Szkodniki winorośli i ich zwalczanie

Uprawa winorośli w Polsce staje się coraz bardziej popularna i wręcz powszechna. Niemal w każdym przydomowym ogródku spotkać można kiście pędy ze ścian, ale pojawia się również coraz więcej winnic z prawdziwego zdarzenia. Niestety wraz z upowszechnieniem się upraw winorośli pojawia się coraz więcej amatorów owoców naszej pracy. Przyczyną zwiększenia populacji szkodników jest również ocieplający się klimat. Często wraz z materiałem szkółkarskim trafiają do nas szkodniki winorośli z innych zakątków świata i zamiast w naszym klimacie ginąć, to się przystosowują. A przy tym w Polsce jest niewiele zarejestrowanych środków ochrony roślin dedykowanych winoroślom. Poznajmy zatem wrogów naszej winnicy. 

Szkodniki winorośli:

Przędziorki – chmielowiec (Tetranychus urticae) i owocowiec (Panonychus ulmi)

Przędziorki są małymi pajęczakami (ok. 0,5 mm długości) z rzędu roztoczy. Żerują na spodzie liści nakłuwając je i wysysając soki. W miejscach tych pojawiają się żółtawe, prześwitujące plamki. W przypadku dużej ilości owadów i mocnego porażenia liści plamki te ciemnieją a w ich miejscach pojawiają się nekrozy doprowadza to do opadania liści. Zarówno młode liści i pędy ulegają deformacjom. 

Atak owadów może znacząco osłabić roślinę, choćby powodując zmniejszenie się powierzchni asymilacyjnych. Spada jakość owoców a krzewy nie są w stanie zgromadzić energii potrzebnej do przetrwania mrozów. W walce z przędziorkami można posłużyć się preparatami zawierającymi siarkę.  Można zastosować również opryski olejem parafinowym, powinny być one bardzo dokładne i obfite.

To może Cię zainteresować

Grusza – uprawa, pielęgnacja, najpopularniejsze odmiany

Ognik szkarłatny – uprawa i pielęgnacja

Lwia paszcza – uprawa i pielęgnacja

Obrzęk winoroślowy (Phyllocoptes Vitis) i wyroślec winoroślowy (Epitrimerus Vitis)

Są to roztocza o wydłużonej budowie ciała, morfologicznie różniące się między sobą, ale należące do tego samego gatunku (Calepitrimerus vitis). 

Atakują liście winorośli powodując ich kędzierzawienie, wyginanie i skręcanie. Wierzchołki krzewów po ich ataku zaczynają karłowacieć. W miejscach, które nakłuwają pojawiają się drobne, prześwitujące, jaśniejsze przebarwienia. W związku z porażeniem ulega zmianie wygląd krzewu, przedwcześnie bowiem wyrastają pasierby powodując, że krzew zyskuje miotlasty wygląd. 

Największe nasilenie kędzierzawości (akarinoza) liści ma miejsce wczesną wiosną i ponownie w sierpniu. Latem dodatkowo mogą brunatnieć liście. 

Sposobem na pozbycie się intruzów są opryski, które należy wykonać zanim jeszcze zaczną pękać pąki. 

Szpeciel pilśniowiec (Eriophyes Vitis)

To maleńkie roztocze (ok. 0,15 mm długości) spotkać można w każdej winnicy, w każdym zakątku świata. O tym, że się pojawiło mówią karminowoczerwone, owalne, wzdęte plamy na górnej stronie liści, a na dolnej białawy, pilśniowy nalot. Objawy te potęgują się z czasem a nalot zmienia barwę brunatną. Jeśli nastąpił zmasowany atak szkodników winorośli, to pilśniowy nalot pojawi się z czasem na wszystkich naziemnych częściach krzewów. Zaatakowane kwiatostany zamierają. Samice zimują pod łuskami pąków, wiosną przedostają się na liście i zaczynają żerować. Rozmnażają się i żerują ukryte w powstałej pilśni. Szczególnie dotkliwe szkody powodują w winnicach młodych i w szkółkach. Znacząco obniżają plony. Konieczne są opryski wykonane jeszcze przed pękaniem pąków, wykonane najlepiej w ciepły, słoneczny dzień.

Filoksera winiec (Viteus vitifolii) 

To najgroźniejsze szkodniki winorośli pojawiający się w winnicach na całym świecie, zwłaszcza w tych znajdujących się w cieplejszych regionach świata. Filoksera przybiera dwie formy: liściową, która żeruje na liściach oraz korzeniową. Samica szkodnika jest bezskrzydła, żółtawa i ma trzy pary drobnych odnóży. Osiąga maksimum 1,5 mm długości. Składa jaja, z których wylęgają się larwy podobne do osobników dorosłych, tyle że mniejsze. W jednym sezonie pojawić się mogą nawet 4 pokolenia formy liściowej. Część larw przedostaje się z liści do korzeni, dając tym samym początek formie korzeniowej szkodnika, które to zimują w postaci larw. Forma korzeniowa może doczekać się aż 4 do nawet 6 pokoleń w jednym sezonie, rozmnażając się partenogamicznie. 

