Jabłonie to drzewa owocowe, które w Polsce zaczęto uprawiać w XII wieku za sprawą zakonu Cystersów. Pierwsze z ich odmian pochodziły od dzikich jabłoni, a obecnie w naszym kraju uprawiamy ich ponad 60 rodzajów. Wśród licznych odmian wyróżnić możemy te stare i nowe, wczesne wiosenne, letnie, jesienne, jak i późne zimowe. Wśród nich znaleźć można również odmiany tzw. bezparchowe, które odznaczają się wyjątkową odpornością na choroby – w tym głownie parcha jabłoni. Jaki odmiany jabłoni zaliczmy do poszczególnych typów? Które z nich warto wziąć pod uwagę w uprawie w przydomowym sadzie?
Odmiany jabłoni, autor: Dennis Sylvester Hurd/flickr.com
Stare odmiany jabłoni
Wśród starych odmian jabłoni wyróżnić możemy wiele wspaniałych rodzajów, które różnią się okresem owocowania, smakiem i wyglądem. Najpopularniejsze z nich to:
- ‘Antonówka zwykła’ – odmiana rosyjska, która ceni stanowiska słoneczne oraz żyzne, lekko kwaśne podłoża. W maju kwitnie na biało, a jej owoce nadają się do zbioru we wrześniu. Jest odporna na mróz i mączniaka. Daje średniej wielkości jabłka o lekko kwaskowym smaku i pięknym aromacie. To odmiana idealna na przetwory.
- ‘Boiken’ to z kolei odmiana niemiecka, dojrzewająca w październiku. Daje kwaskowate i bardzo soczyste owoce idealne na przetwory. Ma średniej wielkości owoce o zielonożółtej skórce z czerwonym rumieńcem, lekko tłusta w dotyku. Jest to odmiana owocująca obficie co dwa lata. Jest odporna na mróz, jednak wrażliwa na parcha i mączniaka.
- ‘Golden Delicius’ jest odmianą amerykańską, która popularna jest na całym świecie. Jej owoce dojrzewają w październiku, są soczyste i aromatyczne, o winnym, lekko słodkawym smaku. Mają zieloną lub żółtą skórkę. Jest to odmiana stosunkowo odporna na choroby, ale nie przepada za mrozem. W jej uprawie ważne jest stanowisko ciepłe i słoneczne.
- ‘Indared’ to kolejna amerykańska odmiana, dojrzewa z końcem września. Ma zielono-żółte lub biało-żółte owoce z czerwonym rumieńcem, które są przy tym lekko kwaskowe, soczyste i smaczne. Doskonałe do bezpośredniego spożycia i na przetwory, w tym soki.
- ‘Koksa Pomarańczowa’ jest odmianą angielską o małych, ale niezwykle smacznych owocach z karminowo pomarańczowym rumieńcem. Mają lekko kwaskowaty smak, co czyni je świetnym wyborem do przetworów i wypieków. Dojrzewają one końcem września. Jabłoń ta nie jest zbyt odporna na mróz i bywa podatna na mączniaka.
- ‘Kasztela’ jest odmianą polską o słodkich i soczystych owocach, które dojrzewają końcem września. Owoce te są kuliste, zielono-żółte i pokryte żółtym rumieńcem. Odmiana ta jest dosyć odporna na mróz, ale bywa podatna na choroby, a przy tym owocuje co drugi rok.
- ‘Malinówka’ charakteryzuje się miąższem o malinowym posmaku, daje owoce soczyste i kruche, pokryte bordowo-karminowym rumieńcem. Odmiana ta dojrzewa końcem września, a przy tym jest odporna na choroby i mróz.
- ‘Papierówka’ jest odmianą wywodzącą się z krajów nadbałtyckich i owocuje co drugi rok dosyć wcześnie – jabłka dojrzewają już na przełomie lipca i sierpnia. Owoce są niewielkie, mają żółty lub biało-żółty odcień, a przy tym są smaczne. Idealnie sprawdza się jako owoc na kompoty. Roślina ta jest bardzo odporna na mróz, ale ulega chorobom.
- ‘Szara Reneta’ to odmiana holenderska o soczystych, lekko korzennych owocach – idealna do przetworów. Dojrzewa na przełomie września i października, dając duże i zielone owoce z rudym lub czerwonym rumieńcem. Jest to odmiana odporna na mączniaka i parcha.
