A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | W | Z
A
Adiuwant
To z łaciny adiuvare czyli pomagać, wspierać. Jest to substancja pomocnicza dodawana do środków ochrony roślin razem z substancją aktywną albo też dodaje się ją do cieczy roboczej, poprawiając tym samym skuteczność biologiczną preparatu poprzez modyfikowanie jego własności fizycznych i chemicznych. Na właściwości preparatu mogą mieć bowiem wpływ czynniki zewnętrzne, jak choćby twardość wody, przez co nie będzie on tak skuteczny. Dlatego właśnie dodaje się do nich substancje wspomagające, czyli adiuwanty.
Agrofagi
Są to niepożądane organizmy, które są szkodliwe dla roślin uprawnych, płodów rolnych oraz zwierząt. Zalicza się do nich:
– szkodniki (np. żerujące owady na polach uprawnych),
– patogeny (mikroorganizm wywołujący chorobę),
– chwasty (niepożądane roślina w uprawie).
Agromelioracje
To z greki: agrós (rola) i łaciny: melioratio (ulepszenie). A oznacza ro zabiegi z zakresu agrotechniki i melioracji, które mają działać przez kilka lat a są przeprowadzane na glebach o słabych właściwościach wodno-powietrznych, które są niekorzystne dla roślin. Zabiegi te to np.: spulchnianie głębszych, zagęszczonych warstw gleby, nawożenie wgłębne org. (np. torfem, słomą) lub miner. (m.in. wapnowanie i marglowanie gleb) czy wyorywanie bruzd i przegonów w celu zahamowania zbyt szybkiego spływu wód lub w celu odwodnienia pola.
Allelopatia roślin
To z greki: allelon (wzajemny) i pathos (cierpienie). Oznacza korzystny lub niekorzystny wpływ roślin, a właściwie substancji przez nie wydzielanych na inne. Zjawisko te warto wykorzystać w ogrodzie warzywnym, ponieważ chroni przed chorobami roślin i ogranicza konieczność stosowania chemicznych środków.
Amensalizm
To rodzaj zależności między gatunkami, gdzie obecność jednego gatunku ma niekorzystny wpływ na ten drugi. Ale zależność ta jest jednostronna, traci tylko ten pierwszy, dla drugiego wpływ ten jest żaden. Różni się tym od pasożytnictwa, że w tym wypadku jeden organizm zyskuje a drugi traci. Przykładem amensalizmu jest negatywny (hamujący) wpływ brzozy na rozwój sosny.
B
Baldachy
To z łaciny umbella (baldach) – jest to rodzaj kwiatostanu u roślin, w którym pojedyncze kwiaty wyrastają na mniej więcej jednakowej długości szypułkach z jednego miejsca na szczycie pędu, tworząc jakby parasole. Najwcześniej rozkwitają kwiaty zewnętrzne, a im bliżej środka, tym później.
Baloty
Jest to bela sprawowanej ściółki torfowej, słomy lub siana. Widzimy je na polach po sianokosach albo żniwach.
Bonsai
Jest to sztuka miniaturyzowania drzew lub krzewów uprawianych w odpowiednio dobranych, płaskich pojemnikach. Efekt ten jest uzyskiwany poprzez specyficzne przycinanie oraz pielęgnację. W potocznym znaczeniu – zminiaturyzowane rośliny o sztucznie wymuszonym, płytkim systemie korzeniowym umieszczone w płaskim naczyniu wyglądem do złudzenia przypominające te rosnące w naturze.
Bylina
To z łaciny herba perennis (wieloletnie zioło). Jest to roślina zielna, której żywotność jest dłuższa niż dwa lata, posiada niezdrewniałe części nadziemne, najczęściej wielokrotnie wydająca nasiona lub zarodniki. Ogólnie określana jako roślina wieloletnia. Jest lepiej przystosowana do surowego klimatu i w zależności od gatunku znalazła równe sposoby na przetrwanie zimy.
C
Chlorofil
Jest to zielony barwnik, który występuje w komórkach roślin, biorący udział w procesie fotosyntezy. Ma za zadanie absorbowanie światła słonecznego, które wykorzystuje do produkcji związków organicznych z dwutlenku węgla i wody.
Chloroza
To zmiana zabarwienia roślin, która objawia się stupniowym ich żółknięciem. Jest to objaw chorobowy, którego przyczyną są zaburzenia w wytwarzaniu chlorofilu. Przyczyny chlorozy mogą być:
- infekcyjne – wywołane przez patogeny, głównie wirusy i lęgniowce.
