Berberys, kwaśnica (Berberis) to rodzaj krzewu z rodziny berberysowatych, do którego należy około 450 gatunków. W naturze spotkać je można w Afryce, Ameryce oraz Azji. W Polsce w środowisku naturalnym rośnie tylko jeden gatunek, berberys zwyczajny.
[blockquote align=”none” author=”Charakterystyka”]W zależności od gatunku krzewy zimozielone, częściowo lub całkowicie gubiące liście. Atrakcyjne ze względu na różne od zielonego, intensywne (często czerwone) kolory liści. Kwitną – kwiaty niepozorne, ale miododajne. Owoce jadalne, wartościowy pokarm dla ptaków.[/blockquote]
Chętnie uprawiany w polskich ogrodach przede wszystkim ze względu na dekoracyjność liści i fakt posiadania kolców, można zatem stosować go do tworzenia żywopłotów. Ale nie tylko, świetnie nadaje się również na solitery lub do ogródków skalnych. Wczesną wiosną ładnie kwitnie w kolorze żółtym lub czerwonym i choć kwity nie są zbyt spektakularne, są za to miododajne. Część odmian to krzewy zimozielone, niektóre zrzucają liście całkowicie lub częściowo. W zależności od gatunku mają różne zabarwienia liści, osiągają znacząco różne rozmiary. Często sadzone w parkach i na skwerach ze względu na atrakcyjny wygląd, ciernie, niewielkie wymagania oraz odporność na zanieczyszczenia powietrza. Niższe odmiany można sadzić w donicach i skrzynkach. Pięknie prezentują się sadzone na tle iglaków ze względu na swoje atrakcyjne, czerwone, żółte, pomarańczowe lub pstre ulistnienie. Są cennym źródłem pokarmu dla ptaków, rodzą bowiem jadalne owoce, które utrzymują się zimą na krzewach.
Uprawa berberysów
Berberysy są krzewami o niewielkich wymaganiach glebowych, dlatego dobrze radzą sobie rosnąc np. na skalniakach. Podłoże powinno być dość żyzne i przepuszczalne, ale roślina źle rośnie, jeśli jest zbyt mokre.
[blockquote align=”none” author=”Uprawa”]Prosty w uprawie, niewielkie wymagania glebowe, mrozoodporny, odporny na zanieczyszczenia powietrza. Nie toleruje zbyt mokrego podłoża. Idealny na skalniaki. Stanowisko słoneczne lub półcień. Zimozielone – sadzi się jesienią i wczesną wiosną, gubiące liście – późną jesienią aż do wiosny.[/blockquote]
Berberysy zimozielone sadzić powinno się wczesną wiosną lub na początku jesieni. Dobrze rośnie zarówno w słońcu jak i lekkim półcieniu. Od razu po posadzeniu skraca się pędy o 1/3, pobudzi to roślinę do silniejszego wzrostu i rozkrzewienia się. Idealnie nadaje się na żywopłoty ze względu na łatwość formowania.
Berberysy zrzucające na zimę liście preferują stanowiska nasłonecznione. Sadzić je można jesienią aż do wczesnej wiosny. Mają bardzo ciekawie wybarwione liście, których kolory zmieniają się wraz z porami roku. Jesienią pojawiają się atrakcyjne wizualnie czerwone owoce, które przy okazji są doskonałym zimowym pokarmem dla ptaków.
Rozmnażanie berberysów
Krzewy berberysów można rozmnażać poprzez odrosty korzeniowe. Z gatunków zimozielonych najlepiej jest pobrać taką sadzonkę z piętką wczesną wiosną, z tych gubiących przed zimą liście późnym latem. Sadzonki takie wymagają przemrożenia, sadzi się je więc w inspektach i dopiero w kolejnym roku przed zimą przenosi do rozsadnika. Do gruntu sadzi się sadzonki dwuletnie.
[blockquote align=”none” author=”Rozmnażanie”]Poprzez wysiew nasion lub odrosty korzeniowe. Ciężej przez odłogi czy sadzonki pędowe.[/blockquote]
Berberysy dobrze rozmnaża się również z nasion, krzewy dość łatwo rozsiewają się same a nasiona przenoszone są przez ptaki. Krzewy wyrosłe z nasion mogą się znacząco różnić od roślin macierzystych. Można w ten sposób wyhodować sobie własną odmianę.
Pielęgnacja berberysów
Berberysy nie potrzebują szczególnej pielęgnacji. Podlewania wymagają jedynie berberysy sadzone w pojemnikach, poza tym powinno się je nawadniać przez pewien czas po posadzeniu, jeśli nie pada deszcz. Później tylko w razie naprawdę długich przerw w deszczach.
[blockquote align=”none” author=”Pielęgnacja”]Podlewa się tylko młode krzewy, chyba, że panuje długotrwała susza. Nawożenie sporadyczne, najlepiej wczesną wiosną.[/blockquote]
Berberysów nie zrasza się wodą laną z góry. Może to doprowadzić do poparzenia liści latem a od wiosny do jesieni takie podlewanie doprowadzi do wystąpienia chorób grzybowych. Krzewy podlewa się tylko na poziomie podłoża.
