Mszyca świerkowa zielona (Elatobium abietinum Walker) należy do rzędu pluskwiaków równoskrzydłych (Homoptera) i rodziny mszycowatych (Aphididae). Gatunek ten wywodzi się z Ameryki Północnej, ale rozprzestrzenił się na obszarze Europy, w tym większej części naszego kraju. To odmiana pospolita, która jest szkodnikiem pojawiającym się na drzewostanach – głównie świerkach – z nadejściem wiosny, gdzie żeruje na nich aż do jesieni. Co warto wiedzieć o mszycach świerkowych? Jak przebiega cykl ich rozwoju i jak można je skutecznie zwalczać?
Objawy żerowania mszycy świerkowej
Żerowanie mszycy świerkowej objawia się najczęściej w postaci szybkiego żółknięcia, a kolejno całkowitego zamierania igieł na pędach ubiegłorocznych, jak i starszych świerka. Nie powoduje ona jednak uszkodzeń na młodych igłach, przez co najczęściej drzewa te nie zamierają całkowicie, ale ich regeneracja po ataku szkodników może był długotrwała i wymagać nawet kilku lat. Najczęściej szkodniki te żerują na dolnej stronie igieł, a ich wygląd sprawia, że są one przy tym niezwykle słabo widoczne.
Mszyca świerkowa, autor: Dan Foster, Wikipedia CC BY-SA 3.0
Charakterystyka mszycy świerkowej
Mszyca świerkowa jest mszycą, której cały cykl rozwoju odbywa się na świerkach. Z nadejściem wiosny – w kwietniu (ale i wcześniej, przy cieplejszej aurze w marcu), jej larwy po przezimowaniu na pędach wylegają się. Młode mszyce świerkowe osiągają ok. 1,4 – 2 mm i są to początkowo jedynie bezskrzydłe samice o zielonkawej barwie z dwiema ciemnymi smugami wzdłuż grzbietu, które dają początek koloniom uskrzydlonym. Dorosłe, migrujące mszyce świerkowe posiadają 2 pary skrzydeł i przybierają ciemniejszy zielony odcień z przebarwieniami. Szczególnie intensywnym okresem w cyklu mszyc świerkowych jest przełom kwietnia i maja, kiedy to pojawiają się one w największej liczbie.
Larwy mszycy są podobnie jak dojrzałe osobniki zielone – nieco mniejsze od dorosłych i żyją w koloniach do setek osobników w jednej. Charakterystyczną cechą ich wyglądu są dwa wyrostki na końcu odwłoka – syfony. Idealnym środowiskiem ich życia są świerki, które znajdują się w parkach, ogrodach przydomowych i innych terenach zielonych. Najchętniej osiadają się one na świerku kłującym (P. pungens), w tym także atakując jego formy srebrzyste oraz pospolite. Należą one do szkodników pospolitych i występują na obszarach w całym naszym kraju.
Cykl rozwojowy mszycy świerkowej
Mszyca świerkowa jest mszycą jednodomną, co oznacza, że jej pełen cykl rozwojowy odbywa się na świerku. Jak wspomniano, w połowie kwietnia lub przy sprzyjającej temperaturze również wcześniej, z jaj pozostawionych na pędach drzew w jesieni wylęgają się larwy, które stanowią bezskrzydłe samice. To z nich później pochodzi cała kolonia, w tym uskrzydlone samice, które przenoszą się na inne rośliny. W optymalnych warunkach, mszyca świerkowe szybko opanowuje całe drzewo.
Mszyca świerkowa, autor: S. Rae/flickr.com
O ile ich najbardziej intensywny czas przypada na przełom kwietnia i maja, przez okres lata można obserwować już wyłącznie nieliczne osobniki bezskrzydłe. Jako pluskwiaki, szkodniki te żerują w bardzo dużych skupiskach, dlatego ich zmasowany atak na roślinę, sprawia, że usychanie, brązowienie i żółknięcie igieł postępuje dosyć szybko – w maju igły mogą już całkowicie opadać. Z czasem populacja mszyc maleje, a w sierpniu osobniki uskrzydlone przelatują na inne świerki, gdzie składają jaja na jesień, aby te przezimowały do kolejnej wiosny. Przy wyjątkowo obfitych koloniach mszycy świerkowej możliwe jest zniszczenie całych roślin i szybkie rozprzestrzenienie się zarazy na sąsiadujące drzewa.