- Nieinfekcyjne – spowodowane niedoborem niektórych pierwiastków – najczęściej żelaza, azotu, potasu, magnezu. Przyczyną mogą być niedobory składników pokarmowych, nadmiar wapnia w glebie oraz akumulacja nadmiaru fosforanów w roślinie. Roślina cierpiąca na chlorozę ma problem z przeprowadzaniem fotosyntezy.
Choroba nowin
Dotyczy najczęściej zbóż, ale również innych roślin. Jej powodem jest brak miedzi w gruncie. Dotyczy to najczęściej gleb lekkich, które szybko tracą wilgoć. Choroba osłabia rośliny, doprowadzając nawet do ich zamierania.
Czarne ziemie
Są to ziemne, żyzne gleby, które powstają na skutek oddziaływania wód gruntowych. Ziemie te są wilgotne i bogate w pierwiastki zasadowe, głównie wapń. Środowisko takie sprzyja przyswajaniu materii organicznej, co pozwala tworzyć głębokie warstwy próchnicze.
Czarnoziemy
To bardzo żyzne gleby o głęboko sięgającej warstwie próchniczej. Powstają pod roślinnością stepową ze skał bogatych w węglan wapnia. Występują najczęściej w strefie półsuchej klimatu umiarkowanego ciepłego.
D
E
Edafon
Jest to ogólna nazwa wszystkich żywych organizmów, które żyją w przypowierzchniowej części gleby i w miejscach glebopodobnych jak kompost czy butwiejące pnie drzew. Tworzą go różne organizmy, głownie bakterie, grzyby, sinice, pierwotniaki, glony, pierścienice (np. dżdżownice) a także larwy owadów o niektóre kręgowce. Edafon stanowi ok. 5% objętości gleby.
Epekofit
Jest to gatunki roślin, które pochodzą z innych części świata. Epekofity zostały przez człowieka albo celowo przywiezione albo zawleczone przypadkiem. Niektóre stały się roślinami uprawnymi, inne ozdobnymi a jeszcze inne zdziczały i są roślinami inwazyjnymi.
Epifit
To z greki epi (na) i phyton (roślina) i jest to roślina rosnąca na innej roślinie. Ale nie jest pasożytem. Ta pierwsza służy jej tylko jako podpora a ona sama odżywia się samodzielnie. Wyrasta często w rozwidleniach konarów, gdzie nagromadziła się materia organiczna.
Do epifitów należą: mchy, porosty, glony, paprotniki. A z roślin tropikalnych są to np. storczyki.
F
Fertygacja
Jest to nawadnianie roślin z jednoczesnym ich nawożeniem. Odbywa się to przy pomocy systemów nawadniających i jest wysoko efektywnym sposobem dostarczania roślinom składników pokarmowych.
Fitomelioracja
To z greki: phytón (roślina) i łaciny: melioratio (ulepszenie, naprawa) jest to inaczej melioracja biologiczna polegająca na podnoszeniu produktywności i polepszaniu kondycji gleby poprzez lepsze jej dotlenianie, zwiększanie warstwy próchniczej, nawadnianie, wzbogacanie substancjami mineralnymi. A wszystko to ma ścisły związek z uprawą odpowiednio dobranych roślin.
Przykładem jest sadzenie drzew liściastych, których opadłe liście i gałązki ulegając rozkładowi dostarczają próchnicę. Również sadzenie roślinności trawiastej na ruchomych glebach, gdzie tworzą zbitą darń, dzięki czemu nie dochodzi do erozji gleby.
Stosowanie fitomelioracji na skarpach, brzegach rzek czy nasypach pozwala chronić je i utrwalać.
Fitotoksyczność
Jest to toksyczne działanie substancji na rośliny. Przykładem mogą być tu pestycydy, które stosowane w nadmiarze zamiast zasilać rośliny, zaczynają je niszczyć. Również pestycydy, wykazują fitotoksyczność i ta ich właściwość służy do zwalczania chwastów w uprawach.
Fotosynteza
To ze starogreckiego: φῶς (światło), σύνθεσις – łączenie) co oznacza proces tworzenia związków organicznych z materii nieorganicznej. Zachodzi on w komórkach roślin zawierających chlorofil lub bakteriochlorofil z udziałem światła. Związki organiczne to przede wszystkim cukry proste i złożone (węglowodany) oraz tłuszcze i białka, które stanową bazę energetyczną roślin. Produktem ubocznym fotosyntezy jest również tlen, który rośliny oddają do atmosfery.
