Grusza (łac. Pyrus communis), podobnie jak Jabłoń należy do drzew z rodziny różowatych i znana była już X wieków przed naszą erą. To przywodzące na myśl jesienne zbiory drzewo owocowe oferuje nawet około 60 gatunków, które zachwycają ciekawym pokrojem, różnorodnością owoców i pięknym kwitnieniem. Owoce gruszy są niezwykle smaczne, a przy tym obfitują w witaminy i składniki odżywcze. Drzewo gruszy występuje w całej umiarkowanej strefie klimatycznej – Europie Środkowej i Wschodniej, niemniej popularne są na całym świecie. Rośliny te są długowieczne (rosną nawet 150 lat) i mogą osiągać wysokość do nawet 20 m. Ich korona rozwija się najczęściej jednostronnie, pokryta ciemnozielonymi, jajowatymi liśćmi zakończonymi ostrą końcówką. Gruszę zakwitają na biało w okresie kwietnia lub maja w zależności od odmiany.
Wymagania uprawowe gruszy
Uprawa gruszy nie należy do skomplikowanych, a zapewniając jej optymalne warunki rozwoju możemy z powodzeniem cieszyć się smakowitymi owocami. Jest to roślina wrażliwa na warunki pogodowe, dlatego należy posadzić ją na stanowisku osłoniętym od wiatru. Wrażliwe na zimno odmiany warto na okres zimy zabezpieczyć stosując osłony, szczególnie wówczas gdy temperatury mogą spadać poniżej -20 °C. Najlepszym podłożem dla gruszy będzie gleba żyzna, ciepła, o średniej wilgotności – nadmiar wód gruntowych niekorzystnie wpływa na system korzeniowy roślin.
Kiedy sadzić grusze?
Grusze to drzewa, które najlepiej sadzić na wiosnę lub jesienią – najlepiej na przełomie października i listopada, gdyż pozwala to roślinie ukorzenić się jeszcze przed zimą. W chłodniejszych rejonach najbardziej optymalnie jest zasadzić je do 20 października. Roślina w tym przedzimowym okresie dysponuje większymi zasobami wody z podłoża, które są niezbędne dla rozwoju korzeni. Sadzenie grusz na jesień pozwala również roślinom przygotować się do kolejnego sezonu wegetacyjnego na wiosnę. Niestety w chłodniejszym klimacie termin ten może nieść ryzyko wcześniejszych przymrozków, dlatego po posadzeniu warto młode drzewka odpowiednio zabezpieczyć poprzez kopczykowanie.
Jeżeli planujemy sadzenie grusz na wiosnę (co pozwala na uchronienie młodych roślin przed trudami zimy) warto rozpocząć je zanim drzewa wejdą w okres wegetacyjny, najlepiej wybrać termin na przełomie marca i kwietnia. Po ich posadzeniu nie jest konieczne przeprowadzenie żadnych specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych.
Sadzenie gruszy
Grusze rozmnaża się najczęściej szczepiąc je na podkładkach drzewek karłowych, np. pigwy. Wysadzać można jest jednorzędowo, najlepiej w rozstawie 3,5×1,2 m bądź pasowo po dwie lub trzy sztuki w rzędzie zachowując odległość 3,5 m między pasami, 1,5 m pomiędzy rzędami, a w rzędach ok. 1 m. Grusze szczepione na siewkach sadzimy w rozstawie ok. 4/5 m na 2/3 m. podczas planowania sadzenia warto uwzględnić różne odmiany grusz, dzięki czemu osiągnąć można lepsze efekty zapylania, a wraz z nimi większe zbiory owoców.
Przed umieszczeniem sadzonki w podłożu, należy dobrze spulchnić glebę, a następnie ją wyrównać. Dobrze jest wykopać dołki w odpowiednio wyznaczonych miejscach tak, aby dopasować przestrzeń w nich do bryły korzeniowej naszych sadzonek. Najlepiej przygotować podłoże w ten sposób już na 10-14 dni przed planowanym terminem sadzenia. Ziemię z głębszej warstwy dobrze jest przełożyć na kopczyk z jednej strony dołka, a wierzchnią z drugiej. W dołkach na ok 30 cm głębokości i do 40 cm szerokości należy usypać w pierwszej kolejności kopczyk żyznej ziemi (tej z wierzchu), na którym kolejno układamy delikatnie korzenie gruszy – gorszej jakości gleby warto z wyprzedzeniem wzbogacić torfem i obornikiem. Równomiernie rozłożone korzenie będą zdrowo się rozwijały, jednak gdy podczas sadzenia któryś z korzonków ulegnie złamaniu itp. należy go usunąć.