Nowe odmiany jabłoni
Grupy sadowników i naukowców regularnie wzbogacają uprawy o nowe odmiany jabłek. Do najnowszych odmian jabłoni powstałych w Polsce, zaliczyć możemy np.:
- ‘Patitta’ będąca odmianą łączącą ‘Honeycrisp’ oraz ‘Pinovy’ dająca duże, stożkowate owoce. Oferuje kremowy, słodko-kwaśny i niezwykle smaczny miąższ. Skórka jabłek pokryta jest pomarańczowo-czerwonym rumieńcem z delikatnym prążkowaniem, a owoc pokryty jest przy tym lekkim woskowym nalotem. Owoce dojrzewają w październiku. Drzewka są średnio odporne na mróz i mączniaka czy parcha jabłoni.
- ‘Bigbos’ – odmiana łącząca „Honeycrisp’ oraz ‘Breaburn’ o dużych jabłkach z gładką skórką z czerwonym rumieńcem. Miąższ jabłek jest słodki, soczysty i zwarty. Owoce dojrzewają w październiku, a same w sobie drzewka wykazują niską podatność na choroby.
- ‘Redbrok’ to nowa odmiana bazująca na ‘Breaburn’ dająca średniej wielkości, kuliste owoce ze skórką gładką, z delikatnym woskowym nalotem i czerwonym rumieńcem. Są słodko-kwaśne i dojrzewają w październiku. Odmiana ta jest średnio odporna na mróz, parcha i mączniaka jabłoni.
- ‘Tabaum’ to odmiana o kulistych, lekko spłaszczonych owocach ze skórką pokrytą purpurowo-czerwonym rumieńcem i z lekkim nalotem woskowym. Daje słodko-kwaśne owoce, z lekko czerwonym miąższem pod skórką i wokół gniazda nasiennego. Ich zbiór przypada w październiku, a drzewka są średnio wytrzymałe na mróz.
Wczesne odmiany jabłoni
Odmiany jabłoni możemy podzielić ze względu na okres dojrzewania owoców. Pierwsze owoce zyskujemy zatem od odmian wczesnych. W Polsce nie występuje ich zbyt wiele, z racji na niełatwy klimat. Do tych, które można uprawiać zaliczamy takie jak:
- ‘Papierówka’ – wspomniana wcześniej stara odmiana, określana jako wiosenna, gdyż w sprzyjających warunkach owocuje już w czerwcu!
- ‘Ariwa’ to z kolei odmiana nowa, którą stworzono w Wielkiej Brytanii. Daje niezwykle smaczne owoce o słodko-kwaśnej nucie, które urzekają czerwonymi owocami z odrobiną zielonkawych przebarwień. Okres jej kwitnienia przypada na maj.
Letnie odmiany jabłoni
Letnie odmiany to podobnie jak te wczesne, nie są zbyt popularne – w porównaniu z odmianami jesiennymi i zimowymi. Należą do nich głównie odmiany autorskie. Odmiany te oferują owoce niezwykle smaczne, ale średnio zdatne do długotrwałego przechowywania i transportu, jednak ich obecność w sadzie urozmaica zbiory, dając owoce doskonałe do bezpośredniego spożycia, jak również do wypieków, na soki itp. przetwory. Do letnich odmian jabłoni zaliczamy:
- ‘Brzoskwiniowe’ to odmiana deserowa wywodząca się prawdopodobnie z Niemiec. Dojrzewa w sierpniu dając smaczne, soczyste i pachnące jabłka.
- ‘Charłamówka’ znana również pod nazwą ‘Borowina’, ‘Dembowski’ czy ‘Papierówka Jesienna’ i wywodzi się prawdopodobnie z Rosji. Owoce dojrzewają na przełomie sierpnia i września. Są niezwykle smaczne, soczyste, delikatne i słodko-kwaśne, doskonałe do spożycia bezpośrednio z drzewka lub w formie przetworów czy suszone.
- ‘Close’ znana pod nazwą ‘Klos’ to odmiana amerykańska dojrzewająca w lipcu. Daje owoce niezwykle orzeźwiające i delikatne, o słodko-kwaskowym smaku. Jest jedną z najwcześniejszych letnich odmian.
- ‘Cynamonowe’ to odmiana pochodząca z Niemiec lub Holandii dojrzewająca we wrześniu. Jej owoce mają smak o nucie cynamonowej, są soczyste i smaczne – idealne do ciast i przetworów.
- ‘Early Geneva’ jest odmianą amerykańską dojrzewającą na przełomie lipca i sierpnia. Daje słodkie i lekko kwaśne owoce.
- ‘Kalwila Letnia Fraasa’ znana również jako ‘Baranie Noski’ czy ‘Kalwila Letnia’ pochodzi z Niemiec i dojrzewa w sierpniu lub wrześniu. Ma smaczne, słodko-kwaśne owoce z różaną nutą, jest doskonała do ciast.
- ‘Katja’ to odmiana szwajcarska dojrzewająca w sierpniu, dająca owoce soczyste z nutą smakową truskawek.