Fungicydy
Są to grzybobójcze środki ochrony roślin o bardzo szerokim spektrum działania. Stosowane są w uprawach zarówno ogrodniczych, jak i rolniczych oraz sadowniczych. Ich stosowanie ma na celu zapobieganie chorobom roślin a także ich zwalczanie. Fungicydy stosuje się również do zaprawiania nasion, co podnosi odporność młodych roślin i stwarza im optymalne warunki do prawidłowego wzrostu a następnie obfitego plonowania.
G
Galas
To z łaciny galla, inaczej również: cecydium lub galasówka. Galasy to najkrócej rzecz ujmując kolorowe narośla/zgrubienia na liściach drzew i krzewów. Powstają zainicjowane przez bakterie, grzyby, wirusy, roztocza, nicienie czy owady. Jeśli jest ich niewiele, można się nimi nie przejmować. Gdy natomiast ich liczba jest znaczna, lepiej pozbyć się zainfekowanych części roślin i je zutylizować.
Gatunek endemiczny
Jest to taki gatunek roślin albo zwierząt, który występuje tylko na danym obszarze i nie spotyka się go w innych częściach świata. Przykładem jest np. brzoza ojcowska w Polsce albo kangur w Australii.
Gatunek nomadyczny
To inaczej gatunek koczowniczy, czyli mający skłonność do przenoszenia się na inne tereny dużej grupy zwierząt, gdyż właśnie tam w danym momencie mają idealne warunki do życia i rozmnażania się. Przekładem mogą być niektóre ważki i motyle, które przelatują tysiące kilometrów by złożyć jaja. Tam może trwać nawet kilka ich pokoleń i nagle „znikają”, gdyż przenoszą się w inne, znacznie nawet oddalone miejsce. Nomadem jest np. fruczak gołąbek.
GMO
Skrót z jęz. angielskiego genetically modified organisms oznacza organizmy modyfikowane genetycznie przy użyciu metod inżynierii genetycznej. Najbardziej znane modyfikowane rośliny to kukurydza i soja.
Gołożer
Jest to prawie całkowite a często całkowite pozbawienie roślin liści przez żywiące się nimi różne organizmy. Najczęściej są to żarłoczne larwy owadów, które złożyły jaja w dużych ilościach na danej roślinie. Są to np. larwy stonki ziemniaczanej albo brudnicy mniszki, które wyposażone w gryzący aparat gębowy i w dużej liczbie potrafią ogołocić z liści całe uprawy.
H
Heliofit
Heliofity, inaczej rośliny światłolubne to rośliny wymagające do rozwoju dużej ilości światła, czyli muszą rosnąć w miejscu dobrze nasłonecznionym. Posadzone w cieniu rozwijają się bardzo słabo lub ręcz zamierają.
Herbicydy
To z łaciny herba (trawa) i caedo (zabijać) – jest to rodzaj pestycydów, służących do nieselektywnego (czyli niszczy wszystkie rośliny zielone) lub selektywnego (czyli niszczy wybiórczo dany chwast) zwalczania chwastów w uprawach.
Hybryda
Roślina hybrydowa, mieszaniec – jest to roślina powstała w wyniku krzyżowania dwóch organizmów rodzicielskich. Krzyżowanie może zachodzić w obrębie jednego gatunku (powstają mieszańce jednogatunkowe) lub wielu gatunków. Dzięki takim krzyżówkom powstają np. nasiona F1 a z nich rośliny bardziej wytrzymałe, bardziej odporne na choroby i dające wyższe plony. Mieszańce roślin zwyczajowo nazywa się hybrydami.
I
Introdukcja
To z łaciny introductio (wprowadzenie, wstęp) w rolnictwie jest to umyśle wprowadzenie przez człowieka do danej uprawy roślin z innych części świata. Większość takich roślin nie jest w stanie przystosować się do nowych warunków, ale są i takie, które radzą sobie świetnie, stając się gatunkami inwazyjnymi, wypierającymi te rodzime.
