Czereśnia (Prunus avium) | |
| Wysokość | 20-25 cm |
| Kwitnienie | III, IV |
| Stanowisko | słoneczne |
| Wilgotność gleby | umiarkowanie wilgotna |
| Ozdobność | kwiaty, owoce |
| Pokrój | wzniesiony |
Czereśnia (Prunus avium) to u nas przyjęta nazwa gatunku drzewa owocowego, którego poprawna miano to Wiśnia ptasia, ale również Wiśnia dzika vel Trześnia. W naturze rośnie w Azji Zachodniej oraz na terenie Kaukazu, porasta również Europę. W Polsce spotyka się ją na całym obszarze, rośnie sobie w naturze nawet w górach. Jednak jest to u nas przede wszystkim niezwykle popularne drzewo owocowe, uprawiane niemal w każdym ogrodzie wśród innych drzew owocowych.
Czereśnia – tytułem wstępu
Czereśnia jest drzewem, które w w naturze dorasta do 20-25 m wysokości, a te uprawiane, w zależności od odmiany mogą dorastać do 20 m. Jednak każdy sadownik stara się tak je prowadzić, by zbyt wysokie nie rosły, co ułatwia później zbieranie owoców. Kora na pniu jest brunatnoczerwona, łuszcząca się.
Gdy zaczyna kwitnąć wiosną, drzewko obsypuje się pięknymi białym lub lekko różowym kwieciem. Kwiaty są obcopylne (choć dostępne są już odmiany samopylne, lub samopylne częściowo), oznacza to, że trzeba mieć co najmniej 2-3 odpowiednie gatunki rosnące obok, żeby kwiaty zawiązały owoce. Zapyla je bowiem pyłek z innego drzewa, który przenoszony jest przez zapylacze czereśni. Jeśli czereśnia nie będzie miała zapewnionego odpowiedniego towarzystwa, będzie owocowała bardzo słabo albo wcale.
Liście czereśni dzikorosnącej są odwrotnie jajowate lub eliptyczne o ostro zakończonych końcach i ząbkowanych brzegach, na spodzie blaszki liściowej są owłosione.
Owoce czereśni zaczynają dojrzewać w czerwcu a kończą owocowanie z końcem lipca. Te z drzew rosnących dziko są czerwone, a ich średnica nie przekracza przeważnie 1cm. Odmiany uprawne owocują bardziej obficie, a owoce mają nawet 2,5 cm średnicy i są nie tylko czerwone, ale również żółte oraz czarne. Trzeba je zbierać na bieżąco, gdy tylko dojrzeją. Nie nadają się do długotrwałego przechowywania w stanie surowym, ale są świetnym produktem dla przetwórstwa. Odmiany późne źle znoszą deszcze, pod wpływem kropli wody zaczynają pękać, dlatego trzeba je zrywać pospiesznie i dojrzałych nie pozostawiać na drzewach. Wiadomo, czereśnie z sadu są niezwykle słodkie i smaczne, natomiast te dzikie najczęściej gorzkawe. Owoce są przysmakiem wielu zwierząt, a zwłaszcza ptaków, które przy okazji rozsiewają nasiona.
Uprawa czereśni
Czereśnia, w zależności od odmiany jest w różnym stopniu są odporna na mróz. Dlatego w zależności od regionu Polski trzeba różnie te odmiany dobierać. Wszystkie natomiast kochają słońce i tylko takie stanowiska, plus miejsce osłonięte od wiatru powinno się dla nich wybierać.
Podłoże powinno być piaszczysto-gliniaste, umiarkowanie przepuszczalne i żyzne, o odczynie obojętnym (pH 6,8-7) i wciąż średnio wilgotne, dlatego młode drzewka w trakcie suszy trzeba podlewać. Drzewka kiepsko rosną i owocują w podłożu piaszczystym lub ciężkim i gliniastym. Źle znoszą zastoiny mrozowe oraz wodne.
