Odmiany jabłoni – wczesne i późne – nowe i stare

Jabłonie to drzewa owocowe, które w Polsce zaczęto uprawiać w XII wieku za sprawą zakonu Cystersów. Pierwsze z ich odmian pochodziły od dzikich jabłoni, a obecnie w naszym kraju uprawiamy ich ponad 60 rodzajów. Wśród licznych odmian wyróżnić możemy te stare i nowe, wczesne wiosenne, letnie, jesienne, jak i późne zimowe. Wśród nich znaleźć można również odmiany tzw. bezparchowe, które odznaczają się wyjątkową odpornością na choroby – w tym głownie parcha jabłoni. Jaki odmiany jabłoni zaliczmy do poszczególnych typów? Które z nich warto wziąć pod uwagę w uprawie w przydomowym sadzie?

Odmiany jabłoni, autor: Dennis Sylvester Hurd/flickr.com

Stare odmiany jabłoni

Wśród starych odmian jabłoni wyróżnić możemy wiele wspaniałych rodzajów, które różnią się okresem owocowania, smakiem i wyglądem. Najpopularniejsze z nich to:

• ‘Antonówka zwykła’ – odmiana rosyjska, która ceni stanowiska słoneczne oraz żyzne, lekko kwaśne podłoża. W maju kwitnie na biało, a jej owoce nadają się do zbioru we wrześniu. Jest odporna na mróz i mączniaka. Daje średniej wielkości jabłka o lekko kwaskowym smaku i pięknym aromacie. To odmiana idealna na przetwory.
• ‘Boiken’ to z kolei odmiana niemiecka, dojrzewająca w październiku. Daje kwaskowate i bardzo soczyste owoce idealne na przetwory. Ma średniej wielkości owoce o zielonożółtej skórce z czerwonym rumieńcem, lekko tłusta w dotyku. Jest to odmiana owocująca obficie co dwa lata. Jest odporna na mróz, jednak wrażliwa na parcha i mączniaka.
• ‘Golden Delicius’ jest odmianą amerykańską, która popularna jest na całym świecie. Jej owoce dojrzewają w październiku, są soczyste i aromatyczne, o winnym, lekko słodkawym smaku. Mają zieloną lub żółtą skórkę. Jest to odmiana stosunkowo odporna na choroby, ale nie przepada za mrozem. W jej uprawie ważne jest stanowisko ciepłe i słoneczne.
• ‘Indared’ to kolejna amerykańska odmiana, dojrzewa z końcem września. Ma zielono-żółte lub biało-żółte owoce z czerwonym rumieńcem, które są przy tym lekko kwaskowe, soczyste i smaczne. Doskonałe do bezpośredniego spożycia i na przetwory, w tym soki.
• ‘Koksa Pomarańczowa’ jest odmianą angielską o małych, ale niezwykle smacznych owocach z karminowo pomarańczowym rumieńcem. Mają lekko kwaskowaty smak, co czyni je świetnym wyborem do przetworów i wypieków. Dojrzewają one końcem września. Jabłoń ta nie jest zbyt odporna na mróz i bywa podatna na mączniaka. 
• ‘Kasztela’ jest odmianą polską o słodkich i soczystych owocach, które dojrzewają końcem września. Owoce te są kuliste, zielono-żółte i pokryte żółtym rumieńcem. Odmiana ta jest dosyć odporna na mróz, ale bywa podatna na choroby, a przy tym owocuje co drugi rok.
• ‘Malinówka’ charakteryzuje się miąższem o malinowym posmaku, daje owoce soczyste i kruche, pokryte bordowo-karminowym rumieńcem. Odmiana ta dojrzewa końcem września, a przy tym jest odporna na choroby i mróz. 
• ‘Papierówka’ jest odmianą wywodzącą się z krajów nadbałtyckich i owocuje co drugi rok dosyć wcześnie – jabłka dojrzewają już na przełomie lipca i sierpnia. Owoce są niewielkie, mają żółty lub biało-żółty odcień, a przy tym są smaczne. Idealnie sprawdza się jako owoc na kompoty. Roślina ta jest bardzo odporna na mróz, ale ulega chorobom. 
• ‘Szara Reneta’ to odmiana holenderska o soczystych, lekko korzennych owocach – idealna do przetworów. Dojrzewa na przełomie września i października, dając duże i zielone owoce z rudym lub czerwonym rumieńcem. Jest to odmiana odporna na mączniaka i parcha.