Przykładem może być np. barszcz Sosnowskiego, który został sprowadzony do Europy Środkowej i Wschodniej jako roślina pastewna, a jest inwazyjnym, do tego trudnym do zwalczenia chwastem, który powoduje degradację środowiska i ogranicza dostępność tlenu. Do tego jest bardzo groźny dla człowieka, gdyż kontakt z jego sokiem powoduje dotkliwe i bolesne zmiany skórne (bąble jak po poparzeniach).
J
Jednostka taksonomiczna
W systematyce roślin jeden z poziomów w systemie organizmów żywych. Dla przykładu jednostką taksonomiczną (inaczej zwana taksonem) jest gatunek, rodzina czy gromada roślin.
Jarowizacja, jaryzacja, wernalizacja
Są to procesy biochemiczne, które zachodzą pod wpływem niskich temperatur u roślin ozimych oraz bylin. Proces ten ma wpływ na to czy rośliny zakwitną czy nie. W ogrodnictwie proces ten ma szerokie zastosowanie. Np. ma on wpływ na to czy roślina wytworzy pędy cebuli. Również nasiona niektórych roślin, jak np. wczesnej kapusty głowiastej muszą przejść proces jarowizacji.
K
Karpa
Karpa, w leśnictwie inaczej karcz to pozostały po ścięciu pniak wraz z systemem korzeniowym.
W ogrodnictwie jest to podziemna część niektórych roślin wieloletnich, inaczej kłącze. O karpach mówimy w przypadku np. piwonii lub dalii.
Kłodzina
Jest to nierozgałęziony pień drzewa, u którego na szczycie zamiast korony osadzony jest pęk olbrzymich, skórzastych liści. Występuje u palm i sagowców.
Koloidy glebowe
To najdrobniejsza frakcja cząstek glebowych. Koloid to układ złożony z maleńkich cząsteczek (rząd wielkości 0,002 mm), które są rozproszone we frakcji koloidalnej gleby. Są to np. minerały ilaste, uwodnione tlenki glinu i żelaza, próchnica czy kompleksy ilasto-humusowe.
Kompleks sorpcyjny
Są to składniki gleby, które obdarzone są zdolnościami do zatrzymywania na swojej powierzchni jonów, molekuł, zawiesin oraz par, gazów czy drobnoustrojów, który jest określany jako sorpcja gleby. Do kompleksy sorpcyjnego mającego takie właściwości należy m.in. próchnica glebowa.
Koprolit
To z greki kopros (kał) i lithos (kamień) – są to zatem skamieniałe odchody zwierząt. Jest to jeden z elementów skamieniałości śladowych. Spotykane koprolity pochodzą z epok od ordowiku po czasy współczesne.
Kutner
To z łaciny tomentosus, a z angielskiego tomentose i są to gęste, często splątane włoski, które okrywają liście, łodygi a także owoce niektórych roślin. Kutnerem mogą być pokryte zarówno części, jak i całe rośliny. Kutner chroni rośliny przed zimnem, zbyt silnymi promieniami słońce, przed nadmiernym odparowywaniem wody czy wysuszającym wiatrem. Silnie rozprasza światło, dlatego rośliny nim pokryte zawsze są matowe, przybierając srebrne lub szare zabarwienie.
L
Lęgniowce
Inaczej grzybopodobne lęgniowe, dawniej grzyby lęgniowe (Oomycota Arx) są to grzybopodobne organizmy, które odżywiają się martwymi szczątkami organicznymi albo pasożytują na innych organizmach.
Do lęgniowców zaliczają się np.: Peronospora sparsa, który wywołuje u róży chorobę o nazwie mączniak rzekomy róży, a ten o nazwie Phytophthora infestans odpowiada za chorobę ziemniaków o nazwie zaraza ziemniaka.
Likopen
To organiczny związek chemiczny z grupy karotenów, który należy do rodziny karotenoidów, czyli naturalnych pigmentów występujących u roślin i zwierząt. Jest przeciwutleniaczem, a zatem powoduje zwalczanie wolnych rodników. W największych ilościach występuje w pomidorach a w jeszcze większych w przetworach z pomidorów.
Liście odziomkowe
Są to liście wyrastające przy ziemi, z podziemnego pędu (kłącza) albo z nasady łodygi. Liść taki wygląda jakby wyrastał z ziemi.
Ł
Łuszczyna
Jest suchym, pękającym owocem, wielonasiennym, który jest szczególną formą torebki. Powstaje z dwóch owocolistków przedzielonych przegrodą, na której znajdują się nasionka. Łuszczyna jest podłużna, przynajmniej 3x dłuższa niż szersza, pęka wzdłuż szwów i wówczas nasiona wysypują się.