O przyczynach braku owoców na czereśni przeczytacie tutaj:
Czereśnia – sadzenie
Zanim zasadzimy czereśnie dobrze jest w poprzednim sezonie nawieźć cały obszar obornikiem. Niestety coraz ciężej go dostać, wiec zamiast obornika można teren obsiać nawozem zielonym, najlepiej mieszanką.
Bardzo ważne w uprawie czereśni jest jej prawidłowe zasadzenie. Odmiany, które rozrastają się słabiej, sadzi się co 3/4 m, te mocniej, co 5/6. Zbyt gęsto posadzone będą zasłaniać sobie i innym drzewom owocowym światło, będzie również mniejszy przewiew, a to większe ryzyko pojawienia się chorób grzybowych.
Czereśnia, autor: MrGajowy3/pixabay.com
Jeśli kupujemy drzewko z nagim korzeniem, najlepiej jest zasadzić je jesienią (wrzesień-do połowy listopada), ale można to zrobić również z początkiem wiosny (marzec/kwiecień), zanim jeszcze nabrzmieją pąki.
Gdy kupujemy je w donicach, wówczas sadzić czereśnię można przez cały sezon z ta uwagą, że latem trzeba je intensywnie podlewać.
Pamiętać należy, że drzewka szczepione powinny być zasadzone na odpowiedniej głębokości. A mianowicie miejsce szczepienia musi wystawać ponad powierzchnię ziemi i ściółki, jeśli ta jest stosowana. Natomiast korona powinna zostać przycięta: zarówno przewodnik jak i pędy powinny zostać skrócone o 1/4-1/3 swoich długości. Oczywiście świeżo posadzone drzewko powinno zostać przywiązane do tyczki.
Pielęgnacja czereśni
Czereśnie, niezależnie od odmiany są mało odporne na szkodniki, szczególnie narażone są na atak nasionnicy trześniówki (muchówka odpowiedzialna za robaczywienie owoców) oraz oczywiście ptaki, szczególnie szpaki, dla których są przysmakiem. Problemem często są również choroby, zwłaszcza grzybowe. Ale odpowiednia pielęgnacja może uchronić nasze drzewka przed wieloma problemami.
Czereśnia, autor: MrGajowy3/pixabay.com
Podlewanie czereśni
Czereśnia wymaga systematycznego podlewania, zwłaszcza ta młoda, jeśli oczywiście nie dłuższy czas nie pada deszcz. Wielkość owoców jest bowiem uzależniona m.in. od ilości wody. Oczywiście nie oznacza to, że mają stać w wodzie. Ale w okresach bezdeszczowych należy je podlewać. Nawet te starsze drzewka.
Nawożenie czereśni
Odpowiednie nawożenie czereśni ma ogromny wpływ na ilość i jakość owoców. Nawozy można dostarczać wraz z wodą, można stosować te dolistne albo choćby oborniki granulowane. Zresztą nawozy organiczne, jak wiadomo, są najlepsze dla upraw, zwłaszcza tych przydomowych. I na pewno najzdrowsze dla zjadaczy owoców. Można zatem oprócz obornika zastosować biohumus a obszar wkoło drzewek ściółkować dodatkowo kompostem. Kompost będzie nie tylko dostarczał do podłoża składników pokarmowych ale ściółkowanie kompostem będzie jednocześnie zapobiegało nadmiernemu odparowywaniu wody.
Czereśnia, autor: MrGajowy3/pixabay.com
Szczególną uwagę trzeba zwrócić na skład nawozów mając w pamięci, że wapń i krzem mają wpływ na jędrność owoców, a fosfor i potas na ich smak. Azot wiosną pobudzi natomiast drzewko do wzrostu, ale w wiosennym nawozie nie może również zabraknąć potasu i boru, natomiast zaraz po kwitnieniu roślina potrzebuje zwiększonej ilości fosforu.
Ponieważ czereśnia powinna rosnąć w podłożu zasadowym, ważne jest również kontrolowanie poziomu pH gleby. I jeśli jest zbyt kwaśna, spowoduje to ograniczenie możliwości drzewa do pobierania składników pokarmowych. Konieczne jest wiec wapnowanie podłoża.
