Strona Główna Ogród Ogród przyjazny osobom z niepełnosprawnościami

Ogród przyjazny osobom z niepełnosprawnościami

autor Ogarnij Ogród

Dyskryminacja na różnych płaszczyznach, w tym szczególnie poprzez stawianie barier architektonicznych, jest niestety dość powszechna, dotyczy to również barier w ogrodach. A naprawdę nie trzeba wiele by powstał ogród sensualny (czyli odbieranym za pomocą zmysłów) i stał się miejscem przyjaznym dla każdego. Tym bardziej, że o jego terapeutycznym oddziaływaniu, zwłaszcza przy wspomaganiu terapii i jakości życia osób z rożnymi dysfunkcjami, zarówno tymi ruchowymi jak i umysłowymi pisze się i mówi od dawna.

Dobrodziejstw płynących z obcowania z naturą, czy to jest obcowanie bierne czy czynne, płynie całe mnóstwo. Bezpośredni kontakt z przyrodą rozwija wyobraźnię i kreatywność a praca w ogrodzie wspomaga rehabilitację ruchową. Podkreślić bowiem należy, że oddziaływanie ogrodu sensualnego jest ogromne zarówno wówczas, gdy osoby z dysfunkcjami tylko takie ogrody zwiedzają, ale również wówczas, gdy mogą je tworzyć lub współtworzyć. 

Co to jest hortiterapia?

Hortiterapia inaczej nazywana jest również ogrodoterapią lub ogrodolecznictwem jest metodą terapeutyczną, która wykorzystuje właśnie ogrody w pracy z pacjentami. Polega ona na wykonywaniu prac w ogrodzie a celem jest z jednej strony utrzymanie ogrodu w doskonałej kondycji a z drugiej wspomożenie leczenia. Ale hortiterapia nie ogranicza się jedynie do wspomagania leczenia osób z niepełnosprawnościami czy to fizycznymi czy psychicznymi. To również doskonała pomoc dla ludzi wykluczonych społecznie: dla więźniów, młodzieży przebywającej w zakładach zamkniętych, dla mniejszości narodowych czy jako metoda uzupełniająca w leczeniu ludzi uzależnionych. 

Ogród sensualny – hortiterapia w ogrodzie

Ogród sensualny – hortiterapia , autor: UnconventionalEmma/flickr.com

Co hortiterapia daje osobom niepełnosprawnym?

Praca w ogrodzie naprawdę czyni cuda a spektrum dysfunkcji, których leczenie wspiera jest imponujące. Ogród sensualny powinien być miejscem pracy dla osób cierpiących na depresję, narażonych na długotrwały stres, chorych na nowotwory, cierpiących na otyłość, cukrzycę, choroby układu krążenia i nerwowego, wszelkiego rodzaju niepełnosprawności fizyczne i umysłowe, schizofrenia, autyzm czy ADHD. 

Co daje praca w ogrodzie? 

  • motywuje do aktywności fizycznej,
  • stawia wyzwania a efekty motywują do kolejnych,
  • daje możliwość obcowania nie tylko z naturą, ale w jej okolicznościach z innymi ludźmi, wspólna praca czy choćby wspólny odpoczynek na łonie natury potrafi zdziałać cuda,
  • ćwiczy pamięć, poprawia koncentrację, wycisza, 
  • wysiłek fizyczny zastępuje niektóre nużące ćwiczenia, co bardziej jeszcze motywuje do aktywności fizycznej,
  • pozwala nabywać nowe umiejętności,
  • plony jako efekt ciężkiej pracy dają mnóstwo satysfakcji, co poprawia poczucie własnej wartości,
  • skutecznie wpływa na odstresowanie, zmniejsza poczucie lęku i napięcia,
  • to nieustająca nauka o nowych roślinach, sposobie ich uprawy i pielęgnacji. 

Ogród sensoryczny

Ogród sensoryczny, zwany inaczej ogrodem zmysłów, to miejsce niezwykłe. Jest tak skonstruowany, by pozytywnie oddziaływać na każdy ze zmysłów: węch, smak, dotyk, słuch i wzrok. Zmysł wzroku jest w takim miejscu najmniej ważny, nacisk położony jest natomiast na wszystkie pozostałe. Ma to szczególne znaczenie dla ludzi niedowidzących lub niewidzących. Taki ogród sensualny (sensoryczny), by możliwie silnie oddziaływał na zmysły powinien należeć do ogrodów wielkopowierzchniowych, by udało się stworzyć odpowiednie miejsca do pobudzania poszczególnych zmysłów.

Ważnym jest by część rabat znajdowało się na podwyższeniach, by miały do nich dostęp osoby poruszające się na wózkach lub nie mogące się schylać. Koniecznie również trzeba dobierać różne odmiany tych samych gatunków roślin, niższe, wyższe, aby każdy miał szansę obcowania z nimi. Idea powstawania takiego ogrodu to stymulacja zmysłów, edukacja i umożliwienie w nim pracy dla osób z różnymi niepełnosprawnościami. 

Zmysłowe zakątki w ogrodzie sensorycznym: 

  • ZMYSŁ WĘCHU

W takich zakątku trzeba skupić się na sadzeniu roślin wydzielających intensywny zapach. Mogą to być zarówno rośliny kwitnące, jak lawenda, jaśminowce, piwonie czy lilaki, ale nie powinno w nich również zabraknąć ziół: bazylii, tymianku, mięty czy rozmarynu. Jeśli ogród sensualny jest duży i możemy pozwolić sobie na sienie czy sadzenie sporych połaci roślin jednego gatunku, to dobrze byłoby w centrum każdego takiego miejsca postawić ławeczkę, by można było usiąść, zamknąć oczy i chłonąć cudowne zapachy. 