Jeśli natomiast długość owocu jest równa szerokości lub szerszy niż dłuższy, wówczas jest to łuszczynka.
Obydwie formy są charakterystyczne dla roślin należących do rodziny kapustowatych (krzyżowych), czyli są to np. rzepak, lewkonia, tobołek czy tasznik.
M
Mady
To w jęz. ang. alluvial soils – są to gleby powstałe na skutek nagromadzenia się w jednym miejscu materiału naniesionego przez wody. Tworzą się np. wokół rzek, na ich terenach zalewowych, gdzie wylewy rzek powodują, że w miejscach tych gromadzi się materiał przyniesiony siłą wody i tam pozostawiony. Tworzą się również wzdłuż morskich brzegów. W zależności o tego, co woda przyniesie powstają mady lekkie, średnie lub ciężkie. Przykładem największego obszaru mad w Polsce są Żuławy Wiślane.
Makia
Z włoskiego makchia, z franc. maquis. Są to wiecznie zielone, gęste zarośla, które spotkać można w nadmorskich regionach basenu Morza Śródziemnego. Składają się na nie gęste krzewy i krzewinki oraz karłowate drzewa (np. drzewo mastyksowe i poziomkowe, dęby, palma karłatka), która splątane są zwojami pnączy. Makie tworzą się przeważnie na ubogich, wapiennych glebach, dlatego są przeważnie mało atrakcyjne. Powstają najczęściej po wycince lasów lub intensywnym wypasie zwierząt domowych, np. kóz.
Melioracja
Są to zabiegi jak np. wykonywanie rowów nawadniająco-odwadniających, budowa zbiorników retencyjnych, ochrona przeciwpowodziowa, regulacja rzek, co ma na trwałe polepszyć rolnicze zdolności produkcyjne rzek.
Miodniki
Inaczej nektarniki, z łaciny nectaria, z ang. nectary, są to jedno- albo wielokomórkowe organy gruczołowe roślin, które wydzielają nektar służący roślinom do wabienia zwierząt zapylających. Rośliny, które posiadają miodniki nazywane są roślinami miododajnymi.
Mulczowanie
Z ang. mulching jest to przykrywanie powierzchni ziemi różnymi materiałami między roślinami uprawnymi. Zabieg ten ma na celu ograniczenie wzrostu chwastów i odparowywania z podłoża wody. Pokrywać można materią organiczną (trawa, ścięty zielony nawóz, słoma, zrębki, kora) lub wg niektórych również nieorganiczną jak agrowłóknina czy folia.
N
Nawożenie pogłówne
Jest to nawożenie roślin w trakcie wegetacji, czyli podczas ich wzrostu. Najczęściej stosuje się wówczas do podlewania nawozy w płynie (gnojówka, gnojowica, biohumus) albo dolistne, o słabym stężeniu (np. rozcieńczona gnojówka z pokrzywy)
Niełupka
Z łac. achaenium jest to niepękający, suchy owoc, który posiada skórzastą lub zdrewniałą owocnię, która luźno otacza nasienie. Występuje np. u roślin astrowatych (mniszek, jarzębiec, ostrożnia). Owocnia może mieć też aparat lotny, co ułatwia rozsiewanie się owoców (wiąz, jesion). Niełupka jest też owocem cykorii i słonecznika.
Nitryfikacja
Jest jednym z głównych procesów obiegu azotu w przyrodzie, który polega na utlenianiu się jonów amonowych do azotanów przy udziale bakterii nitryfikacyjnych. Proces ten przebiega w dwóch etapach a produktem końcowym są azotany, będące głównym źródłem azotu dla roślin wyższych.
O
Odmiana botaniczna
Z łaciny varietas, jest to zbiór osobników danego gatunku, która różni się od innych populacji tego samego gatunku co najmniej jedną cechą morfologiczną, która jest niezmienna w różnych warunkach, np. barwa kwiatów.
Odmiana heterozyjna
Inaczej odmiana mieszańcowa lub hybrydowa. Do tworzenia takich odmian wykorzystuje się zjawisko heterozji (polegające na tym, że potomstwo przewyższa pod względem jednej lub kilku cech (ilościowych) formy rodzicielskie), dzięki czemu rośliny wydaję większe plony, są mniej narażone na choroby i bardziej wytrzymałe. Heterozja występuje tylko w pierwszym pokoleniu F1, dlatego nasion plonów się nie zbiera tylko co roku kupuje. Nie będą bowiem miały wszystkich cech rośliny macierzystej.