Nowe odmiany jabłoni

Grupy sadowników i naukowców regularnie wzbogacają uprawy o nowe odmiany jabłek. Do najnowszych odmian jabłoni powstałych w Polsce, zaliczyć możemy np.:

• ‘Patitta’ będąca odmianą łączącą ‘Honeycrisp’ oraz ‘Pinovy’ dająca duże, stożkowate owoce. Oferuje kremowy, słodko-kwaśny i niezwykle smaczny miąższ. Skórka jabłek pokryta jest pomarańczowo-czerwonym rumieńcem z delikatnym prążkowaniem, a owoc pokryty jest przy tym lekkim woskowym nalotem. Owoce dojrzewają w październiku. Drzewka są średnio odporne na mróz i mączniaka czy parcha jabłoni.
• ‘Bigbos’ – odmiana łącząca „Honeycrisp’ oraz ‘Breaburn’ o dużych jabłkach z gładką skórką z czerwonym rumieńcem. Miąższ jabłek jest słodki, soczysty i zwarty. Owoce dojrzewają w październiku, a same w sobie drzewka wykazują niską podatność na choroby.
• ‘Redbrok’ to nowa odmiana bazująca na ‘Breaburn’ dająca średniej wielkości, kuliste owoce ze skórką gładką, z delikatnym woskowym nalotem i czerwonym rumieńcem. Są słodko-kwaśne i dojrzewają w październiku. Odmiana ta jest średnio odporna na mróz, parcha i mączniaka jabłoni.
• ‘Tabaum’ to odmiana o kulistych, lekko spłaszczonych owocach ze skórką pokrytą purpurowo-czerwonym rumieńcem i z lekkim nalotem woskowym. Daje słodko-kwaśne owoce, z lekko czerwonym miąższem pod skórką i wokół gniazda nasiennego. Ich zbiór przypada w październiku, a drzewka są średnio wytrzymałe na mróz. 

Wczesne odmiany jabłoni 

Odmiany jabłoni możemy podzielić ze względu na okres dojrzewania owoców. Pierwsze owoce zyskujemy zatem od odmian wczesnych. W Polsce nie występuje ich zbyt wiele, z racji na niełatwy klimat. Do tych, które można uprawiać zaliczamy takie jak:

• ‘Papierówka’ – wspomniana wcześniej stara odmiana, określana jako wiosenna, gdyż w sprzyjających warunkach owocuje już w czerwcu!
• ‘Ariwa’ to z kolei odmiana nowa, którą stworzono w Wielkiej Brytanii. Daje niezwykle smaczne owoce o słodko-kwaśnej nucie, które urzekają czerwonymi owocami z odrobiną zielonkawych przebarwień. Okres jej kwitnienia przypada na maj. 

Letnie odmiany jabłoni 

Letnie odmiany to podobnie jak te wczesne, nie są zbyt popularne – w porównaniu z odmianami jesiennymi i zimowymi. Należą do nich głównie odmiany autorskie. Odmiany te oferują owoce niezwykle smaczne, ale średnio zdatne do długotrwałego przechowywania i transportu, jednak ich obecność w sadzie urozmaica zbiory, dając owoce doskonałe do bezpośredniego spożycia, jak również do wypieków, na soki itp. przetwory. Do letnich odmian jabłoni zaliczamy:

• ‘Brzoskwiniowe’ to odmiana deserowa wywodząca się prawdopodobnie z Niemiec. Dojrzewa w sierpniu dając smaczne, soczyste i pachnące jabłka. 
• ‘Charłamówka’ znana również pod nazwą ‘Borowina’, ‘Dembowski’ czy ‘Papierówka Jesienna’ i wywodzi się prawdopodobnie z Rosji. Owoce dojrzewają na przełomie sierpnia i września. Są niezwykle smaczne, soczyste, delikatne i słodko-kwaśne, doskonałe do spożycia bezpośrednio z drzewka lub w formie przetworów czy suszone. 
• ‘Close’ znana pod nazwą ‘Klos’ to odmiana amerykańska dojrzewająca w lipcu. Daje owoce niezwykle orzeźwiające i delikatne, o słodko-kwaskowym smaku. Jest jedną z najwcześniejszych letnich odmian.
• ‘Cynamonowe’ to odmiana pochodząca z Niemiec lub Holandii dojrzewająca we wrześniu. Jej owoce mają smak o nucie cynamonowej, są soczyste i smaczne – idealne do ciast i przetworów.
• ‘Early Geneva’ jest odmianą amerykańską dojrzewającą na przełomie lipca i sierpnia. Daje słodkie i lekko kwaśne owoce.
• ‘Kalwila Letnia Fraasa’ znana również jako ‘Baranie Noski’ czy ‘Kalwila Letnia’ pochodzi z Niemiec i dojrzewa w sierpniu lub wrześniu. Ma smaczne, słodko-kwaśne owoce z różaną nutą, jest doskonała do ciast. 
• ‘Katja’ to odmiana szwajcarska dojrzewająca w sierpniu, dająca owoce soczyste z nutą smakową truskawek. 
• ‘Melba’ jest odmianą kanadyjską dojrzewającą w sierpniu. Charakteryzuje ją nuta malin i truskawek, słodko-kwaśna. Świetna do przetworów, ciast i produkcji cydru.
• ‘Oliwka Żółta’ lub ‘Biały Nalew’, ‘Oliwka Inflancka’ czy ‘Papierówka’ – najbardziej lubiana w Polsce odmiana doskonała do ciast, suszenia, na soki i kompoty.
• ‘Piros’ to odmiana niemiecka dojrzewająca na przełomie lipca i sierpnia, dająca delikatne, chrupkie i soczyste owoce o kwaskowatym posmaku. 
• ‘Różanka Wirginijska’ wywodzi się prawdopodobnie z Francji i dojrzewa w sierpniu. Jej owoce oferują różaną nutę smakową, są soczyste, delikatnie kwaśne i słodkie zarazem. 
• ‘Wcześniaczka’ znana także jako ‘Kalwila Letnia’, ‘Baranie Noski’ lub ‘Skorospiełka’ dojrzewa na przełomie lipca i sierpnia dając soczyste i delikatne owoce deserowe. 

