Strona Główna Dom i Balkon Paproć – uprawa w domu i ogrodzie. Właściwości. Najciekawsze odmiany

Paproć – uprawa w domu i ogrodzie. Właściwości. Najciekawsze odmiany

autor Ogarnij Ogród

Paproć (Polypodiophyta) to jedna z najstarszych roślin na Ziemi, a ich różnorodność sprawia, że nie sposób ich nie docenić. Charakterystyczne blaszkowate liście prezentują się niezwykle szlachetnie, przez co rośliny te chętnie uprawiane są w domach i ogrodach. Chociaż na przestrzeni milionów lat paprocie znacząco ewoluowały, nadal znaleźć możemy ich okazy przypominające drzewa oraz tysiące innych gatunków rozpowszechnionych po wszystkich kontynentach. 

Botanicznie paprocie należą do roślin naczyniowych i nie posiadają kwiatów ani nasion. Ich liście rozwijają się z tzw. pastorałów, spiralnie zawiniętych zalążków, aby po osiągnięciu dojrzałości wykształcać zarodnie na spodniej stronie. Z pomocą wiatru, ich zarodniki roznoszone są na spore obszary, z których później tworzy się zielone podrośle, gdzie rozwijają się plemniki łączące się z pomocą wody z rodnią. Tym sposobem powstaje zygota na bazie której wrastają młode rośliny – sporofity. Paprocie należą do roślin wytrzymałych, preferujących wilgotne i cieniste miejsca, najlepiej służy im podłoże próchnicze, a tylko nieliczne z nich dobrze znoszą suche warunki.

Uprawa paproci w domu

Paprocie to rośliny, które przede wszystkim cieszą swoim wyglądem, jednak mają również zdolność oczyszczania powietrza. Poza redukcją dwutlenku węgla, usuwają również lotne formy formaldehydu, ksylenu i toluenu – substancji toksycznych i rakotwórczych. Paprocie uprawiane w domowym warunkach preferują miejsca w świetle rozproszonym lub w półcieniu. Młode okazy wymagają z reguły mniej światła aniżeli dorosłe. Nie należy ich przy tym narażać na bezpośrednie działanie promieni słonecznych, szczególnie latem, gdyż są wrażliwe na poparzenia. W zależności od gatunku, paprocie mogą preferować ciepło, temperatury umiarkowane, ale i znosić chłodniejsze warunki. Optymalną temperaturą dla paproci doniczkowych jest 18-21°C w okresie wegetacji, a zimą od 15-18°C.

Paprocie w doniczkach

Paprocie w doniczkach, źródło: depositphotos.com

Podłoże pod paprotki powinno być przepuszczalne, żyzne i o odczynie lekko kwaśnym – np. z domieszką torfu i rozdrobnionej kory drzew iglastych. W sklepach ogrodniczych można dostać gotową ziemię do paproci. Przesadzanie roślin najlepiej wykonać wiosną, a od marca do sierpnia, wymaga ona regularnego nawożenia np. raz w miesiącu. Najlepsze będą przeznaczone dla nich nawozy. W okresie zimowym, dobrze jest ograniczyć podlewanie i nawożenie paproci, gdyż przechodzą one wówczas w stan spoczynku. 

Pielęgnacja paprotek w domu

Paprotki należy systematycznie podlewać, gdyż są wrażliwe na przesuszenie, ale nie lubią nadmiernej wilgoci, stąd w donicy, warto przygotować warstwę drenażu np. z keramzytu. W okresie wzrostu najlepiej służy im woda miękka (przegotowana), niezbyt zimna. Wilgotność powietrza idealna dla paproci do 60-80%, a przy tym rośliny te są wrażliwe na wahania wilgotności, dlatego w okresie zimowym należy unikać stawiania ich w pobliżu źródeł ciepła. Warto z kolei wykorzystać nawilżacze powietrza w pomieszczeniach, w których są umieszczone. Niektóre szczególnie wrażliwe odmiany paproci przy zmiennych warunkach chorują lub usychają. 

Paproć – młody pęd

Paproć – młody pęd, autor: oom_endro/pixabay.com

Do najczęstszych chorób paproci należą choroby fizjologiczne. Zamieranie brzegów oraz wierzchołków paproci, brązowienie i zamieranie tkanek wynika ze złej pielęgnacji np. zbyt obfitego podlewanie czy nadmiernej wilgotności powietrza. Zamierające liście paproci należy usuwać przy podstawie i zadbać o właściwą pielęgnację roślin. Problemem paproci bywają również choroby grzybowe wywołujące np. plamistość – liście pokryte plamkami należy usuwać, a pozostałą część rośliny opryskiwać specjalnymi preparatami. Wśród szkodników paproci wymienić możemy tarczniki żerujące na spodnich częściach liści, a zwalczać możemy je przecierając liście wacikiem nasączonym wodą z szarym mydłem lub denaturatem. Innym szkodnikiem są również skoczogonki, których pozbyć można się przesadzając roślinę, do nowej gleby wkładając pałeczki nawozowo-owadobójcze. 