Atakując liście, filoksera zasiedla ich spodnią stronę, nakłuwa je, przez co tworzą się w tych punktach charakterystyczne narośla, zwane galasami. Tak samo żerują na korzeniach, nakłuwając je, co powoduje pojawienie się w tych miejscach brodawkowatych narośli. Na korzeniach starszych narośla w końcu zasychają pozostawiając po sobie ciemnobrązowe blizny. Zaatakowane krzewy winorośli, w zależności od liczebności szkodnika, doprowadzają od osłabienia krzewów, obniżenia ilości i jakości plonów a w konsekwencji po 2-3 latach do zamierania krzewów. 

Jeszcze do niedawna zakładano, że polski klimat nie pozwala filokserze na zadomowienie się. Nic bardziej mylnego, nie tylko w Polsce jest, ale czyni również olbrzymie szkody. Ochrona przed agresorem polega przede wszystkim na szczepieniu odmian podatnych na szkodnika na podkładach na niego odpornych. Natomiast odmiany odporne szczepienia nie wymagają. Zwalczenie formy korzeniowej przy pomocy oprysków jest w zasadzie niemożliwe, skutkuje jedynie na formy liściowe.

Zwójka kwasigroneczka (Eupoecilia ambiguella) oraz zwójka gronóweczka vel zwójka krzyżóweczka (Polychrosis botrana)

Zwójki to szkodniki winorośli występujące powszechnie i atakującymi winnice na całym świecie. Z tym, że zwójka kwasigroneczka preferuje klimaty bardziej wilgotne i chłodne a zwójka gronóweczka woli miejsca bardziej suche i cieplejsze. 

Kwasigroneczka to motyl o barwnych, żółtawych i wąskich skrzydełkach o rozpiętości dochodzącej do 15 mm, którego gąsienice są czerwonobrązowe. Barwy gronóweczki są bardziej zróżnicowane – od popielatych do brunatnoczerwonych a gąsienice są zielonkawe. 

W obydwu wypadkach te szkodniki winorośli są motylami nocnymi. Zimują w stadium poczwarki w szczelinach kory. W sezonie pojawiają się ich dwa pokolenia. Pierwsze oplata pajęczyną kwiatostany i żeruje na kwiatach, drugie wgryza się w niedojrzałe jeszcze owoce i żeruje w ich wnętrzu aż do jesieni, by następnie przedostać się w miejsca, w których kora odstaje i się tam przepoczwarzyć. Nie tylko same niszczą winorośle, ale na swych ciałach przenoszą patogeny, np. szarą pleśń.

Winnice można przed szkodnikiem chronić wywieszając pułapki feromonowe oraz pułapki świetlne. Można również stosować opryski do ochrony przed zwójkówkami. 

Mszyce (Aphidodea) 

Mszyce to szkodniki winorośli powszechnie występujące w winnicach. Atakują przeważnie wierzchołki młodych pędów i liście, wysysając z nich soki i oblepiając spadzią, która dodatkowo staje się miejscem bytowania grzybów sadzakowych. W efekcie młode części krzewów ulegają deformacjom a wzrost krzewów słabnie. Jeśli mszyc jest dużo, konieczne stają się opryski. Na szczęście preparatów do zwalczania jest całe mnóstwo, od naturalnych po chemiczne. 

Czerwce (Coccidea) 

Tarczniki z kolei umiejscawiają się na pędach zdrewniałych winorośli wysysając zawartość komórek roślinnych, co również znacząco osłabia winorośle. I w tym wypadku dostępnych jest wiele środków do ich zwalczania. 

Osy (Vespula)

Osy to też szkodniki winorośli i są wielkimi amatorkami szybko dojrzewających owoców odmian wczesnych winorośli, które w większości właśnie uprawiane są w Polsce. Jagody mają cieniutką skórkę i słodki miąższ. Najwięcej szkód osy powodują wśród odmian deserowych, znacząco obniżając wartość handlową winogron. Winnice można przed osami chronić wystawiając pułapki je wabiące lub starać się utylizować ich gniazda, znajdujące się w pobliżu winnicy.

Ptaki (Aves)

Ptaki to kolejni amatorzy słodkich owoców. Przede wszystkim szpaki to szkodniki winorośli. Na winnicę może nastąpić nalot tak licznego stada, że owoce zostaną wręcz zdziesiątkowane. Jest kilka sposobów na ochronę przed tą dziką hordą – pilnowanie i odstraszanie, co jest niezwykle uciążliwe, można również chronić krzewy specjalnymi siatkami lub stosować odstraszacze akustyczne.

Fot. głowna: Jill Wellington, Pexels