Wysiewanie roślin bywa zajęciem, któremu towarzyszą zwykle dobre emocje. Jednak tylko wtedy, gdy siewki rosną i rozwijają się prawidłowo. Nieraz młode rośliny atakują różne choroby, a my zastanawiamy się dlaczego siewki więdną. Jedną z nich jest zgorzel siewek. Warto wiedzieć, jak uchronić swoją uprawę przed tym zagrożeniem. Informacje zawarte w tym artykule pozwolą poczynić odpowiednie kroki, by jak najlepiej rozpocząć sadzenie roślin i kontrolować ich zdrowy wzrost.
Zgorzel siewek – co to jest
Zgorzel siewek jest chorobą, która dotyka jeszcze niedojrzałe rośliny i plony. Zgorzel siewek zamiennie nazywa się też czarną nóżką – nie bez przyczyny. Roślina dotknięta tą chorobą zmienia swoją barwę z zielonej na brązową, a później na czarną, gdy dolna jej część całki em obumrze. Zgorzel siewek pojawia się na plantacjach, w szkółkach ogrodniczych, a także na wszelkiego rodzaju trawnikach.
Zgorzel siewek, autor: Kirsty/flickr.com
Chorobę tą wywołują różne patogeny (grzyby), które zwykle „zamieszkują” glebę rolną i leśną. Czarna nóżka pojawia się już na wczesnym etapie rozwoju wschodzących roślin. Często porażona tą chorobą siewka całkowicie obumiera, pozostawiając pustą przestrzeń na poletku uprawnym. Niekiedy jednak udaje się uratować niektóre rośliny. Niemniej rosną wtedy już wolniej, a przy tym istnieje większe prawdopodobieństwo, że padną ofiarą innych chorób.
Zgorzel siewek – jakie są rodzaje
Zgorzel siewek można podzielić na dwa rodzaje: przedwschodową i powschodową. Tak naprawdę jest to wciąż ta sama choroba, jednak ze względu na czas, kiedy może porazić roślinę, przyjmuje się taki właśnie podział. Mówiąc o zgorzeli siewek przedwschodowej, ma się na myśli chorobę, która zaatakowała roślinę, zanim siewka jeszcze na dobre wykiełkowała.
Z kolei powschodowa zgorzel siewek dotyka sadzonkę, gdy już można ją zobaczyć nad powierzchnią ziemi. Pojawia się wtedy przewężenie na szyjce korzeniowej. W efekcie siewka najczęściej obumiera. Zanim się to stanie, roślina rozwija się wolniej, tracąc przy tym pożółkłe już liście.
Zgorzel siewek – jak poraża rośliny
Do porażenia zgorzelą siewek dochodzi najczęściej wtedy, gdy brakuje w glebie grzybowej równowagi. Zatem gdy w ziemi jest za dużo patogenów grzybowych, a za mało „dobrych” grzybów (saprofitów). Najczęściej z taką sytuacją można się spotkać, gdy długotrwale eksploatuje się ziemię przeznaczoną pod uprawę.
Co wywołuje zgorzel siewek
Przyczyną zgorzeli siewek jest najczęściej:
- niewłaściwa higiena,
- zbyt częste podlewanie roślin,
- zbyt wilgotne powietrze,
- sadzenie zbyt dużej liczby roślin obok siebie,
- temperatura poniżej wymaganej dla siewek (lub częste zmiany temperatury),
- za kwaśna ziemia,
- za mało promieni słonecznych.
Patogeny, które wywołują czarną nóżkę, mogą wędrować wraz z podłożem, nasionami, akcesoriami do uprawy, a także narzędziami ogrodniczymi. Warto też pamiętać, że grzyby te, „dobrze znoszą” ujemne temperatury. Dlatego też mogą „przezimować” w kompoście, a także w pozostałościach po żniwach. Oprócz dbałości o właściwą higienę w miejscach, gdzie patogeny czują się najlepiej, należy też zachować czujność podczas sadzenia i wzrostu siewki.
Zgorzel siewek – objawy
Czarna nóżka wywołuje zmiany już na wczesnym etapie wzrostu siewek. Mianowicie już w momencie, gdy kiełkują, mogą paść ofiarą niebezpiecznych patogenów. Wszystkie te kiełki, które dotknie zgorzel siewek, zamierają, zanim jeszcze pojawi się łodyga, pozostawiając po sobie puste miejsce na rozsadniku.
Zgorzel siewek, autor: mrmole/flickr.com
Powschodowa zgorzel siewek poraża natomiast część pod liśćmi – najpierw staje się bardziej wodnista, a potem zmienia barwę na ciemną. Po kilku dniach powstaje w tym obszarze przewężenie spowodowane wysychaniem i obumieraniem. Ostatecznie w tym miejscu roślina się przełamuje, po czym więdnie i gnije.
Czarna nóżka zwykle jest niebezpieczna dla:
- warzyw
- kapustnych (brokuł, kalafior i kapusta),
- psiankowatych (pomidor i papryka),
- dyniowatych (kabaczek, patison i cukinia),
- sałaty,
- roślin ozdobnych,
- drzew (iglastych i liściastych).
