50 x 20-30 cm.
Sadząc seler korzeniowy warto jest zastosować zasadę, która uwzględnia dobre sąsiedztwo. Seler będzie lepiej rósł np. w towarzystwie pora. Uprawa współrzędna warzyw pozwoli to gwarancja wyższych plonów i mniej chorób i szkodników w warzywniku.
Pielęgnacja selera
Seler korzeniowy ma wysokie wymagania wodne. Jeśli aura nie rozpieszcza deszczem, w okresie wzrostu trzeba go systematycznie podlewać. Brak dostatecznej ilości wody spowoduje, że bulwy będą małe. Zwłaszcza sierpniu i wrześniu konieczne jest codzienne podlewanie uprawy. Ale w podlewaniu też trzeba zachować umiar. Zbyt duże ilości wody powodują powstawanie pustych przestrzeni w korzeniach. Dostarczanie zbyt rzadko za to dużej ilości wody doprowadza również często do zgorzeli liści sercowych i zamierania wierzchołków wzrostu selera.
Zwłaszcza w początkowym okresie po wysadzaniu na miejscu docelowym, konieczne jest systematyczne odchwaszczanie uprawy. Można również na tym etapie przykrywać je osłonami, im cieplej, tym lepiej będą rosnąć.
Choroby selera
Seler należy do warzyw podatnych na różne schorzenia, jednak najczęstszą przyczyną zmian na liściach i bulwach może być jego niewłaściwe nawożenie i niedobory składników odżywczych. Najczęstszą chorobą selera jest septorioza, która atakuje zarówno listowie, jak i część korzeniową rośliny. Powodowana jest przez grzyby, objawiające się brunatnymi plamkami na liściach, które z czasem atakują pozostałe części selera. Stwierdzenie tej choroby w uprawie sprawia, że na danym stanowisku nie należy uprawiać przez co najmniej 3 kolejne lata.
Uprawa selera korzeniowego – septorioza selera, autor: Scot Nelson/flickr.com
Seler naciowy i korzeniowy oraz ich najpopularniejsze odmiany
Wśród licznych odmian selera – zarówno korzeniowego jak i naciowego, znaleźć można cały szereg atrakcyjnych propozycji. Różnią się one najczęściej wielkością, ale i właściwościami, które pozwalają wykorzystać je w przetwórstwie.
Warte uwagi odmiany selera korzeniowego to:
- ’Elena 1′ będąca idealną do przetwórstwa. Ma krótki okres wegetacji i należy do odmian wczesnych. Jest odporna na choroby, a jej bulwy mają niewielką ilość pustych komór.
- ’Belena F1′ jest odmianą o wysokiej jakości miąższu. Podobnie jak poprzednia ma krótki okres wegetacji i świetnie sprawdza się w uprawie ogrodowej, jak i w przetwórstwie.
- ’Brilliant’ to z kolei odmiana idealna do długotrwałego przechowywania. Doskonale sprawdza się w przetwórstwie, jak i do spożycia jako świeże warzywo.
Wśród selerów naciowych na uwagę zasługują:
- ’Artur AZ’, który jest odmianą często spotykaną w warzywniakach, ma równe, dobrze wybarwione łodygi i należy do mniejszych roślin tego typu.
- ’Geronimo RZ’ to odmiana większa, która oferuje jasnozielone łodygi i nieco ciemniejsze liście. Ma zwartą budowę i niezwykłe walory smakowe i odżywcze.
- ’Kelvin RZ’ to odmiana podobna do poprzedniej, jednak wykazuje szybszy wzrost.
Właściwości selera
Selery to rośliny cenione przede wszystkim za niezwykłe właściwości prozdrowotne i odżywcze. Seler korzeniowy najczęściej wykorzystywany jest w przetwórstwie, a jego liście świetnie sprawdzają się jako aromatyczny dodatek do potraw. Selery naciowe najchętniej spożywane są na surowo. Przyrządzanie selera możliwe jest na wiele sposobów. Wykorzystany jest jako sok z bulw selera korzeniowego, marynowany, a nawet mrożony – warzywo to może być poddawane niemal niczym nieograniczonej obróbce kulinarnej.
Uprawa selera korzeniowego – sałatka, autor: jules/flickr.com
Jako warzywa o ogromnej gamie zastosowań mogą być wykorzystywane na wiele sposobów. Zawarty w korzeniach selera olejek eteryczny oraz liczne witaminy oferują właściwości lecznicze. Seler wspaniale oczyszcza organizm z toksyn, a zawarte w nim związki poprawiają przemianę materii i działają przeciwskurczowo. Seler naciowy to dietetyczna przekąska o wyjątkowo niewielkiej kaloryczności, którą często stosuje się w dietach odchudzających. Jest bogatszy w witaminę C, aniżeli owoce cytrusowe, przez co doskonale wspiera odporność naszego organizmu. Poza wspaniałym wpływem na nasz układ pokarmowy, spożywanie selera może wspaniale wpływać także na wygląd naszej cery, a ponieważ jest doskonale przyswajalny, pozwala czerpać maksymalną ilość ze swoich licznych, dobroczynnych składników. Stosowanie selera w codziennej diecie pomaga w menopauzie, ale i w problemach z reumatyzmem.
Jak można zauważyć, uprawa selera w każdym wariancie jest uprawą rośliny, która zasługuje na uznanie. Samodzielna uprawa selera w ogrodzie dać może wiele satysfakcji, a czerpane z jego spożywania wartości pomogą zachować zdrowie i urodę na długo!
Fot. główna: ulleo/pixabay.com