Mszyca świerkowa żeruje na spodniej stronie igieł świerka, wysysając z niego soki, a jesienią składając na nim jaja. Ze złożonych tak jaj wykluwa się z powodzeniem kilka nowych pokoleń szkodników. Pluskwiaki pożywiając się sokami świerka pozostawiają na nich warstwę śliny, która zatykając pory igieł powodują ich żółknięcie, zamieranie i opadanie. Sok z igieł jest bogaty w cukry, a ubogi w białka, dlatego mszyca świerkowa wysysa go o wiele więcej, aby móc pozyskać niezbędne składniki pokarmowe, stąd roślina zostaje pozbawiona życia. Poprzez wydalanie nadmiaru cukru pozostawiają one na drzewie odchody zwane rosą miodową, również nie sprzyjającą roślinie w regeneracji.
Jak zapobiegać pojawieniu się i zwalczać mszyce świerkowe?
W naturalnych warunkach istnieje wiele pożytecznych organizmów, które żywią się mszycami, niestety najczęściej pojawiają się one zbyt późno, aby możliwe było pełne uchronienie roślin przed wyniszczeniem. Jedynie mroźne i śnieżne zimy są w stanie w pełni zapobiec ponownemu pojawieniu się mszyc na drzewach, gdyż pluskwiaki te (ich jaja) skutecznie niweluje mróz do -20°C. Niestety nie możemy co roku liczyć na pomoc zimy, stąd konieczna staje się zatem potrzeba zastosowania innych środków ochrony roślin jeszcze przed pojawieniem się organizmów pożytecznych. Najlepszym rozwiązaniem zdaje się wykorzystanie odpowiednich oprysków niezwłocznie po zauważeniu pierwszych mszyc na przełomie kwietnia i maja.
Mszyca świerkowa, autor: Alex Avriette/flickr.com
Naturalne metody biologiczne – szczególnie w warunkach miejskich, nie zostały jeszcze dopracowane. Niewielkie kolonie szkodników można opryskać silnym strumieniem wody albo stosując domowe sposoby na mszyce. Znając upodobania mszyc jesteśmy w stanie zwalczać je dbając o odpowiednie sąsiedztwo dla naszych roślin, jednak w przypadku świerków, nie zawsze zdaje to egzamin. Ograniczenie obecności mszyc można uzyskać jednak poprzez np. sadzenie roślin sprzyjających osiedlaniu się ich naturalnych wrogów – biedronek czy pryszczarek mszycojadów. Najlepszym sposobem będzie wykorzystanie w uprawie kwiatów miododajnych.
Pomocne może okazać się również wykorzystanie środków pochodzenia naturalnego takich jak Emulpar, Agricolle Spray czy Insekt Control jeszcze przed sezonem – te głównie olejowe preparaty utrudniają szkodnikom poruszanie się i chronią roślinę przed ich żerowaniem.
Chemiczne metody – w krytycznych sytuacjach, gdy zaraza szkodników rozprzestrzenia się szybko i bardzo intensywnie konieczne jest zastosowanie chemicznych środków mszycobójczych np. preparatu Mospilan czy Karate Zeon, których substancje aktywne wnikają do wnętrza roślin, a krążąc po świerku wraz z sokami docierają do tkanek rośliny, z których pożywia się mszyca świerkowa. Żerujące owady pobierają je wówczas, czego efektem jest ich zatrucie. Zabieg takim preparatem należy wykonać w marcu lub kwietniu, najlepiej w ciepły i bezdeszczowy dzień – cały proces należy powtórzy po 7-10 dniach, aby pozbyć się pozostałych po pierwszej dawce osobników.
Warto mieć na uwadze, że przy środkach chemicznych konieczne jest zadbanie o zachowanie wszelkich zasad bezpieczeństwa, gdyż niewłaściwie stosowane rozwiązania tego rodzaju jest niebezpieczne – w tym dla nas, jak i dla pożytecznych owadów takich jak pszczoły. Opryski wykonane w porze, gdy pożyteczne owady pracują sprawią, że unicestwiona zostanie nie tylko zagrażająca świerkom mszyca świerkowa, ale również pszczoły, trzmiele, motyle i wiele innych przyjaznym nam stworzeń.
Najczęściej zadawane pytania:
Jak zwalczyć mszyce na świerku
Jeśli szkodników jest niewiele, wystarczy silny strumień wody. Gdy jest ich nieco więcej, można wypróbować domowe sposoby na mszyce: wywar z czosnku lub z cebuli, sodę oczyszczoną lub mydło potasowe. Sprawdzą się również naturalne preparaty dostępne w sklepach ogrodniczych.
Gdy szkodnik wystąpi masowo, pozostają chemiczne środki ochrony roślin, np. Mospilan.
Jak wygląda mszyca świerkowa
Mszyca świerkowa jest koloru zielonego. Osiąga-
mm długości. Dojrzałe, bezskrzydłe mszyce są koloru zielonego i mają dwie ciemna smugo wzdłuż grzbietu. Jej larwy są nieco mniejsze, również zielone. Żerują w koloniach liczących setki osobników.