Drzewka umieszczamy w podłożu tak, aby miejsce okulizacji (przeszczepiony pąk liściowy – oczko, pochodzący z rośliny szlachetnej odmiany) pozostał nad powierzchnią podłoża, a następnie obsypujemy roślinę ziemią z drugiej kupki (pochodząca z dolnej warstwy dołka). Pozostałe ponad ziemią oczko będzie mogło się dzięki temu dobrze ukorzenić. Wokół drzewka należy przy tym uklepać podłoże, aby stworzyło wokół pędu „misę”, a kolejno solidnie podlać drzewko. Jeżeli zabieg wykonaliśmy jesienią, należy wykonać wokół drzewka kopczyk, a na wiosnę delikatnie go rozgrabić. Wiosenną porą wraz z rozgarnianiem kopczyka dobrze jest także podłoże wokół drzewka zasilić obornikiem i podsypać lekko ziemią.
Pielęgnacja gruszy
Dbając o grusze warto przemyśleć rośliny sadzone w ich sąsiedztwie. Nie zaleca się przede wszystkim towarzystwa jałowców, gdyż niesie to ryzyko wystąpienia rdzy gruszy, która atakuje oba te gatunki. Aspekt, o który warto zadbać to także odpowiednie nawodnienie roślin szczególnie w okresach suszy. Młode okazy posadzone na jesień warto również zabezpieczyć przed przymrozkami stosując osłony. Nawożenie grusz zależne jest od stanowiska i jakości podłoża. Na słabszych glebach niezbędne jest zasilenie ziemi solidną dawką składników odżywczych i mikroelementów, które wpływają na jakość owocowania. Ponadto w okresie wegetacyjnym warto systematycznie dostarczać gruszom nawozów wieloskładnikowych począwszy od wczesnej wiosny, aż po lipiec.
Przycinanie grusz to kolejny ważny zabieg pielęgnacyjny tych roślin. Pozwala to na obniżenie wysokości drzewka, zyskanie bardziej rozłożystej korony i wzrostu nowych pędów. Po raz pierwszy warto przeprowadzić cięcie zaraz po posadzeniu młodego drzewka, co pozwoli nadać mu pożądaną wysokość – na ogół 80-100 cm, usuwając pędy do 60 cm. Na wiosnę dobrze jest także skrócić pędy boczne o ok. 1/3 długości – ok. 40-50 cm powyżej konarów. W latach następnych można stopniowo formować koronę, kończąc na roku czwartym, kiedy to usuwany już tylko pęd nad ostatnim konarem. Późniejsze przycinanie obejmować może pędy jednoroczne tzw. wilki, które mogą niepotrzebnie zaciemniać przestrzenie między gałęziami osłabiając rozwój owoców i przyczyniać się do pojawienia się chorób. Warto również usuwać niektóre najstarsze pędy, gdyż z biegiem lat dają one coraz mniej i mniejszych owoców, jak również pędy uszkodzone, obumarłe lub chore.
Choroby gruszy
Odpowiednia pielęgnacja i warunki uprawy gruszy wyraźnie obniżają ryzyko występowania chorób, jednak wrażliwsze odmiany mogą być na nie bardziej podatne z natury. Wśród najczęściej występujących chorób gruszy wymienić możemy rdzę gruszy, która najczęściej pojawia się jako konsekwencja bliskości wspomnianego wcześniej jałowca sabińskiego, który jest niezwykle podatny na to schorzenie. Drzewka gruszy zarażone rdzą marnieją, ich owoce przestają się rozwijać i opadają, a charakterystyczne zmiany objawiają się głównie na liściach, kolejno także na pędach. Aby wspomóc roślinę w walce z chorobą konieczne jest usunięcie przyczyny choroby (np. drzewa jałowca), a następnie spryskanie drzewa specjalnym preparatem – działanie to pomoże jeżeli zareagujemy odpowiednio wcześnie. W sadach, choroba ta raczej nie występuje.
