Świdośliwa (Amelanchier) należy do roślin z rodziny różowatych i podrodziny jabłkowych, a jej nazwa wywodzi się od francuskiego słowa amalanche oznaczającego „małe jabłko”, chociaż jej owoce bardziej przypominają kształtem jagody. Naturalnie rośnie ona w Ameryce Północnej – szczególnie w Kanadzie, jednak spotykamy ją także w Europie, wschodniej Azji i północnej Afryce.
Różnorodne odmiany świdośliwy rozróżnia przede wszystkim wysokość, bowiem znaleźć można okazy od 30 cm do nawet kilku metrów. Świdośliwy są roślinami samopylnymi, a przy tym niezwykle atrakcyjnymi dla owadów zapylających, motyli czy ptaków. Ich piękne białe kwiaty kwitną na przełomie kwietnia i maja, daje ona ciemnoniebieskie lub granatowo-czarne owoce, a ozdobne liście urzekają odcieniem czerwieni i fioletu.
Świdośliwa, autor: TraceyR, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Właściwości owoców świdośliwy
Głównym walorem świdośliwy są jej owoce, które obfitują w liczne składniki mineralne i liczne właściwości prozdrowotne. W porcji owoców świdośliwy znaleźć można nawet 7 razy więcej wapnia i żelaza w porównaniu do owoców borówki, 4 razy więcej potasu i białka oraz nawet 2 razy więcej witaminy C. Świdośliwa bogata jest również w magnez, fosfor, witaminę A oraz witaminy z grupy B, jak i obszerny zasób antocyjanów, niezwykle cennych związków przeciwdziałającym nowotworom i cukrzycy, ale i wspomagających układ krążenia i ogólną odporność naszego organizmu.
Regularne spożywanie owoców świdośliwy pozwala na opóźnienie procesów starzenia, co sprawiło, że często nazywane są one „owocami wiecznej młodości”.
Uprawa świdośliwy
Naturalnym środowiskiem świdośliwy są otwarte lasy, wąwozy, brzegi rzek i strumieni czy stoki. Można spotkać ją także w miejscach skalistych, suchych, o sporym nasłonecznieniu, na terenach górzystych i nizinnych. Jest to zatem wyjątkowo elastyczna w zakresie uprawy roślina wspaniale przystosowująca się do różnych warunków. Dużą zaletą świdośliwy jest jej odporność na mróz – może znieść temperatury nawet do -50 °C, jednak zdarzają się sytuacje, w których jej kwiaty mogą zostać uszkodzone przez późne przymrozki.
Świdośliwa, autor: BlueCanoe, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Dla uzyskania dużej ilości owoców, warto zadbać o stworzenie świdośliwy najbardziej korzystnych warunków, dlatego dobrze jest przygotować dla niej stanowisko słoneczne na glebie przepuszczalnej i próchniczej. Roślina preferuje ziemię o odczynie lekko kwaśnym lub lekko zasadowym – pH 6,2 do 7,5. Dla uzyskania zdrowych drzewek, warto wykorzystać do sadzenia właściwe sadzonki. Sadzenie należy przy tym zaplanować na wiosnę lub wczesną wiosnę, a do pojemników, świdośliwy można sadzić o dowolnym czasie – także w okresie letnich upałów.
Sadzenie świdośliwy
Pod zdrowe sadzonki przygotowujemy w gruncie dołek o średnicy ok. 80 cm i głębokości ok. 10-15 cm – powinien być większy niż długość i wysokość bryły korzeniowej. Jeżeli gleba, na której planujemy zasadzić świdośliwę jest zbyt uboga w składniki pokarmowe, należy z wyprzedzeniem wzbogacić ją mieszanką kompostu oraz nawozu zasobnego w fosfor i potas. Przed pokryciem korzeni ziemią, należy glebę również dobrze spulchnić, aby zawarte w niej grudy nie uszkodziły delikatnych korzeni.
Świdośliwa, autor: Thayne Tuason, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
Młode sadzonki mają niewielki system korzeniowy, dlatego należy włożyć je nieco głębiej. W przypadku sadzenia do donic, warto umieszczać je w ziemi tak, aby górna warstwa bryły korzeniowej była na równi z poziomem podłoża. Jeżeli sadzonki nie mają jeszcze mocno rozwiniętej bryły korzeniowej lub jest ona niewielka, należy podczas podsypywania ziemią wyciągać je lekko ku górze, co pozwoli wyprostować ich delikatne korzonki. Szyjka korzeniowa powinna zostać przysypana ziemią dookoła. Po zasypaniu wyrównujemy drzewko i ubijamy lekko ziemię wokół niego. Kolejno obficie je podlewamy.
Sadząc kilka sztuk świdośliwy należy pamiętać o zachowaniu odstępów między nimi – na ogół sadzimy je co 1,5 do 2 metrów w rzędach co 4 m, jednak w zależności od odmiany, niezbędna może okazać się większa lub mniejsza przestrzeń pomiędzy roślinami.