- ‘Melba’ jest odmianą kanadyjską dojrzewającą w sierpniu. Charakteryzuje ją nuta malin i truskawek, słodko-kwaśna. Świetna do przetworów, ciast i produkcji cydru.
- ‘Oliwka Żółta’ lub ‘Biały Nalew’, ‘Oliwka Inflancka’ czy ‘Papierówka’ – najbardziej lubiana w Polsce odmiana doskonała do ciast, suszenia, na soki i kompoty.
- ‘Piros’ to odmiana niemiecka dojrzewająca na przełomie lipca i sierpnia, dająca delikatne, chrupkie i soczyste owoce o kwaskowatym posmaku.
- ‘Różanka Wirginijska’ wywodzi się prawdopodobnie z Francji i dojrzewa w sierpniu. Jej owoce oferują różaną nutę smakową, są soczyste, delikatnie kwaśne i słodkie zarazem.
- ‘Wcześniaczka’ znana także jako ‘Kalwila Letnia’, ‘Baranie Noski’ lub ‘Skorospiełka’ dojrzewa na przełomie lipca i sierpnia dając soczyste i delikatne owoce deserowe.
Jesienne odmiany jabłoni
Odmiany jesienne jabłoni to te, które oferują dojrzałe owoce na początku lub w połowie sezonu jesiennego. Wśród nich wymienić możemy miedzy innymi takie jak:
- ‘Antonówka’ – wspomniana wcześniej stara odmiana, oferująca wyjątkowo smaczne owoce,
- ‘Kosztele’ – podobnie ceniona odmiana stara znana również pod nazwą ‘Kosztylki’ lub ‘Zimowe Wierzbówki’ dojrzewająca na przełomie września i października. W Polsce uznawana jest za jedną z najsłodszych odmian.
- ‘Gloster’ to odmiana dojrzewająca w październiku. Oferuje wyjątkowo smaczne owoce o błyszczącej, zielono-czerwonej skórce.
Zimowe odmiany jabłoni – późne odmiany jabłoni
Późna odmiana jabłoni, czyli należąca jednocześnie do zimowych charakteryzuje się najpóźniejszym dojrzewaniem owoców. W Polsce możemy znaleźć ich bardzo wiele, a ich smaczne i obfite zbiory przypadają na późną jesień i wczesną zimę, dlatego są to jabłonie odporne na gwałtowne spadki temperatury. Wśród odmian, które zaliczają się do tej grupy zaliczamy:
- ‘Golden Delicious’ – wspomniana wcześniej odmiana stara wywodząca się ze Stanów Zjednoczonych.
- ‘Indared’ – kolejna stara odmiana przybyła z Ameryki Północnej o soczystych, lekko kwaśnych owocach.
- ‘Gala’ to odmiana przybyła do Polski z Nowej Zelandii. Drzewka tej jabłoni dają owoce dopiero po 4 latach od posadzenia, jednak jest to gatunek odporny na mróz. Jej owoce są soczyście czerwone, nabierające nasycenia barwy aż do późnych zbiorów.
- ‘Ligol’ to polska odmiana powstała z krzyżówki ‘Golden Delicious’ oraz ‘Linda’. Jej owoce zdatne są do zbioru już w październiku. Jabłka są zielonkawe z czerwoną skórką, o miąższu słodkim i lekko kwaskowatym, a przy tym niezwykle soczystym, a odmiana ta jest świetna do uprawy w ogrodzie. Drzewka są odporne na choroby i nadają się do przetworów.
Bezparchowe odmiany jabłoni
Jedną z najgroźniejszych dla upraw jabłoni chorób jest parch jabłoni wywoływany przez grzyb Venturia inaequalis (Cooke). Choroba ta poraża liście i owoce, skutecznie zmniejszając plony, a przy tym jakość owoców. Aby zapobiec pojawieniu się parcha jabłoni konieczne jest stosowanie fungicydów w opryskach, często kilkukrotnie w okresie wegetacyjnym roślin. Sposobem na walkę z parchem jabłoni staje się jednak również inwestycja w odmiany roślin, które są na niego odporne. Wśród tych, które warto wziąć pod uwagę wymienić możemy takie jak: ‘Rajka’, ‘Rubinola’, ‘Topaz’ czy ‘Redkroft’.
Fot. główna: Hans/pixabay.com
2 komentarze
Witam, co to za odmiana 4 jabłko od lewej na zdjęciu?
Wydaje mi się, że to Gloster, ale niektóre odmiany są tak do siebie podobne, że tylko naprawdę dobry specjalista potrafi je nazwać widząc tylko pojedynczy owoc 🙂