Mączniak prawdziwy i rzekomy to choroby grzybowe niezwykle często atakujące rośliny w naszych ogrodach, szklarniach, a nawet w domu. Nierzadko dotykają również pospolite chwasty. Obie odmiany mączniaka są do siebie pozornie bardzo podobne, jednak mączniaka prawdziwego charakteryzuje przede wszystkim nalot po obu stronach blaszek liści, z kolei rzekomy najczęściej pojawia się na spodzie liści, przez co jest bardziej „podstępnym” patogenem. Jedno jest jednak pewne – pozostawienie upraw zaatakowanych chorobą bez reakcji, prowadzi do całkowitego zamierania roślin.
Mączniak prawdziwy i rzekomy – jak rozpoznać choroby?
Mączniak prawdziwy i rzekomy to choroby, które stanowią prawdziwe utrapienie ogrodników. Atakują rośliny ozdobne, warzywa, owoce, a nawet chwasty. Jak rozpoznać czy nasze rośliny zaatakowała jedna z nich?
- Mączniak prawdziwy
Mączniak prawdziwy może objawiać się na roślinach już wiosną – na młodych liściach i pędach, gdzie rozprzestrzenia się w postaci białego, mączystego nalotu. Początki choroby charakteryzują małe mączne plamki, które z czasem pokrywają całe liście, łodygi, kwiaty i owoce. Bliższe spojrzenie na zainfekowane rośliny pozwala dostrzec również czarne punkciki zarodników grzyba.
Idealne warunki dla rozwoju mączniaka prawdziwego to temperatura 18–24°C i duże różnice temperatur między dniem a nocą, stąd zdecydowanie częściej można zaobserwować go końcem lata i jesienią na roślinach na stanowiskach zacienionych. Zarodniki mączniaka prawdziwego w przeciwieństwie do tych mączniaka rzekomego nie wymagają dla rozwoju wilgoci, dlatego szybciej rozprzestrzeniają się na roślinie i tym skuteczniej przenoszą się by zagrozić sąsiedniej uprawie.
Porażenie mączniakiem prawdziwym jest niezwykle dotkliwe dla roślin – jadalne odmiany zaatakowanych roślin nie nadają się do spożycia, przechowywania i przetwarzania, a rośliny ozdobne tracą na atrakcyjności, a finalnie usychają.
- Mączniak rzekomy
Mączniak rzekomy to wyjątkowo uporczywa odmiana mączniaka, gdyż jego pierwsze oznaki przypominają bardziej błędy uprawowe, poparzenia słoneczne bądź niedobry pokarmowe, aniżeli atak patogenem. Najczęściej objawy chorobowe można zaobserwować późną wiosną lub końcem lata w postaci niewielkich czerwonych lub żółtych plamek, które znajdują się na wierzchniej stronie liści. Z czasem zaczynają się powiększać i łączyć w nieregularne kształty. Liście dotknięte mączniakiem rzekomym szybko żółkną, zamierają i opadają.
Mączniak rzekomy wymaga dla rozwoju sporej wilgoci, dlatego gdy zyska on optymalne warunki objawia się na liściach w postaci białych, filetowych lub szarych plam z mączystym nalotem. Skutkiem porażenia mączniakiem rzekomym są widoczne pożółknięte i opadające w środku okresu wegetacyjnego liście. W przypadku np. sałaty, rośliny przewracają się, a u roślin owocowych powoduje on wczesne czerwienienie, obkurczanie i obumieranie owoców.
Zwalczanie mączniaka prawdziwego i rzekomego
Mączniak prawdziwy i rzekomy nie należą do patogenów łatwych w zwalczaniu. Kluczowe jest przeciwdziałanie ich pojawieniu się w ogrodzie i uprawach. Należy przede wszystkim ograniczyć resztki roślin po uprawach, które należy starannie usuwać i utylizować, gdyż mogą być nośnikiem chorób grzybowych. Jeżeli nasze uprawy były wcześniej porażone mączniakiem (lub innym grzybem) pozostałości roślin powinny być palone i pod żadnym pozorem nie wolno dodawać ich do kompostownika.
W przypadku mączniaka rzekomego, który ceni wilgotne warunki, należy uważać na nadmierne podlewanie roślin – warto przy tym unikać polewania liści i kwiatów wodą. Aby uniknąć ataków patogenów warto wykonywać opryski lub stosować podlewanie naturalnymi wywarami (np. z cebuli lub drożdży) lub gnojówką (np. ze skrzypu polnego czy pokrzywy).
Prewencyjnie można stosować opryski z siarką lub miedzią – gdy rośliny dotknęła już choroba, konieczne jest stosowanie chemicznych środków ochrony roślin dostosowane do odmiany uprawianych roślin. Wśród preparatów pozwalających na ograniczenie występowania mączniaków możemy stosować Miedzian 50 WP, jak również Amistar, Previcur, Score, Polyversum, Bravo itp. dopasowane do roślin rozwiązania.
Co atakuje mączniak prawdziwy, a co mączniak rzekomy?