Jesienne odmiany jabłoni 

Odmiany jesienne jabłoni to te, które oferują dojrzałe owoce na początku lub w połowie sezonu jesiennego. Wśród nich wymienić możemy miedzy innymi takie jak:

• ‘Antonówka’ – wspomniana wcześniej stara odmiana, oferująca wyjątkowo smaczne owoce,
• ‘Kosztele’ – podobnie ceniona odmiana stara znana również pod nazwą ‘Kosztylki’ lub ‘Zimowe Wierzbówki’ dojrzewająca na przełomie września i października. W Polsce uznawana jest za jedną z najsłodszych odmian.
• ‘Gloster’ to odmiana dojrzewająca w październiku. Oferuje wyjątkowo smaczne owoce o błyszczącej, zielono-czerwonej skórce.  

Zimowe odmiany jabłoni – późne odmiany jabłoni

Późna odmiana jabłoni, czyli należąca jednocześnie do zimowych charakteryzuje się najpóźniejszym dojrzewaniem owoców. W Polsce możemy znaleźć ich bardzo wiele, a ich smaczne i obfite zbiory przypadają na  późną jesień i wczesną zimę, dlatego są to jabłonie odporne na gwałtowne spadki temperatury. Wśród odmian, które zaliczają się do tej grupy zaliczamy:

• ‘Golden Delicious’ – wspomniana wcześniej odmiana stara wywodząca się ze Stanów Zjednoczonych. 
• ‘Indared’ – kolejna stara odmiana przybyła z Ameryki Północnej o soczystych, lekko kwaśnych owocach.
• ‘Gala’ to odmiana przybyła do Polski z Nowej Zelandii. Drzewka tej jabłoni dają owoce dopiero po 4 latach od posadzenia, jednak jest to gatunek odporny na mróz. Jej owoce są soczyście czerwone, nabierające nasycenia barwy aż do późnych zbiorów. 
• ‘Ligol’ to polska odmiana powstała z krzyżówki ‘Golden Delicious’ oraz ‘Linda’. Jej owoce zdatne są do zbioru już w październiku. Jabłka są zielonkawe z czerwoną skórką, o miąższu słodkim i lekko kwaskowatym, a przy tym niezwykle soczystym, a odmiana ta jest świetna do uprawy w ogrodzie. Drzewka są odporne na choroby i nadają się do przetworów. 

Bezparchowe odmiany jabłoni

Jedną z najgroźniejszych dla upraw jabłoni chorób jest parch jabłoni wywoływany przez grzyb Venturia inaequalis (Cooke). Choroba ta poraża liście i owoce, skutecznie zmniejszając plony, a przy tym jakość owoców. Aby zapobiec pojawieniu się parcha jabłoni konieczne jest stosowanie fungicydów w opryskach, często kilkukrotnie w okresie wegetacyjnym roślin. Sposobem na walkę z parchem jabłoni staje się jednak również inwestycja w odmiany roślin, które są na niego odporne. Wśród tych, które warto wziąć pod uwagę wymienić możemy takie jak: ‘Rajka’, ‘Rubinola’, ‘Topaz’ czy ‘Redkroft’. 

 Fot.  główna: Hans/pixabay.com