Jabłoń (łac. Malus) jest rośliną z rodziny różowatych (łac. Rosaceae), która oferuje około 50 dziko rosnących gatunków, z których większość można z powodzeniem spotkać w naszym klimacie. Jabłonie są drzewami lub krzewami owocowymi, które osiągają od 4 do 12 m wysokości w zależności od odmiany. Ich charakterystyczna gęsta, gałązkowa korona na wysokim pniu pokryta jest bruzdowatą koroną i ząbkowanymi na brzegach listkami. Rośliny te kwitną na wiosnę – najczęściej w maju, rodząc mięsiste owoce w różnych terminach, oferując różnorodną barwę, cierpkość, twardość oraz wielkość jabłek. Jako rośliny wieloletnie są niezwykle popularnym wyborem w rodzimych sadach, gdzie cieszą smakowitymi owocami i pełnią funkcję dekoracyjną.
Zastosowanie jabłoni
Jabłonie stosowane są w ogrodach w różnych celach. Szlachetne odmiany doskonale sprawdzają się do uprawy owoców, które wspaniale sprawdzają się do bezpośredniego spożycia, jak i w kulinariach, przetwórstwie czy cukiernictwie. Gatunki dzikie z kolei, za sprawą swojej niezwykłego pokroju, wysokości czy walorów dekoracyjnych, świetnie sprawdzają się w tworzeniu efektownych kompozycji żywopłotowych, ale i jako element rabat czy zestawień krzewów ozdobnych. Odmiany szczepione na pniu można znaleźć również w charakterze ozdobnych, niewielkich drzewek piennych. Jabłonie krzyżowane są przez człowieka przede wszystkim dla uzyskania dużych i smacznych owoców, które mogą rodzić odporne na niskie temperatury i choroby jabłonie.
Wymagania uprawowe jabłoni
O ile dzikie odmiany jabłoni są bardziej wytrzymałe od odmian szlachetnych spotykanych w ogrodach i sadach, każde z nich mają dosyć wysokie wymagania uprawowe. Przede wszystkim niezbędne jest dla nich słoneczne stanowisko (najlepiej osłonięte od wiatru, który może zmniejszać ich zapylanie przez pszczoły) oraz żyzna, przepuszczalna i lekko wilgotna gleba. Podłoże powinno być zasobne w materię organiczną, dzięki której rośliny zyskują więcej wilgoci i odpowiedniego zasobu składników odżywczych. Na ogół są to rośliny mrozoodporne, jednak mogą być wrażliwe na niektóre choroby. Rozmnażanie jabłoni można przeprowadzić poprzez odrosty korzeniowe, szczepienie, nasiona oraz sadzonki pędowe.
Sadzenie jabłoni
Sadzenie jabłoni najlepiej zaplanować na jesień lub wczesną wiosnę, gdy ta jest w okresie bezlistnym. Dobrze jest wybierać w tym celu miejsca osłonięte oraz pełne słońca, dbając o wysoką jakość podłoża. W zależności od odmiany, siły wzrostu lub planowanego sposobu prowadzenia drzewa, jabłonie można sadzić w bardzo różnym rozstawie. Warto przy tym pamiętać, że rośliny te mogą przyrastać do 60 cm rocznie, dlatego lepiej zapewnić im więcej przestrzeni. Jabłonie są roślinami, których nie należy przesadzać, dlatego warto przemyśleć ich miejsce docelowe przed sadzeniem.
Kwitnienie jabłoni
Jabłonie zakwitają na wiosnę, niektóre z odmian wczesnych kwitną już w marcu, a najpóźniejsze w kwietniu. Owocowe drzewka jabłoni wytwarzają kwiaty o 5 symetrycznych płatkach w odcieniu białym po jasny róż. Niektóre odmiany ozdobne z kolei oferować mogą również kwiaty o mocniejszym wybarwieniu kwiatów, w tym pełne pąki. Kwitnienie przypada przed rozwinięciem liści i trwa około 7 do 14 dni czarując delikatnym, lekko słodkim zapachem, który skutecznie zwabia dobroczynne owady zapylające.
Jeżeli chodzi o liście jabłoni to mogą one osiągać od 3 do 10 cm długości, najczęściej są proste i posiadają delikatnie ząbkowane brzegi. Ich barwa przybiera odcień zielony wiosną, aby na jesień stać się żółtą lub czerwoną w zależności od odmiany. Owoce – jabłka najczęściej osiągają od 1-4 cm u odmian ozdobnych oraz 10-14 cm u owocowych. Kolory jabłek są niezwykle różnorodne od szaro-brązowych, poprzez zielone, żółte, czerwone, a nawet w tonie burgundu. Smakowo oferują również szeroki wachlarz możliwości – od lekko kwaśnych po słodkie, chrupkie i soczyste po miękkie.
Pielęgnacja jabłoni
Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jabłoni jest przycinanie. Najlepiej wykonywać je późną zimą lub wczesną wiosną, poprzedzając nowy wzrost rośliny – w okresie stanu uśpienia przez wypuszczeniem nowych pąków. Podczas cięcia należy usuwać nadmiar pędów, w tym w szczególności te chore oraz słabe, jak również te krzyżujące się. Cięcie takie pozwala rozluźnić koronę drzewa i zmniejszyć liczbę gałęzi, które tym samym będą mogły wytworzyć większe, lepiej wybarwione i smaczniejsze owoce. Można również wykonywać cięcia formujące, które pomogą uzyskać wybrany kształt rośliny – dzięki niemu można uzyskać optymalną ilość owoców, ale i ułatwić sobie prace pielęgnacyjne.