Patogeny wywołujące choroby – mączniaka prawdziwego i rzekomego nie szczędzą większości roślin. Najchętniej atakują odmiany o dużej ilości liści, dlatego spotkamy je na drzewach, krzewach, roślinach jednorocznych i wieloletnich, licznych bylinach, warzywach, a nawet chwastach. Mączniak prawdziwy jest o wiele bardziej powszechnym, chętnie atakuje rośliny ozdobne, warzywa oraz krzewy i drzewa owocowe, rośliny rosnące dziko oraz chwasty jak babka lancetowata czy nawłocie.
Mączniak rzekomy z kolei występuje rzadziej, ale najlepiej czuje się w miejscach wilgotnych atakując rośliny ozdobne, użytkowe jak szpinak, kapusta, groch, sałata, szpinak, cebula czy winorośle.
Mączniak rzekomy – gdzie szukać objawów?
Ponieważ mączniak rzekomy lubi wilgoć, nie jest widoczny na pierwszy rzut oka. Objawów należy szukać na dolnej stronie liścia, które objawiają się w formie białego nalotu. Na górnych częściach liści wygląda on niczym oleiste plamy – w pierwszym momencie widoczne na obrzeżach liści.
Domowe sposoby na mączniaka rzekomego
Mączniak rzekomy to kłopotliwy patogen, jednak istnieje wiele sposobów na poradzenie sobie z nim domowymi metodami. Wśród nich wymienić możemy dla przykładu:
- Sadzenie w sąsiedztwie roślin podatnych na choroby grzybowe jak dynie, cukinie czy ogórki, odmian jak szczypior, czosnek, bazylia bądź trybula.
- Walcząc z pierwszymi objawami możemy odcinać porażone części roślin, a po ich usunięciu resztki spalić co pomoże powstrzymać grzyba przed rozprzestrzenianiem się.
- Dobrą metodą oprysku łatwą do przygotowania w domu będzie połączenie serwatki lub kefiru z wodą w proporcji 1:4. Roztworem możemy pryskać rośliny co drugi dzień przez dwa tygodnie, pokrywając również ziemię wokół.
- Innym, jeszcze bardziej skutecznym opryskiem do przygotowania w domu jest ten z dodatkiem sody i soli kwasu winowego czyli proszku do pieczenia. Do 5 litrów wody wsypujemy wówczas 3 opakowania proszku, dodajemy 3 łyżki oleju oraz kilka kropli płynu do naczyń, a następnie opryskujemy rośliny raz w tygodniu.
- Doskonałą opcją będzie również połączenie 10 rozgniecionych ząbków czosnku z litrem wrzącej wody. Po 12-24 godzinach dodajemy do mikstury 3 łyżki oleju oraz rozcieńczamy całość dodatkowymi 4 litrami wody. Oprysk roztworem możemy wykonywać co 3-4 dni.
Mączniak prawdziwy – gdzie szukać objawów?
Rozpoznanie mączniaka prawdziwego nie należy do trudnych – w przeciwieństwie do mączniaka rzekomego pojawia się on na roślinach tworząc charakterystyczny biały, mączysty nalot. Pokrywa on zarówno liście, jak również pąki, kwiaty i pędy. Na początku – z reguły już wiosną – może pojawiać się jedynie miejscowo, niemniej rozwija się niezwykle szybko, dlatego warto zareagować niezwłocznie po zaobserwowaniu niepokojących oznak. Objawem kolejnych faz mączniaka prawdziwego jest brunatnienie liści, które zwijają się i opadają, z kolei łodygi zamierają, a pąki przestają się rozwijać. Na powierzchni rośliny widoczne stają się również małe czarne punkciki, czyli zarodniki grzyba.
Czym różni się mączniak prawdziwy od rzekomego?
Mączniak prawdziwy i rzekomy przyczyniają się do poważnego wyniszczania upraw i ogrodów, uszkadzając naziemne części roślin. Z pozoru podobne, wykazują pewne podstawowe różnice:
- Najłatwiejszą do zaobserwowania różnicą są objawy, które w przypadku mączniaka prawdziwego widoczne są niemal od razu na górnych i dolnych częściach roślin, z kolei u mączniaka rzekomego możemy je zaobserwować po spodniej części liści.
- Za pochodzenie mączniaka rzekomego odpowiadają lęgniowce – organizmy grzybobpodobne, a nie grzyby, stąd niezbędne jest zwalczanie ich odmiennymi preparatami, które dostosowane są do porażonych odmian roślin.
- Mączniak rzekomy w przeciwieństwie do mączniaka prawdziwego nie zimuje na roślinach, a na opadłych liściach lub po zbiorach.
- Mączniak prawdziwy jest chorobą pięknej pogody bowiem idealnymi warunkami dla niego jest ciepła i sucha pogoda. Mączniak rzekomy z kolei to choroba złej pogody, gdyż najlepiej rozwija się w warunkach wysokiej wilgotności.
- Mączniak prawdziwy jest chorobą grzybową atakującą dużą różnorodność roślin – rzekomy pojawia się rzadziej, na mniej obszernej ilości odmian roślin.
Fot. główna: David Gent, CC BY 3.0, commons.wikimedia.org