Przycinanie czereśni
Przycinanie czereśni to jeden z kluczowych zabiegów pielęgnacyjnych. Ma ogromny wpływ na kondycję samego drzewa, ale przede wszystkim na owocowanie. Dzień wykonywania cięć (jak i kilka kolejnych) powinien być suchy i słoneczny. Pamiętać należy, by każde cięcie zabezpieczać maścią ogrodniczą.
O tym jak zrobić maść ogrodniczą przeczytasz tutaj:
O pierwszym przycięciu pisaliśmy wyżej, ma ono miejsce zaraz po posadzeniu, gdzie wszystkie pędy korony skraca się o 1/3 lub 1/4 długości. To w tym momencie decydujemy w jaki sposób będzie rosnąć w przyszłości korona. Czy będzie ona koroną wrzecionowatą, czy też drzewko będzie stylizowane na „hiszpański krzew”
Gdy drzewko już rośnie, to najlepszym terminem jego przycinania jest lato, po zbiorze owoców (koniec lipca do połowy sierpnia). Termin jest optymalny, bo wówczas rany szybko się zabliźniają, dzięki czemu drzewka są mniej narażone na taki chorób. I w zależności od tego na który wariant cięcia się zdecydowaliśmy po posadzeniu czereśni, kolejne cięcia będą się odbywać według nieco innych zasad.
Czereśnia, źródło: depositphotos.com
Korona wrzecionowata
W tym sposobie formowania korony czereśni pozostawiany jest silny, dominujący przewodnik a od niego na boki odrastają cieńsze i wiotkie gałęzie. Ten sposób prowadzenia drzewka jest praco- i czasochłonny, ponieważ czereśnia wypuszcza całe mnóstwo pędów bocznych, skierowanych ku górze, czyli dokładnie tak jak przewodnik, stając się dla niego konkurencją. Część z nich musi zostać usunięta, a część przygięta do ziemi, by między nimi a przewodnikiem tworzyły się bardziej kąty proste, a nie ostre.
Stylizacja korony na „hiszpański krzew”
Ten sposób przycinania sprawi, że drzewko nie będzie rosnąć nazbyt wysokie. Zaraz po zasadzeniu czereśnia powinna zostać przycięta do wysokości ok. 80-100 cm. Jeśli jednak jest mocno już rozgałęzione, usuwa się wszystkie pędy, które rosną poniżej 50 cm nad ziemią, pozostałe zaś skraca o 1/3 ich długości. Sam przewodnik natomiast powinien zostać skrócony o połowę.
Jeśli natomiast nie w głowie nam skomplikowane stylizacje, wystarczy pamiętać o przycięciu drzewka zaraz po posadzeniu, a następnie o przywiązaniu do pędów sznurka z obciążeniem, żeby pędy skierować ku dołowi. Po 3 latach od posadzenia prowadzić po prostu coroczne cięcia sanitarne i prześwietlające po owocowaniu. Wycina się wówczas pędy uszkodzone, nadłamane, chore, wrastające do wewnątrz korony oraz krzyżujące się i te, które rosną zbyt gęsto.
Szkodniki czereśni
Niestety czereśnia jest drzewem, którego owoce bardzo często atakowane są przez szkodniki. Któż nie znalazł w nich białego robaka? Może zdarzyć się tak, że szkodniki zniszczą dosłownie każdy owoc. A oto kilka z tych najczęściej atakujących:
- Nasionnica trześniówka (Rhagoletis cerasi) – to czarna muchówka o przezroczystych skrzydłach z ciemnymi paskami i pomarańczową tarczką między nasadami skrzydeł. Te białe robaki to właśnie jej larwy, które trafiają do owoców w formie jaj, składanych tam przez samice.
- Nasionnica czeremchówka (Rhagoletis cingulata Loew) – bardzo podobna do poprzedniczki i również jej larwy żerują wewnątrz owoców.
- Muszka plamoskrzydła (Drosophila suzuki) – kuzynka owocówki, wyróżniają ją oczy, barwy intensywnie czerwonej, jest amatorką przede wszystkim owoców jagodowych, ale nie gardzi również czereśniami, samica nacina skórkę owoców, składa jaja i nich wylęgają się larwy, które żywią się miąższem.