Nawożenie można stosować w kwietniu i maju. Berberysy nie potrzebują intensywnego nawożenia, ale wiadomo, że każda roślina, której dostarczy się składników odżywczych będzie lepiej rosnąć. Wystarczy ściółkować podłoże pod krzewami kompostem. Oczywiście świetnie sprawdzą się również inne nawozy naturalne jak gnojówka z pokrzywy, obornik, nawóz kurzy, gołębi czy krowi obornik. Można również zastosować wiosną wieloskładnikowy nawóz długodziałający przeznaczony dla krzewów kwitnących.
Cięcie berberysów
W zasadzie nie ma konieczności przycinania berberysów oprócz cięć sanitarnych czy też prześwietlających wiosną. Pojedyncze krzewy puszczone na żywioł będą się pięknie rozrastać a pędy przewieszać, pokładać lub rosnąć strzeliście w zależności od gatunku. Jeśli jednak berberysy tworzą żywopłot lub chcemy nadać im pożądane kształty, to zabiegi cięcia znoszą bardzo dobrze. Można wręcz co roku ścinać pojedyncze lub wszystkie pędy do poziomu gruntu, co jeszcze bardziej pobudza rośliny do silniejszego wzrostu.
Krzewy zimozielone przycina się po przekwitnięciu a te gubiące liście pod koniec zimy. Żywopłoty z berberysów formuje się raz w roku stosując się do powyższej zasady. Ze względu na kolce wykonując cięcia zawsze trzeba zabezpieczyć dłonie grubymi rękawicami.
[blockquote align=”none” author=”Cięcie”]Nie ma konieczności wykonywania cięć. Można corocznie aż do wysokości podłoża pojedyncze lub wszystkie pędy. Można formować wg. potrzeb. Zimozielone – po przekwitnięciu, gubiące liście – pod koniec zimy.[/blockquote]
Gatunki zimozielone
Berberis calliantha
Jest to krzew karłowaty, świetnie nadający się do uprawy w donicach. Dorasta maksymalnie do 1 metra wysokości a rozpiętość pędów sięga 1,5 metra. Zaczyna kwitnąć późną wiosną, kwiaty są barwy bladożółtej, na których jesienią tworzą się niebieskoczarne owoce, które pokrywa biały nalot. Listki są małe i błyszczące, od spodu pokryte woskiem.
Berberys Julianny – Berberis julianae
Krzew osiąga do około 3 metrów wysokości i 2,5 metra rozpiętości. Idealnie sprawdza się w roli żywopłotu ze względu na pędy pokryte ostrymi cierniami (zaleca się sadzenie w odległości 1 metra od siebie). Jego listki są wąskie, ciemnozielone z miedzianym połyskiem. Zakwita późną wiosną, kwiaty są intensywnie żółte i tworzą gęste pęki. Po przekwitnięciu tworzą się niebieskoczarne owoce z woskowym nalotem.
Berberys gruczołkowaty, brodawkowaty – Berberis verruculosa
Krzew rośnie bardzo wolno i dorasta do 1,5 wysokości i rozpiętości (po 10 latach). Idealny na niskie żywopłoty, gdyż mocno się zagęszcza (zaleca się sadzenie w odległości 60 cm od siebie). Jego liście są ciemnozielone i błyszczące o niebieskobiałych spodach. Latem zdobią go żółtozłote kwiatuszki. Po przekwitnięciu tworzą się niebieskoczarne owoce.
Gatunki zrzucające liście na zimę
Berberys Thunberga – Berberis thunbergii
Berberys Thunberga to krzew, który dorasta do 1,8 metra wysokości o 2,4 rozpiętości. Jego łodygi są sztywne, gęsto obsypane cierniami i mają charakterystyczną, czerwonobrązową barwę. Liście są szerokie, zielone lub bladozielone a od spodu niebieskawozielone. Krzew kwitnie wiosną, kwiatuszki są jasnożółte, miejscami podbarwione na czerwono. Po przekwitnięciu tworzą się czerwone owoce, które pięknie wyglądają na tle zmieniających się na pomarańczowe i czerwone kolory liści. Dostępnych jest wiele odmian Berberysu Thunberga, z których najciekawsze to: Harlequin, Bagatelle, Golden Ring, Maria, Red Chief czy Aurea.
Berberys ottawski – Berberis ottavensis
Krzew dorasta do 2,4 metra wysokości i osiąga tyleż samo rozpiętości. Jego liście są zaokrąglone o czerwono-fioletowej barwie. Łodygi pięknie się wznoszą by wygiąć się łukowato i majestatycznie przy końcach opaść ku dołowi. Na nich pojawiają się kępami małe żółte kwiatuszki, których płatki od spodu podbarwione są na czerwono. Jesienią miejsce kwiatów zajmują czerwone owoce o jajowatym kształcie. Ciekawe odmiany to Superba oraz Silver Miles.
Berberys Wilsona – Berberis wilsoniae
Krzew idealnie nadający się do uprawy w donicach, rośnie bowiem dość wolno i osiąga maksymalnie 1 metra wysokości i niewiele więcej rozpiętości. Pędy gęsto porośnięte są drobnymi szarozielonymi listkami o lancetowatym kształcie. Zakwitają późną wiosną, a kwiatuszki są żółte i zebrane w baldachogrona. Jest to krzew częściowo zimozielony, gdyż jego liście jesienią zmieniają barwę na pomarańczowoczerwoną. Owoce powstałe po przekwitnięciu kwiatów mają barwę liści.
Fot. główna: Acabashi, commons.wikimedia.org
