Paulownia (Paulownia) to rodzaj roślin z rodziny paulowniowatych (Paulowniaceae), rosnący na terenie Azji Wschodniej i obejmujący obecnie 7 znanych gatunków. Najpopularniejszym z nich jest paulownia omszona (nazywana także puszystą), a jej odmiana mieszańcowa Oxytree, nazywana również drzewem tlenowym, stanowi obecnie nie tylko ozdobę ogrodu, ale produkowana jest by pełnić funkcję producenta tlenu.
Jak wygląda paulownia?
Paulownia jest drzewem liściastym dorastającym nawet do 25 metrów wysokości (w zależności od gatunku). Choć w warunkach naturalnych, kiedy nie wykorzystuje się jej jako przydomowej rośliny ozdobnej czy drzewa tlenowego, paulownia potrafi osiągać znacznie większe wielkości. Opisywane były rekordowe drzewa, w tym m.in. 80-letni egzemplarz rosnący w Chinach (Paulownia fortunei), który dorósł do ponad 49 metrów wysokości. Jednak nie jest to widok częsty, nie opisano również żadnych przypadków osiągnięcia takich rozmiarów paulowni w Polsce czy Europie.
Jej kora najczęściej jest gładka, a jej kolor, w zależności od gatunku czy odmiany, przybiera barwę od jasnobrązowej, przez ciemnobrązowej aż do czarnej. Charakteryzuje się szybkim przyrostem młodych pędów. Jej korona jest parasolowata i nisko osadzona, a zielone części rośliny pokryte są drobnymi włoskami.
Nie sposób nie zwrócić uwagi na liście paulowni – są one naprawdę duże, osiągając od 15-30 cm długości o 10-20 cm szerokości.
Paulownia to drzewo bardzo ładnie kwitnące. W Polsce kwiaty pojawiają się w maju, jeszcze zanim wytworzą się liście. Są one duże, fioletowe lub fioletowo-niebieskie.
Zastosowanie paulowni
Paulownia posiada wiele zastosowań, najważniejsze z nich to:
- Drewno pozyskane z paulowni wykorzystywane jest do budowy instrumentów oraz przedmiotów użytku codziennego.
- W związku z szybkim wzrostem paulowni sadzona jest ona w celu budowy lasów produkujących tlen. Nie bez przyczyny odmiana Oxytree nazywana jest drzewem tlenowym.
- Paulownia służy również do tworzenia plantacji lasów posiadających krótką rotację – wszystko oczywiście ze względu na szybki wzrost. Dzięki temu, zgodnie z punktem drugim, las taki zmniejsza stężenie dwutlenku węgla w atmosferze, a po drugie po ścięciu biomasa stanowi surowiec wykorzystywany w celach energetycznych – produkcji etanolu i biopaliw. Badania wykazały, że jedno drzewo paulowni potrafi wyprodukować w ciągu roku taką ilość biomasy, jaką inne gatunki musiałyby produkować przez kilka lat.
- Wykorzystywana jest również do produkcji papieru i nanocelulozy.
- Drewno pozyskane z paulowni stosowane jest również w sztuce – tworzy się z niego rzeźby.
- Kwiaty paulowni stanowią bogate źródło nektaru.
W Polsce paulownia uprawiana jest przede wszystkim jako roślina ozdobna i dekoracyjna, głównie na solitery. Spotkamy ją także w ogrodach botanicznych. Istnieją także plantacje Oxytree, specjalizujące się w przemysłowej uprawie tego drzewa.
Paulownia – uprawa i pielęgnacja
Paulownia jest rośliną o wyjątkowo niskich wymaganiach uprawowych. Doskonale przystosowuje się do każdej gleby (piaszczystych, gliniastych czy glebach zdegradowanych) oraz każdego klimatu. Jednak jeśli zależy nam na szybkim i intensywnym wzroście rośliny, musimy przeznaczyć bardzo dużą ilość wody na jej podlewanie.
Paulownia najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych o pH > 5. Mrozoodporność zależna jest od gatunku, natomiast dla najpopularniejszej w Polsce paulowni omszonej (Paulownia tomentosa) dopuszczalna temperatura nie powinna przekroczyć -20 stopni Celsjusza.
Może być uprawiana w przydomowych ogródkach lub jako drzewko w doniczkach na balkonach i tarasach.
Paulownia rozmnażana jest z nasion lub z sadzonek korzeniowych, które mogą być pobierane latem oraz jesienią. Jeśli uprawiana jest ze względu na ozdobność liści czy ładny pokrój, powinna być przycinana na wiosnę nisko nad ziemią. Przycinana w ten sposób paulownia nie zakwitnie, jednak wytworzy pędy posiadające duże, ozdobne liście.
Paulownia – zagrożenia wynikające z uprawy
Niewątpliwie szybkie tempo wzrostu paulowni i jej szeroki wachlarz zastosowań stanowią zaletę jej uprawy, jednakże jednocześnie stanowią o jej inwazyjności. Doprowadziło to m.in. do uznania niektórych jej gatunków za niebezpieczne w części państw na świecie, np. paulownia omszona w Austrii czy w USA, gdzie określana jest jako gatunek inwazyjny, z którym obecnie walczy się w niektórych stanach.
Bibliografia:
- Małgorzata Woźniak, Anna Gałązka, Magdalena Frąc, Paulownia – szybko rosnące, wielofunkcyjne drzewo bioenergetyczne, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Tom 67, Numer 4, Strony 781-789. Puławy, 2018
- Marcin Jakubowski, Arkadiusz Tomczak, Tomasz Jelonek, Witold Grzywiński, Wykorzystanie drewna i możliwości uprawy drzew z rodzaju paulownia, ACTA, pISSN 1644-0722, Poznań 2018
Zdj. główne: Paulownia, autor: BARBARA808, Pixabay