W domowych warunkach, rozmnażanie paproci przebiega najczęściej poprzez podział, rzadziej przez rozłogi lub wysiew zarodników. Najlepiej dzielenie kłączy paprotki zaplanować na wczesną wiosnę, sadząc poszczególne części w doniczkach o średnicy ok. 8 cm. Rozmnażanie roślin wyrastających z rozłogów można wykonać przez cały okres wegetacji, sadząc je do dowolnych donic. Zarodniki z kolei należy wysiewać na wilgotnym podłożu, np. w ziemi do paproci połączonej z piaskiem, jednak w tym wypadku rośliny rosną powoli i potrzebować mogą nawet 3 lat do osiągnięcia rozmiarów dorosłego osobnika. 

Paprocie w ogrodzie 

Paprocie w uprawie ogrodowej preferują glebę żyzną, bogatą w naturalny kompost oraz oferującą dobrą przepuszczalność. Najlepsza jest ta o odczynie lekko kwaśnym, jednak w ziemi o odczynie neutralnym również ładnie rosną. Ważne jest zachowanie stałego zwilgotnienia podłoża, gdyż w środowisku naturalnym paprocie najczęściej porastają zacienione obszary lasów. Nie przepadają zatem za słonecznymi stanowiskami, dlatego najlepiej znaleźć dla nich zacieniony kąt osłonięty od wiatru. 

Paprotka - zarodniki

Paprotka – zarodniki, autor: Buntysmum/pixabay.com

Sadzenie paproci w ogrodzie najlepiej przeprowadzić na wiosnę, ale możliwe jest to również jesienią. Przed sadzeniem dużej rośliny, warto obciąć jej liście do połowy, aby zminimalizować jej szok związany ze zmianą otoczenia. Należy sadzić ją z możliwie największą ilością oryginalnej ziemi wokół bryły korzeniowej – zarówno przesadzając ją z donicy, jak i z innego gruntu. Paprocie mają wyjątkowo delikatne korzenie, dlatego warto zwrócić uwagę na to, aby ich nie uszkodzić. Dobrze jest również dopełnić glebę podczas sadzenia dodatkiem torfu i nie ugniatać jej zbyt ściśle, a na koniec solidnie podlać. Posadzone w ogrodzie paprocie warto jest również podsypać korą lub rozdrobnionymi liśćmi, które uchronią je przed utratą wilgoci i chwastami. 

Pielęgnacja paproci w ogrodzie

W pielęgnacji paproci warto zadbać o regularne podlewanie – najlepiej odstaną na słońcu przez jeden dzień wodą lub deszczówką. W nawożeniu można wiosną dodać do gruntu odrobinę mączki kostnej, jednak nie jest to wymagane. Podobnie jak paprocie uprawiane w domu, ogrodowe najlepiej rozsadzać poprzez podział bryły korzeniowej. Hodowane w Polsce paprocie dobrze znoszą zimę, a niektóre ich gatunki nie opadają wraz z nadejściem chłodów. Aby pomóc roślinom przetrwać mrozy warto pozostawić ich uschnięte liście nad ziemią, a usunąć je dopiero z nadejściem wiosny. Szkodniki i choroby nie są częstym problemem paproci ogrodowych, jednak mogą padać one ofiarą gąsienic lub ślimaków. Można przeciwdziałać im jednak podsypując wokół roślin korę lub rozkładając po zagonie skórki z cytrusów. 

Paproć w ogrodzie

Paproć w ogrodzie, autor: Hornbeam Arts/flickr.com

Paproć zwyczajna – jadalna

Paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare) to szczególna odmiana paproci, która rośnie pospolicie w większości krajów Europy oraz w zachodniej Azji. Rośnie na różnych siedliskach, w tym w lasach, na skałach czy murach. Dawniej wykorzystywana była jako roślina lecznicza, ale i jadalna – szczególnie w okresach głodu. Zawiera ona sporo cukrów i tłuszczu. Jej słodki smak sprawił, że nazywana jest paprotka słodką lub słodyczką. Uprawiana była głównie jako roślina ozdobna, oferuje również wiele odmian. W odróżnieniu od paprotek doniczkowych, jest rośliną, która sięga do 15-60 cm wysokości i nie nadaje się za bardzo do uprawy domowej. Jako roślina wieloletnia najczęściej spotykana jest w lasach, zaroślach i szczelinach skalnych, ma nieco skórzane, zimozielone liście z dużymi, brunatnymi zarodniami od ich spodu. Jest gatunkiem mrozoodpornym. 