Pielęgnacja świdośliwy
Młode rośliny świdośliwy w początkowych fazach wzrostu, kwitnienia i owocowania nie są zbyt wymagające, jednak należy zwrócić w ich wypadku na obfite podlewanie, gdyż wymagają one dużych ilości wody, mimo, że nieźle znoszą okresy suszy. W okresie intensywnego wzrostu warto pamiętać również o przycinaniu krzewów – najlepiej jesienią. Tym sposobem rośliny pięknie się rozkrzewią i będą lepiej owocowały. Przycinać należy gałązki stare, suche, uszkodzone oraz połamane.
Rozmnażanie świdośliwy
Świdośliwy możemy rozmnażać kilkoma metodami. Jedną z nich jest wysiew roślin z nasion, który należy przeprowadzić zaraz po ich zbiorze lub wczesną wiosną. Uzyskane tym sposobem młode okazy mogą jednak nie mieć wszystkich cech roślin matecznych, dlatego zaleca się rozmnażanie wegetatywne. Liczne odmiany świdośliwy dają wiele odrostów korzeniowych, które można z powodzeniem pobierać i sadzić do gruntu lub donic.
Rozmnażanie przez odkłady pojedyncze – Ogarnij Ogród
Ciekawą metodą rozmnażania świdośliwy są również odkłady, czyli przyginanie pędów do podłoża (na wiosnę) i obsypanie ich ziemią, jak również poprzez nacięcie pędów i obwiązanie ich wilgotnym torfem, a następnie folią. Rośliny te rozmnażane są również przez sadzonki zielone, pobierane i ukorzenianie latem, ale i poprzez szczepienie, które możliwe jest w przypadku niektórych ich odmian (najczęściej stosowana metoda w szkółkach).
Świdośliwa – choroby i szkodniki
Rośliny te należą do wyjątkowo odpornych na ataki szkodników i choroby. Najczęściej atakowane są one jednak przez ptaki, które uwielbiają ich owoce. Bywają jednak przypadki, w których świdośliwę dotykają szkodniki jak zmieniki, owocnice, zwójki świdośliwowe, przędziorki czy kwieciaki jabłkowce. Do najczęściej spotykanych chorób z kolei możemy zaliczyć choroby grzybowe jak brunatna plamistość czy rdza lub choroby bakteryjne typu zaraza ogniowa.
Najpopularniejsze odmiany świdośliwy
Świdośliwy oferują szeroki wachlarz odmian o różnym wzroście i pokroju. Tworzą one małe krzewy lub drzewka od smukłych po rozłożyste. Ich liście mogą przybierać różny kształt, a owoce dojrzewają od połowy czerwca, tworząc ciemnoniebieskie lub granatowe kule o średnicy ok. 15 mm. Dojrzałe owoce mogą pozostawać na drzewku nawet do zimy. Do najpopularniejszych odmian świdośliwy zaliczyć możemy takie jak:
- Świdośliwa lamarcka o drobnych białych kwiatach z nutą różu, która owocuje w trzecim roku po posadzeniu nawet przez kolejnych 50 lat. Jej owoce zbierać można od połowy czerwca do lipca, kiedy to cieszą słodkim, soczystym smakiem i karminowym sokiem.
- Świdośliwa olcholistna ‘Honeywood’ to krzewy wyrastające do 5 m wysokości i szerokości do 4 m. Jako roślina długowieczna może przetrwać ponad 50 lat, a odmiana ta jest przy tym plenna, oferując duże, lekko spłaszczone, niebiesko-czarne owoce skupione w gronach.
- Świdośliwa olcholistna ‘Northline’ to drzewko rosnące do 4 m i szerokości nawet 6 m. Podobnie jak poprzednia jest rośliną długowieczną, plenną i oferująca duże owoce.
- Świdośliwa olcholistna ‘Martin’ to z kolei krzewy wolno wzrastające, osiągające wysokość do 3 m i szerokość 2 m. średniej wielkości owoce są purpurowe.
- Świdośliwa olcholistna ‘Thiessen’ jest drzewem sięgającym 5 m wysokości i 6 m szerokości. Jest wyjątkowo długowieczną odmianą, mogącą żyć nawet ponad 70 lat. Jej kwitnienie możemy zaobserwować znacznie wcześniej niż u innych odmian świdośliwy, a przy tym oferuje ona wyjątkowo duże – nawet 17 mm owoce.
- Świdośliwa olcholistna ‘Smoky’ jest krzewem sięgającym do 4,5 m wysokości i szerokości do nawet 6 m. Jako odmiana długowieczna obdarowuje owocami średniej wielkości, niezwykle słodkimi i smacznymi. Jest przy tym bardzo plenna.
Świdośliwa – zastosowanie
Owoce świdośliwy to doskonały produkt z którego można robić dżemy, konfitury, soki i syropy. Doskonale sprawdzają się również jako owoce mrożone albo suszone.
Krzewy świdośliwy mogą tworzyć żywopłoty w ogrodach angielskich, mogą stać się również elementem rabat ozdobnych, ogród sensoryczny to również doskonałe miejsce dla świdośliwy.
Fot. główna: GrammarFascist, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