- Mszyca czereśniowa (Myzus cerasi Fabricius) – mszyce rozpoczynają żerowanie w kwietniu, wówczas następuje ich pierwszy wylęg. Znaleźć je można na szczytach liści, na najmłodszych pędach, czyli tam gdzie liście i pędy są najdelikatniejsze i najłatwiej je uszkodzić by wysysać soki. Najczęściej są to bardzo liczne kolonie na spodzie blaszki liściowej. Liście zwijają się, z czasem obumierają. Natomiast wzrost pędów zostaje zahamowany.
- Kwieciak pestkowiec (Anthonomus rectirostris) – to szarobrązowy chrabąszcz z charakterystycznym, długim ryjkiem, długości ok. 3 mm, który najpierw wczesną wiosną żeruje na pąkach i liściach czereśni, a gdy są już owoce samica do każdego składa po jednym jaju. Larwa (biała, beznoga) żywi się wnętrzem pestki i tam zmienia się w dorosłego chrabąszcza. Gdy owoce są dojrzałe, wychodzą na zewnątrz i znów zaczynają żer na liściach.
- Licinek tarninaczek (Argyresthia pruniella Clerck) – jest niewielkim motylem, którego żarłoczna, jasnożółta z czarną główką gąsienica żeruje w nabrzmiałych pąkach kwiatowych, wygryzając ich środek. Jeśli szkodników jest dużo, wygryzają również zalążki owoców i owoce. Jedna gąsienica niszczy nawet 10 pąków lub zalążków. Straty bywają ogromne.
Na temat oprysków czereśni przeczytacie tutaj:
Choroby czereśni
Wśród odmian czereśni są mnie lub bardziej odporne na choroby, dlatego warto przed ich nabyciem sprawdzić jak to jest z odpornością konkretnej odmiany. Do najgroźniejszych chorób czereśni należą:
- Rak bakteryjny drzew pestkowych – choroba ta objawia się bursztynowymi, gęstymi wyciekami na pniu i konarach czereśni, do tego zaczynają obumierać pędy, a z czasem może dojść do zamarcia całego drzewa, jeśli nie zastosuje się odpowiednich oprysków.
- Brunatna zgnilizna drzew pestkowych – jest to choroba grzybowa atakująca kwiaty, które zaczynają brunatnieć i zasychać, pozostając na drzewie. W końcu porażone zostają również owoce, a objawami są ciemne plamy, które z czasem stają się gnilnymi miejscami pokrytymi nalotem grzybni. Owoce, podobnie jak kwiaty wiszą na drzewach w postaci czarnych mumii. Choroba uwidacznia się również na pniu i gałęziach w postaci brunatnych plam i nekroz.
- Drobna plamistość drzew pestkowych – choroba bardzo często dotykająca czereśnie, a jej objawem są pojawiające się na liściach drobne plamki, początkowo ciemnozielone, z czasem brunatniejące. Porażone liście opadają z drzew przedwcześnie co osłabia całą roślinę i znacząco obniża owocowanie.
Odmiany czereśni
Podajemy tylko kilka najbardziej popularnych lub po prostu ciekawych odmian czereśni, gdyż dostępnych na rynku jest ich całe mnóstwo:
- ’Burlat’ – to odmiana wczesna o pięknych, soczystych, smacznych i dużych sercowatych owocach koloru ciemnoczerwonego i takim też kolorem miąższu,
- ’Kordia’ – owocuje w lipcu, jej owoce są duże i twarde barwy czerwonej i czerwonym miąższu, soczyste i smaczne,
- ’Vega’ – owoce gotowe do zbiory w pierwszej dekadzie lipca, są jasnożółte z czerwonawym rumieńcem i jasnym miąższu, owoce duże i bardzo smaczne, drzewko odporne na mrozy,
- ’Summit’ – Owoce zbiera się w lipcu, są wyjątkowo duże (nawet 11 g!) i ciemnoczerwone, bardzo soczyste i smaczne.
Fot. główna: MrGajowy3 pixabay.com
