Trojeść amerykańska (łac. Asclepias syriaca) należy do pięknych bylin, które swoje korzenie mają w Ameryce Północnej. Jej szerokie zastosowanie czyni ją atrakcyjną rośliną ozdobną, leczniczą, dającą pożywienie, ale i stosowaną w wyrobie sznurów czy płótna. Niestety w Polsce, z racji na jej inwazyjność, jej uprawa jest zakazana. Co warto wiedzieć o trojeści amerykańskiej? Jakie gatunki z jej rodziny można uprawiać w Polsce?
Trojeść amerykańska w pigułce
- Trojeść amerykańska, choć atrakcyjna jako roślina ozdobna, lecznicza, i miododajna, jest zakazana w Polsce z powodu jej inwazyjności
- Preferuje stanowiska słoneczne, jest odporna na susze i zalania, ale nie lubi przesadzania
- Rozmnaża się z nasion, wymaga przycinania kwiatostanów po kwitnieniu, aby ograniczyć samosiew
- Zawiera substancje lecznicze wykorzystywane w medycynie naturalnej, ale wymaga ostrożności w dawkowaniu
- Jest miododajna, wspierając uprawy rzepaku i lipy oraz pasieki
- Uprawa innych rodzajów trojeści, nieinwazyjnych w Polsce, jest możliwa i zalecana
Charakterystyka trojeści amerykańskiej
Ta wysoka, osiągająca do 180 cm bylina na swoich długich kłączach pokryta jest gęsto eliptycznymi liśćmi, których blaszki osiągają do 20 cm długości. Są one przy tym błyszczące i wykazują wyraźne unerwienie. Trojeść amerykańska kwitnie w okresie od czerwca do sierpnia pięknymi, baldachowymi kwiatami zebranymi w kącikach liści. Pojedyncze kwiaty są drobne, różowoczerwone i pachnące. Ciekawą ozdobą trojeści są także kolczaste torebki z nasionami, które pokryte są srebrzystym puszkiem.
Trojeść amerykańska – uprawa i pielęgnacja, autor: Jason Hollinger, CC BY 2.0, commons.wikimedia.org
Uprawa i wymagania trojeści amerykańskiej
Najlepszym stanowiskiem dla trojeści amerykańskiej jest miejsce zaciszne i dobrze nasłonecznione, w półcieniu roślina ta kwitnie słabiej. Odczyn pH podłoża powinien być od lekko kwaśnego po zasadowy, najlepiej gdy będzie ono przy tym żyzne i umiarkowanie przepuszczalne, a także wilgotne – odpowiednie także to gliniaste. Silny system korzeniowy sprawia, że trojeść jest stosunkowo odporna zarówno na susze, jak i okresowe zalanie. Nie lubi przy tym przesadzania. Trojeść amerykańska całkiem dobrze radzi sobie zimą. Jest to roślina bardzo ekspansywna i szybko się rozprzestrzenia, dlatego może łatwo wypierać inne gatunki w swoim otoczeniu, można ją jednak sadzić w towarzystwie tawuł lub świecznic.
Sposób sadzenia trojeści amerykańskiej
Trojeść rozmnażamy z nasion, aby rośliny po około 3 lat zakwitły. Sadzenie roślin należy wykonać w rzędach w rozstawie 70 cm x 100 cm. Ponieważ jest ona inwazyjnym gatunkiem, aby zapobiec jej niekontrolowanemu samosiewowi, należy przycinać jej kwiatostany zaraz po kwitnieniu.
Pielęgnacja trojeści amerykańskiej
Intensywnie pachnąca roślina nie jest zbyt wymagająca w pielęgnacji. Warto zadbać o jej podlewanie – szczególnie w okresach suszy, można ją również zasilać nawozami organicznymi. Aby zapobiec zachwaszczeniu uprawy i zadbać o optymalną wilgotność podłoża wskazane jest ściółkowanie.
Choroby i szkodniki trojeści
Ponieważ liście i korzenie trojeści amerykańskiej zawierają substancje trujące, szkodniki rzadko pojawiają się na uprawach. Nieszkodliwe są one wyłącznie w przypadku gąsienic motyla monarcha wędrownego. Roślina ta jest przy tym odporna na choroby.