Do chorób gruszy możemy zaliczyć również parch gruszy atakujący liście, na których pojawiają się brunatne plamy, a przy tym drzewo zaczyna tracić mniejsze owoce. W przypadku owoców dojrzałych, choroba ta powoduje ich pękanie. Parch gruszy zwalczamy środkami przeciwgrzybicznymi, jednak najlepszym sposobem na uniknięcie zarazy jest regularne przycinanie gałęzi, co zwiększa dostęp światła do wszystkich liści.
Odmiany gruszy
Grusza to roślina, która oferuje pełen wachlarz niezwykłych odmian, które wyróżnia odmienny kształt, wybarwienie owoców, czas zbiorów, ale i odporność na choroby i mróz. Do najpopularniejszych odmian, które można z powodzeniem uprawiać w naszych klimacie zaliczyć możemy między innymi:
- Grusza Konferencja – to odmiana gruszy wywodząca się z Wielkiej Brytanii, osiągająca do 6 metrów wysokości i kwitnąca na przełomie kwietnia i maja. Jej owoce charakteryzuje zielonkawe zabarwienie, które miejscami wpada w brąz. Jest to odmiana wyjątkowo popularna, plenna, a jej owoce osiągają do 10 cm długości, oferując przy tym słodki, soczysty i miękki miąższ.
- Grusza Faworytka znana również jako Klapsa jest odmianą wysoką, osiągająca do 6 metrów, a do naszych sadów i ogrodów trafiła ze Stanów Zjednoczonych. Należy ona do odmian najchętniej uprawianych na całym świecie, a jej letnie zbiory przypadają na sierpień. Owoce Faworytki są zielone z drobnymi brązowymi plamkami, często lekko zarumienione na czerwono. Ich miąższ jest delikatny, białożółty i niezwykle smaczny. Ponadto owoce te są także wyjątkowo wytrzymałe, dlatego można z powodzeniem przechowywać je przez kilka miesięcy.
- Grusza Lukasówka to odmiana wywodząca się z Francji, gdzie uprawiana jest już od 1874 roku. Oferuje obfite zbiory, niemniej jest podatna na choroby, w tym parch gruszy. Podczas jej uprawy ważne jest przeciwdziałanie chorobom, w tym poprzez zabiegi takie jak regularne przycinanie czy nawożenie, ale i obserwację rośliny. Jej owoce są duże, delikatne i oferują lekko winny posmak.
- Grusza pospolita jest znana jako dzika grusza. To odmiana, która rośnie w naturalnych warunkach, w których przybiera także formę gruszy polnej (najczęściej występującej w Polsce) lub kaukaskiej. Grusza ta owocuje obficie, ale oferuje dosyć niewielkie owoce o kulistym kształcie, idealnie nadające się do przetworów i na soki.
- Grusza azjatycka, znana również jako grusza japońska jest odmianą wzrastającą nieregularnie, ale oferującą świeże zbiory przez dłuższy okres w roku. Wśród grusz azjatyckich znajdziemy odmiany takie jak Hosui, Shinseiki czy Chojuro. Ich charakterystyczne owoce przywodzą na myśl jabłka.
- Grusza Komisówka jest odmianą pochodzącą podobnie jak Lukasówka z Francji, gdzie należy do odmian grusz zimowych. Oferuje smaczne owoce deserowe, które wyrastają do 450 gramów i pokryte są zielonożółtą skórką z pomarańczowym rumieńcem od nasłonecznionej strony owocu. Grusza ta zapewnia obfite zbiory od października po listopad, a przy tym wykazuje sporą odporność na choroby.
- Grusza wierzbolistna Pendula jest drzewem liściastym o przewisającym pokroju. Osiąga do 5 metrów wysokości i owocuje latem – w sierpniu. W naszych ogrodach i sadach pojawiła się sprowadzona z rejonów Wschodniej Europy, głównie Kaukazu i Zakaukazia.
- Grusza Bonkreta Williamsa jest odmianą jesienną, która owocuje często już z nadejściem września. Grusza ta pochodzi z Wielkiej Brytanii i charakteryzują ja duże, słoneczno- żółte owoce z delikatnymi plamkami. Ich miąższ jest wyjątkowo soczysty, ale i delikatny w smaku. Owoce tej odmiany doskonale sprawdzają się w produkcji przetworów. Grusza jest przy tym dosyć odporna na choroby.
Fot. główna: AlkeMade/pixabay.com