Ogród sensualny – hortiterapia

Ogród sensualny – hortiterapia, źródło: depositphotos.com

  • ZMYSŁ SŁUCHU

W tym zakątku powinno być sporo drzew i krzewów, by można było słyszeć szum wiatru, szeleszczące liście, skrzypiące konary. Idealne będą wierzby i brzozy, ale tak naprawdę każde drzewo będzie tworzyło odpowiedni klimat. A wśród nich oczywiście ławki i huśtawki. Ogród sensualny powinien być pełen dudek lęgowych dla ptaków, wiszących karmników i poidełek, aby zachwycać się ptasimi trelami. Wśród drzew powinien znaleźć się również oczar czarnoksiężnika, jego dojrzałe orzeszki pękając wydają głośny, charakterystyczny dźwięk. 

Świetnie w tym miejscu sprawdzą się również wysokie trawy, niezwykle szeleszczące miskanty, turzyce, trawy pampasowe czy piórkówki.  Można takie miejsce ozdobić również różnymi dzwonkami, które będą wydawać dźwięki poruszane wiatrem albo wiatraczkami.  Nie może tu również zabraknąć szumu wody. Idealne byłoby oczko wodne z niewielkim wodospadem, z wodą płynącą po kamieniach. Albo choć niewielka fontanna solarna w glinianej misie.

  • ZMYSŁ SMAKU

Podstawą tego zakątka ogrodu sensualnego będą oczywiście rośliny wydające owoce, a więc jabłonie, grusze, śliwy, morele, truskawki, borówki, porzeczki, agrest. Nie może tu również zabraknąć całej palety warzyw, które surowe są niezwykle smaczne, jak: marchew, rzodkiewka, sałata, szczypior, pomidor, ogórek. Nie sposób wymienić wszystkich.  Koniecznie zioła a także jako ciekawostka rośliny ozdobne, których kwiaty są równocześnie jadalne jak: cukinia, bratki, floksy, fiołki nagietki, koniczyna, goździki, chabry, wrzosy, wiesiołki czy stokrotki. 

W miejscu tym nie stosujemy żadnych chemicznych środków ochrony roślin. 

  • ZMYSŁ DOTYKU

Tutaj powinny się znaleźć obok siebie rośliny, które mają w swojej budowie czy fakturze coś wyjątkowego. I najlepiej jest je sadzić obok siebie na zasadzie kontrastu: liście szorstkie, gładkie, omszałe i mięsiste. Rośliny iglaste i liściaste. Drzewa o korze gładkiej i chropowatej. Owoce pojedyncze i zebrane w grona. Im większa różnorodność, tym więcej taki ogród sensualny dostarczy doznań.

Ogród sensualny – hortiterapia hortiterapia terapia ogrodowa

Ogród sensualny – hortiterapia , autor: Nika Akin/pxhere.com

Ogród sensualny – zasady tworzenia

Tworząc ogród sensualny, który ma być idealnym miejscem dla osób z niepełnosprawnościami, należy mieć na uwadze przede wszystkim bezpieczeństwo, ale również takie skomponowanie go, by wszystko było w zasięgu ręki. A zatem:

  • zaczynając od wejścia – pamiętać należy o odpowiednio szerokiej furtce, by bez problemu przejechał przez nią wózek inwalidzki,
  • nie stosujemy w takim ogrodzie, zwłaszcza w zakątkach mających szczególnie oddziaływać na zmysły smaku i węchu żadnych chemicznych środków ochrony roślin,
  • nie sadzimy roślin trujących czy zawierających niebezpieczne toksyny jak: zimowit jesienny, tojad trujący, bukszpan, cis, konwalia majowa, rododendron, wawrzynek, bluszcz pospolity, pieris, wisteria, barwinek czy ligustr,
  • unikamy sadzenia roślin mających ciernie lub kolce, jeśli się na takie decydujemy, powinny rosnąć w jednym miejscu odpowiednio zabezpieczone,
  • rośliny powinny być łatwo dostępne dla każdego, dlatego najlepiej jest wybierać drzewka owocowa miniaturowe, krzewy owocowe szczepione na pniu, truskawki czy poziomki sadzić w donicach, winorośl powinna być rozpostarta na trejażach,
  • budując rabaty podwyższone trzeba brać pod uwagę osoby jeżdżące na wózkach i budować je na wysokość 60-75 cm, z kolei dla osób, które mają problem ze schylaniem się, powinny sięgać 75-100 cm wysokości. Ich szerokość nie powinna przekraczać 150 cm,
  • ścieżki w takim ogrodzie powinny być utwardzone i zrobione z takich materiałów, by nigdy nie były śliskie, nawet po deszczu, optymalna ich szerokość to 120 cm. Dobrze by było co jakiś odcinek poszerzać ścieżkę do 180 cm, by mogły się w tym miejscu dwa wózki swobodnie minąć. Nie zapominajmy o odpowiednio wyprofilowanych zakrętach – promień skrętu wózka elektrycznego to 90-95 cm a tradycyjnego to 130 cm 
  • ogród sensualny powinien mieć dużo miejsc, gdzie można przysiąść – od zwykłych pniaczków, po ławki, huśtawki, krzesełka przy stoliczkach czy altanki z siedziskami.

Warto poczytać i zobaczyć Ogrody sensualne w Polsce oraz ogrody sensoryczne w Polsce, których jest coraz więcej i są to miejsca niezwykłe. 

Fot. główna: depositphotos.com

Przeczytaj także

Dodaj komentarz