Odrośla
Inaczej odrosty, to pędy rozwijające się z pąków śpiących lub przybyszowych, które znajdują się na korzeniach albo w każdej innej części pnia roślin drzewiastych.
Ogładzanie roślin
Wysysanie soków z rośliny, zabieranie substancji pokarmowych do prowadzi nawet do jej zagłady. Powodują to np. mszyce.
Ogławianie roślin
Jest to usuwanie zbędnych części roślin: wierzchołków, gałęzi, pędów, liści, przekwitniętych kwiatostanów.
Okwiat
To z ang. perianth, z łaciny perigonium, perianthium i jest to część kwiatu, która jest ochroną dla rozwijających się pręcików i słupków. U roślin, które zapytają owady pełni również rolę wabika, dzięki swoim kolorom i zapachowi przyciągając owady i zwierzęta, które kwiaty zapylą.
Ornitochoria
To inaczej ptakosiewność, czyli rozsiewanie np. nasion przez ptaki. Nasiona tak się przystosowały, że przewody pokarmowe ptaków ich nie uszkadzają, wręcz przeciwnie tak przebyta droga wręcz ułatwia ich późniejsze kiełkowanie. Wiele gatunków ptaków preferuje owoce konkretnych roślin, np. kos – owoce bzu czarnego, szpak – wiśnie i czereśnie.
P
Pendula
Wszystkie drzewa z nazwą ‘Pendula’ są formami „płaczącymi”. Efekt taki uzyskuje się szczepiąc odmianę szlachetną na różnej wysokości, im wyżej tym lepszy efekt „parasola”. Im niżej szczepiona, tym lepiej osiągnięty efekt „pełzania”.
Pestycydy
To z łaciny pestis – zaraza, pomór; caedo – zabijam są naturalnymi lub syntetycznymi substancjami używanymi do zwalczania wszelkich organizmów szkodliwych lub niepożądanych zarówno dla roślin jak i dla zwierząt i ludzi. Mowa tu zarówno o chorobach jak i szkodnikach.
Pędzenie roślin
Jest to jedna z metod stosowana w ogrodnictwie a mające na celu przyspieszenie rozwoju (np. przyspieszenie i przedłużenie kwitnienia). Pędzenie w sposób sztuczny przerywa okres spoczynku roślin.
Piknospory grzyba
To zarodniki konidialne stadium mitomorficznego, są jednokomórkowe, bezbarwne, o kształcie od cylindrycznego do prawie kulistego i otacza je lepki śluz. Są wraz z askosporami źródłem pierwotnych infekcji, które zakażają młode liście i ogonki owoców. Następnie są też źródłem infekcji wtórnych, które infekują pędy i owoce. Na wilgotnych liściach askospory i piknospory kiełkują w ciągu 36 do 48 h. Objawy chorobowe pojawiają się po 6 do 25 dniach. Powodują np. różne plamistości a także czarną zgniliznę winorośli.
Poplon
Współcześnie nazywany jest międzyplonem – jest to roślina uprawiana pomiędzy plonami głównymi. Może służyć jako siano, zielonka, kiszonka, do przeorania jako zielony nawóz albo jako mulcz zaraz po ścięciu. Jest to uprawa o dużym znaczeniu zarówno w żywieniu roślin i użyźnianiu gleby.
Pośpiechowatość
Inaczej pośpiechy to skłonność roślin 2-letnich do wytwarzania pędów kwiatowych (generatywnych), czasem także nasion już w pierwszym roku uprawy, choć prawidłowo pędy powinny pojawić się w roku drugim. Jest to dla uprawy szkodliwe, gdyż obniża wartość użytkową warzyw. Dotyczy to np. marchwi, buraków czy cykorii.
Przedplon
Jest to roślina, której uprawa poprzedza kolejną (roślina następcza), która będzie uprawiana na tym samym miejscu w tym samym sezonie. Ma to istotny wpływ na jakiś tego miejsca a także na ilość możliwych upraw w danym sezonie. Zanim bowiem będzie można posiać lub posadzić ogórki, wcześniej w tym miejscu zdąży już wyrosnąć sałata i rzodkiewki, które można w tym samym miejscu posiać znów po zakończeniu uprawy ogórków, wtedy będą już jednak poplonem.