Paproć – Paprotka zwyczajn

Paproć – Paprotka zwyczajna, autor: Jon Sullivan/flickr.com

Paprotka i warte uwagi gatunki

Paprocie jako jedne z najstarszych roślin, za czasów prehistorycznych liczyły około miliona gatunków, jednak do dnia obecnego przetrwało ich około 10 tysięcy. Do najpopularniejszych odmian, zaliczamy poza paprotką zwyczajną takie roślin jak:

  • Ciemnotka okrągłolistna (Pellaea rotundifolia) – pochodząca z Nowej Zelandii roślina rośnie do 40 cm. Ma wzniesione, płożące się łodygi oraz owalne liście ciemnozielone z wierzchu i jasnozielone u dołu. Dobrze znosi suche powietrze, ale nie lubi bezpośredniego nasłonecznienia. 
Paproć – Ciemnotka okrągłolistna

Paproć – Ciemnotka okrągłolistna, autor: Jon Sullivan/flickr.com

  • Niekropień (Adiantum raddianum) to mini paprotka znana również jako adiantum lub złotowłos. Nie jest zbyt wymagająca, ale lubi ciepło, dużą wilgotność i rozporoszone światło. Ważne jest regularne spryskiwanie jej listków i nawożenie. Nie lubi przestawiania, dlatego najlepiej czuje się pozostawiona w jednym miejscu. 
Paproć – Niekropień

Paproć – Niekropień, autor: Björn Sahlberg/flickr.com

  • Nefrolepis wyniosły (Nephrolepis exaltata) to odmiana o bujnie rozrastających się łodygach, sięgając nawet 80 cm wysokości. Znany jest jako paproć królewska, a jego zielone liście są drobne, a w zależności od odmiany mogą być pofalowane, kędzierzawe, strzępiaste lub pierzaste. Uwielbia ciepło i wilgoć oraz lekki półcień. 
Paproć – Nefrolepis wyniosły

Paproć – Nefrolepis wyniosły, autor: Hornbeam Arts/flickr.com

  • Płaskla łosioroga (Platycerium) jest nietypową tropikalną odmianą o dwóch rodzajach liści – przylegających do podłoża i wzniesionych lub zwisających, przypominających kształtem poroże. Nazywana jest czasami jako łosie rogi. 
Paproć – Płaskla łosioroga

Paproć – Płaskla łosioroga, autor: Ettore Balocchi/flickr.com

  • Zanokcica gniazdowa (Asplenium nidus) jest paprocią z okolic zwrotnikowych, ma długie liście ułożone w rozety, gdzie roślina gromadzi wodę lub humus. Należy podczas podlewania kierować wodę do wnętrza rozet. Paproć ta lubi miejsca widne i nie znosi przestawiania. 
Paproć – Zanokcica gniazdowa

Paproć – Zanokcica gniazdowa, autor: Forest and Kim Starr/flickr.com

Paprocie trujące

Wśród paproci znaleźć można również ich odmiany trujące, które najczęściej spotykane są w lasach. Należą do nich między innymi orlica pospolita (Pteridium aquilinum) i nerecznica samcza (Dryopteris filix-mas). Te pierwsze sięgać mogą nawet 1,8 metra i znaleźć je można najczęściej w borach sosnowych. Orlica pospolita jest rośliną trującą i rakotwórczą, jednak jej kłącza są jadalne i zawierają nawet 60% skrobi. Aby bezpiecznie je spożyć należy je ugotować i odlać z nich wodę, aby pozbyć się toksyczności. W dawnych czasach, gdy ludzie zamierali głodem robiono z niej mąkę, z której wypiekano chleb – do dziś można znaleźć dania z młodych pastorałów orlicy, a z mąki produkowane są makarony. 

Paproć – Orlica pospolita

Paproć – Orlica pospolita, autor: J Brew/flickr.com

W przeciwieństwie do orlicy pospolitej, nerecznica samcza jest rośliną bardziej wymagającą, a jej liście formują się w rozetki przypominające bukiety. Cała roślina jest jednak silnie trująca – szczególnie jej kłącza, dlatego amatorzy dań z paproci powinni dobrze zapoznać się z jej gatunkiem przed pochopną degustacją. 

Paproć – Narecznica samcza

Paproć – Narecznica samcza, autor: Ian Worsley/flickr.com

Fot. główna: hangela/pixabay.com

Przeczytaj także

4 komentarze

Avatar of Aneta
Aneta 24 lipca, 2022 - 9:39 am

Dużo wartościowych informacji! Paproć to obowiązkowa roślina w każdym domu :)

Odpowiedz
Avatar of Ogarnij Ogród
Ogarnij Ogród 25 lipca, 2022 - 6:09 am

Pięknie dziękujemy za pochlebną opinię <3 A co do paproci - w pełni się z Panią zgadzamy :-)

Odpowiedz
Avatar of KaRed
KaRed 25 sierpnia, 2022 - 9:08 am

Znakomity artykuł ale że paproć jest jadalna to dla mnie ciekawostka :) Pozdrowienia

Odpowiedz
Avatar of Ogarnij Ogród
Ogarnij Ogród 25 sierpnia, 2022 - 9:09 am

Dziękujemy za miłe słowa <3 Pozdrawiamy serdecznie :-)

Odpowiedz

Dodaj komentarz