Nie małe znaczenie w pielęgnacji jabłoni ma również podlewanie. Warto mieć na uwadze to, że w przypadku młodych, świeżo posadzonych roślin w pierwszym sezonie wegetacyjnych niezbędne jest regularne podlewanie. Później, dorosłe już drzewa, z powodzeniem radzą sobie samodzielnie, nawet w okresach dłuższego braku opadów. Ich system korzeniowy opiera się o korzeń palowy i liczne korzenie boczne, dlatego podczas suszy jest on w stanie pozyskać wodę z głębszych rezerw wilgoci.
W kwestii nawożenia jabłonie warto zasilać nawozami organicznymi jak kompost czy dobrze rozłożony obornik, ale i nawozami mineralnymi. Dbając o nawożenie zyskujemy lepszy wzrost i owocowanie.
Choroby i szkodniki jabłoni
Wśród najczęściej spotykanych chorób jabłoni wymienić możemy mączniaka jabłoni, parcha jabłoni, drobną plamistość liści jabłoni, zgorzel kory jabłoni, rak bakteryjny kory jabłoni, gorzką zgniliznę jabłek, brunatną zgniliznę drzew ziarnkowych oraz zarazę ogniową. Do szkodników, które chętnie atakują jabłonie zaliczamy z kolei mszyce (mszyca jabłoniowo-babkowa, bawełnica korówka, mszyca jabłoniowa), kwieciaki jabłkowce, miodówki czy przędziorki.
Odmiany jabłoni
Wśród odmian jabłoni znaleźć możemy obfity wachlarz wspaniałych propozycji. Wybierając swoją roślinę, warto skupić się na preferencjach – postawić na te, które obfitują w nasze ulubione owoce. Jabłka uznawane są za owoce jesieni, jednak istnieje wiele odmian, które obradzają latem, jesienią i zimą. Poniżej najciekawsze odmiany.
Jabłonie odmian letnich:
- Delbarestiyale – Delba, Delcorf – to odmiana francuska, która oferuje okrągłe, średnie lub duże owoce o zielonożółtej barwie i słodkawo-kwaśnym smaku, dojrzewa od sierpnia do września;
- Charłamówka – papierówka jesienna, Earl Joe – to stara rosyjska odmiana o średnich, jasnożółtych jabłkach w czerwone smugi o winno-kwaskowatym miąższu. Idealna do zbioru sierpniowo-wrześniowego, ma małe wymagania glebowe.
- James Grive – Rubin – daje średniej wielkości owoce o żółtej skórce, które w okresie zbiorów w sierpniu i wrześniu nabierają czerwonych pasów, są słodkawo-kwaskowe w smaku.
- Retina – wytrzymała odmiana oferująca duże jabłka o żółtozielonej skórce, która w okresie zbiorów (wrzesień-październik) staje się ciemnoczerwona, owoce są słodko-kwaskowe i odporne na choroby.
- Zimtapfel – odmiana o okrągłych, żółtawych jabłkach z rumieńcem od strony, na którą pada słońce, ma słodko-kwaśny, żółty miąższ o delikatnej nucie cynamonu. Zbiory przypadają na wrzesień i październik.
Jabłonie odmian jesiennych:
- Antonówka to odmiana rosyjska oferująca średniej wielkości jabłka o lekko wydłużonej formie, zielonej skórce, która dojrzała nabiera słomkowy odcień i lekko kwaśnego smaku.
- Braeburn – odmiana z dalekiej Nowej Zelandii, która oferuje owoce bogate w witaminę C, ma żółtą skórkę i chrupiący miąższ. Owoce dojrzewają od połowy października.
- Denziger Kantapfel – Kantówka Gdańska – to odmiana stara, o średnich, kanciastych jabłkach oraz gładkiej, zielonożółtej skórce z czerwonymi smugami, które zdobią owoce przed zbiorem. Ma aromatyczny miąższ o lekko kwaskowatym smaku.
- Holsteiner Cox to odmiana północnoniemiecka o dużych, zielono-żółtych owocach o aromatycznym, jasnym i lekko kwaśnym miąższu.
Jabłonie odmian zimowych:
- Golden Delicious – to niezwykle popularna odmiana pochodząca z Stanów Zjednoczonych, która oferuje zbiory o dużych, kulistych i lekko stożkowatych jabłkach, a ich skórka jest żółta o lekko pomarańczowym wykończeniu. Owoce te oferują przy tym słodko-winny miąższ, który jest kruchy i aromatyczny. Zbiór jabłek przypada na koniec września.
- Cox Orange – jest odmianą angielską o małych do średnich owocach, kulistych i jasnożółtych ( z delikatnym rumieńcem) w barwie. Ich miąższ jest kruchy, słodki i bardzo soczysty.
- Purpurroter Cousinot – jest starą odmianą, która tradycyjnie spożywana jest w północnych Niemczech w okresie Bożego Narodzenia. Oferuje małe do średnich owoce, które dojrzałe są mocno czerwone i bardzo soczyste. Ich zbiór przypada na miesiąc październik.
- Jonagold – odmiana wywodząca się ze Stanów Zjednoczonych, o dużych, żółtych, aromatycznych i lekko kwaskowych owocach.
- Kaiser Wilhelm to niezwykle popularna, stara odmiana o dużych, okrągłych i żółtawych jabłkach, które przed zbiorami są intensywnie czerwone, maja żółto-biały miąższ o kwaskowym smaku.
- Goldparmäne – Reine des Reinettes – należy do najstarszych z odmian jabłoni, prawdopodobnie wywodzi się z Normandii. Oferuje średniej wielkości owoce o zielono-żółtej skórce oraz słodko-kwaśnym, lekko orzechowym miąższu. Jabłka tej odmiany najlepiej smakują po okresie kilkutygodniowego leżakowania.
Fot. główna: Aleksandr-53/pixabay.com