Przykwiatek
Inaczej liść przykwiatkowy jest to górny liść występujący w pobliżu kwiatów i kwiatostanów. Różni się od niżej położonych liści zarówno funkcją jak i budową. Liśćmi przykwiatowymi są:
- podsadki – wyrastają z tego samego węzła co kwiatostan,
- przysadki – wyrastają z tego samego węzła co kwiat
- podkwiatki wyrastają na szypułkach kwiatowych
R
Rekultywacja
Jest to przywracanie wartości użytkowych lub przyrodniczych terenom zniszczonym przez działalność człowieka.
Rędziny
Lub rędzina (to również gleby darniowe-węglanowe) a są to gleby płytkie, międzystrefowe, które powstały na skałach wapiennych. Są żyzne, ale trudne w uprawie, dlatego zaliczane do klas od IIIa do V.
Rosa miodowa
Inaczej spadź jest to słodka ciecz, która w postaci kropel pojawia się na igłach i gałęziach modrzewia, świerka czy jodły oraz na liściach niektórych drzew liściastych, np. lipy czy dębu. Jest to sok z uszkodzonych przez szkodniki (mszyce, miodówki, czerwce) wysysające z roślin sok pomieszany z ich płynnymi odchodami. Spadź zbierana jest przez pszczoły, które wytwarzają z niej przepyszne i bardzo wartościowe miody.
Roślina dwupienna
Inaczej dwupienność, dioecja – są to rośliny, u których męskie i żeńskie organy rozrodcze występują na różnych osobnikach. Są zatem rozdzielnopłciowe, więc wytwarzają dwa rodzaje kwiatów: męskie i żeńskie. Przykładami są: rokitnik, cis, topola, grusza, wiśnia, tulipanowiec.
Roślina hybrydowa
Inaczej hybryda, mieszaniec, jest to roślina powstała w wyniku krzyżowania dwóch organizmów rodzicielskich. Krzyżowanie może zachodzić w obrębie jednego gatunku (powstają mieszańce jednogatunkowe) lub wielu gatunków. Dzięki takim krzyżówkom powstają np. nasiona F1 a z nich rośliny bardziej wytrzymałe, bardziej odporne na choroby i dające wyższe plony. Mieszańce roślin zwyczajowo nazywa się hybrydami.
Roślina ruderalna
Są to rośliny na tyle wytrzymałe i posiadające niewielkie wymagania glebowe, że zasiedlają miejsca zmienione (często zdegradowane) przez człowieka. Są to np. drogi i przydroża, tereny kolejowe, wysypiska odpadów, porty.
Rozłupnia
Z łac. schizocarpium, ang. schizocarp, jest to pojedynczy owoc, dwu- lub wielonasienny, zamknięty i suchy, który się rozpada. Występują w owocach kminku, marchwi czy klonu.
S
Skaryfikacja
Jest to zabieg, który wykonuje się w celu przyspieszenia kiełkowania nasion. Polega on na celowym uszkadzaniu okryw nasiennych lub owoców by woda i gazy szybciej wniknęły do środka, co przyspieszy kiełkowanie. Przykładem może być orzech, grab czy cis.
Sklerocja
Inaczej sklerocjum lub sklerota (łac. sclerotium) są to wytwory grzybni – gęsto splątane strzępki. Jest to rodzaj przetrwalników, mających za zadanie magazynowanie substancji zapasowych. W sprzyjających warunkach rozwijają się z nich owocniki.
Soliter
Z fr. solitaire – samotny, to drzewo lub krzew, które rośnie jako pojedynczy egzemplarz na otwartym terenie. Przeważnie są to rośliny ozdobne, które wyróżniają się na tle krajobrazu.
Sorpcja
Jest to pochłanianie przez ciała porowate gazów, par cieczy i ciał rozpuszczonych w cieczach. Zdolności sorpcyjne gleb odgrywają niezwykle ważną rolę w przyrodzie. Sorpcja gleby jest zdolnością pobierania substancji (sorbatu) z powietrza lub z cieczy przez glebę (sorbent).