Czarna nóżka to również jeden z objawów innej choroby – fuzariozy zbóż.
Zgorzel siewek – profilaktyka
Tak w przypadku roślin, jak i ludzi, zdecydowanie łatwiej zapobiegać chorobom, niż je leczyć. By ryzyko pojawienia się czarnej nóżki było jak najmniejsze, warto dbać o właściwą higienę.
Higiena akcesoriów ogrodniczych
Wszystkie doniczki, narzędzia ogrodnicze, które służą do wysiewania roślin, powinny być czyste. Najlepiej umyć je mydłem potasowym albo roztworem nadmanganianu potasu. W ten sposób można mieć pewność, że uda się skutecznie usunąć z tych przedmiotów wszelkie bakterie, grzyby i drobnoustroje. Dobrą alternatywą dla przedmiotów wielokrotnego użytku, które trzeba czyścić przed każdym zastosowaniem, są jednorazowe akcesoria (doniczki, krążki i palety torfowe).
Higiena gleby
Patogeny mogą również bytować w ziemi, dlatego należy pozbyć się z niej wszystkich resztek po przeprowadzonych żniwach. Nie można też zapomnieć o zastosowaniu odpowiedniego płodozmianu. By mieć pewność, że w glebie nie ma szkodliwych grzybów, najlepiej odkazić ją za pomocą suchej pary, która powinna mieć temperaturę w granicach 200 stopni Celsjusza. Takie rozwiązanie sprawdza się szczególnie na dużych uprawach. Na mniejszych można zastosować preparat, którego skład stanowi woda i nadmanganian potasu. Należy wymieszać te składniki, zachowując proporcje (na 10 l wody przypada 5 g nadmanganianu potasu). Takim roztworem należy podlać ziemię przeznaczoną pod uprawę.
Wzmacnianie nasion
Jeśli wzmocni się (zaprawi) nasiona, znacznie lepiej „zniosą atak” wszelkich chorób i szkodników. Można więc zamówić nasiona, które już wzmocniono lub zaprawić je przed posianiem. Chcąc samodzielnie zahartować nasiona, można zastosować:
- 2-procentowy roztwór nadmanganianu potasu (1 część kryształków na 50 części wody),
- napar z rumianku (2 łyżki rumianku zalać 0,5 l wrzątku, a następnie rozcieńczyć wodą w stosunku 1:1),
- napar ze skrzypu (2 łyżki suszonego skrzypu zalać 0,5 l ciepłej wody i pozostawić na dobę).
Zaprawianie w ten sposób jest skuteczne, jeśli nasiona pozostaną zanurzone w wybranym roztworze przez 1-3 godzin.
Można również zahartować nasiona bez moczenia – w popiele (drzewa liściastego) albo w mączce bazaltowej.
Właściwa temperatura
Temperatura, w jakiej siewki mają zapewniony dobry wzrost, powinna oscylować w granicach 15-20 stopni Celsjusza. Jeżeli będzie utrzymywać się poniżej tych wartości, zgorzel siewek będzie mieć idealne warunki do rozwoju. Podobnie jak inne choroby, które atakują korzenie młodych roślin. Warto dodatkowo osłonić siewki szkłem lub folią, by udało się stworzyć roślinom idealne środowisko pod względem odpowiedniej ciepłoty.
Odpowiednie oświetlenie
Wysiane nasiona powinny mieć nieograniczony dostęp do dziennego światła. W ten sposób promienie słoneczne i LED-y powinny doświetlać posadzone rośliny przez 12-16 godzin. Dobre oświetlenie sprawia, że system korzeniowy staje się mocniejszy.
Umiarkowane podlewanie
Młodych roślin nie należy zbyt często podlewać ani nawilżać. Najlepiej zraszać rośliny ciepłą wodą. Znaczenie ma również odpowiednia wilgotność powietrza – jeśli jest zbyt wysoka, należy co jakiś czas odsłaniać siewki znajdujące się pod szkłem bądź folią.
Opryskiwanie (opcjonalnie)
Można również co około 2 tygodnie opryskiwać siewki, stosując preparat grzybobójczy. Taki środek podaje się dolistnie, a także jako oprysk. Najlepiej zapoznać się z informacją załączoną na opakowaniu, w jaki sposób rozcieńczyć i stosować taki preparat, by był skuteczny i nie za mocny.
Zgorzel siewek – jak postępować
Gdy zgorzel siewek stanie się faktem, wciąż jeszcze jest szansa, że uda się „wyrwać” roślinę czarnej nóżce. Te siewki, które „przetrwały atak” patogenów, należy przesadzić od odkażonych doniczek i do wysterylizowanego podłoża. Dla większej ochrony można również zanurzyć korzenie w popiele drzewnym, zanim posadzi się rośliny w nowym miejscu. Na koniec trzeba jeszcze zastosować oprysk grzybobójczy. Takie postępowanie nie daje jednak stuprocentowej pewności, że rośliny zaatakowane czarną nóżką da się uratować.
Fot. główna: benketaro/flickr.com