Spadź
Inaczej rosa miodowa jest to słodka ciecz, krople wyglądające jak rosa na igłach i gałęziach jodły, modrzewia i świerka oraz na liściach niektórych drzew liściastych m.in. dębu i lipy. Krople te tworzą się z wypływających z uszkodzonych komórek roślin soków łączących się z odchodami szkodników, np. mszyc czy miodówek. Spadź zbierana jest przez pszczoły, które tworzą z niej aromatyczny, o wielu właściwościach miód. Jest to też miejsce, gdzie z czasem pojawiają się grzyby sadzakowe, infekując rośliny.
Spatha
Jest to wyróżniający się liść przykwiatkowy, który okrywa kwiatostan (podsadka). Często wyróżnia się kształtem i kolorem na tle innych liści. Występuje np. u palm. U niektórych roślin pełni funkcję pułapki.
Stratyfikacja nasion
To proces, dzięki któremu nasiona przygotowuje się do kiełkowania. Generalnie dzieli się na ciepłą i zimną, choć są nasiona, które potrzebują ich obu by wykiełkować. Nasiona umieszcza się w wilgotnym podłożu o temperaturze sprzyjającej kiełkowaniu (ciepła) lub temperaturze niskiej (chłodna).
Susza fizjologiczna
Występuje wówczas, gdy roślina nie ma możliwości by pobrać wodę z podłoża, mimo, że woda w glebie jest. Powodem może być zamarznięta ziemia lub jej zbyt duże zasolenie.
T
Topiary
To rośliny, którym ostateczny kształt nadał człowiek, uprawiane w celach ozdobnych. Najstarszym i najprostszym topiarem jest żywopłot. Ale mogą to być najwymyślniejsze kształty.
Transpiracja
Jest to proces polegający na czynnym parowaniu wody z naziemnych ich części przez aparaty szparkowe (transpiracja szparkowa), skórkę (transpiracja kutykularna) oraz przetchlinki (transpiracja przetchlinkowa).
Tujon
Jest to organiczny związek chemiczny (związek terpenowy), który nie rozpuszcza się w wodzie, za to z łatwością w alkoholach. Spożyty w większych dawkach doprowadza korę mózgową do wzmożonej czynności, powodując niepokój ruchowy i dużą drażliwość a w stanach zatrucia stany podniecenia i psychozę. Występuje w olejkach eterycznych piołunu, wrotyczu pospolitego, bylicy pospolitej, szałwii lekarskiej oraz tujach (żywotnik europejski).
U
Ujęcie taksonomiczne
Czyli taksonomia roślin to dział systematyki roślin, który obejmuje teorię i praktykę klasyfikowania roślin. Zajmuje się klasyfikacją, nazewnictwem i hierarchizacją roślin.
Uprawa hydroponiczna
Inaczej hydroponika jest to uprawa roślin nie w glebie, ale na pożywkach wodnych roztworów soli mineralnych. Można taką uprawę prowadzić zarówno w warunkach domowych jak i przemysłowych. Metoda idealna do uprawy ziół, warzyw i kwiatów. Uprawy roli jest to zestaw zabiegów wykonywanych przy pomocy narzędzie i maszyn uprawowych a ich celem jest stworzenie roślinom uprawnym optymalnych warunków wzrostu i rozwoju dla uzyskania maksymalnych plonów o pożądanej jakości oraz dla podniesienie kultury roli.
W
Wermikompost
Jest naturalnym nawozem organicznym, który uzyskiwany jest z odpadów pochodzenia organicznego, które zostały przetworzone przez dżdżownice. Uzyskany nawóz jest 4-5 krotnie bardziej efektywny niż kompost czy nawozy mineralne. Dżdżownice skracają czas powstawania kompostu o połowę a sam produkt jest dezynfekowany o zdetoksykowany.
Wierzchotka
Z łac. cyma, ang. cyme, jest to rodzaj kwiatostanów, który należy do grupy kwiatostanów zamkniętych. Charakteryzuje się wieloosiowym sposobem rozgałęziania się: na końcu pędu rozwinie się kwiat i na tym kończy się wzrost pędu głównego, ale rozwijają się pędy boczne, które kończą wzrost wraz z pojawieniem się kwiatu a który znów wypuszcza pędy boczne. W zależności od ilości i od tego jak pędy boczne się ustawią można wyróżnić: wierzchotkę jednoramienną (np. u niezapominajek), dwuramienną (np. u goździka) oraz wieloramienną (np. u wilczomlecza).
Z
Zwietrzelina
Jest to materiał, który powstaje w wyniku wietrzenia i został nagromadzony w danym miejscu. Jest to zespół okruchów skalnych różniej wielkości.