Inne rodzaje trojeści polecane do uprawy w Polsce
Trojeść amerykańska jest rośliną zakazaną w uprawie w naszym kraju, jednak istnieją jej gatunki, które można wykorzystać w przydomowych ogródkach bez obaw. Ich piękne odmiany, które oferują liczne walory dekoracyjne, a przy tym są miododajne to między innymi:
- Trojeść rozesłana lub pomarańczowa – jest byliną pochodzącą podobnie jak trojeść amerykańska z Ameryki Północnej. Charakteryzują ją bulwiaste i zgrubiałe korzenie, sztywne pojedyncze lub rozgałęzione pędy pokryte delikatnymi włoskami oraz pomarańczowe kwiaty zebrane w przepiękne baldachy. Atrakcyjne są również jej owoce, które przypominają strąki z nasionami pokrytymi srebrzystym puszkiem. Roślina ta uprawiana jest na kwiat cięty. Trojeść rozesłana ceni ciepłe i słoneczne stanowiska, dobrze znosi suszę, a na okres zimowy zaleca się jej okrywanie.
- Trojeść krwista to bylina wzrastająca do ok. 100 cm wysokości. Jej kwiaty wybarwiają się na biało, różowo lub czerwono, wydzielając przyjemny waniliowy aromat. Jej nasiona podobnie jak u trojeści pomarańczowej pokryte są srebrzystym puszkiem. Roślina ta uwielbia słoneczne stanowiska, ale przy tym ceni optymalną wilgotność podłoża. Jest ona także mrozoodporna, przez co nie wymaga okrywania jak poprzedniczka. Rośliny gatunku nie lubią przesadzania, dlatego warto przemyśleć ich umiejscowienie – najlepiej w okolicy pasiek, gdzie staną się wsparciem dla dobroczynnych owadów.
- Trojeść bulwiasta – jak pozostałe wywodzi się z Ameryki Północnej. Wyróżniają ją bulwiaste korzenie, a także niewielki wzrost – rośnie bowiem do 60 cm wysokości. Jej sztywne pędy pokryte są meszkiem włosków. Trojeść bulwiasta zakwita od czerwca do lipca oferując piękne pomarańczowe kwiaty skupiające się w efektownych baldachach.
- Trojeść okółkowa jest stosunkowo rzadko spotykaną rośliną osiągającą do 70 cm. Wyróżniają ją jednak ciekawe, igiełkowate liście oraz piękne, białe baldachowate kwiatostany, które pojawiają się na roślinie latem.
Trojeść – znaczenie w kulturze i przemyśle
Trojeść w kulturze Indian stanowiła ważną roślinę o znaczeniu leczniczym, za sprawą licznych dobroczynnych substancji. Wykorzystywano ją również jako pokarm, gdyż odpowiednio przygotowana traciła swoje trujące moce. Dawniej była także popularną rośliną stosowaną do wykonywania sznurów, lin, przędzy i płótna, a puch z jej nasion wykorzystywano do wypychania materaców, a nawet w produkcji mebli tapicerowanych, poduszek, kołder, czy szmacianych zabawek. Co ciekawe, w okresie II wojny światowej służyła do produkcji kamizelek ratunkowych. Obecnie stosowana jest ona w przemyśle między innymi do produkcji kauczuku, który pozyskać można z soku mlecznego trojeści.
Trojeść amerykańska – zastosowanie
Trojeść amerykańska to roślina, która świetnie sprawdza się do kreowania atrakcyjnych rabat w ogrodach. Bardzo ładnie wygląda w kompozycjach z bylinami o porównywalnie silnym wzroście. W ziołolecznictwie wykorzystywana jest do produkcji specjałów o walorach leczniczych, jednak bez odpowiedniej wiedzy nie zaleca się jej w samodzielnym użytkowaniu. Jej ważną cechą jest również miododajność – świetnie sprawdza się w towarzystwie upraw rzepaku i lipy, najlepiej sadzić ją przede wszystkim w pobliżu pasiek.
Trojeść amerykańska – właściwości
Trojeść amerykańska to roślina o niezwykłym składzie, bowiem zawiera obfitość aminokwasów oraz witaminy C w liściach. Jej walory pozwalają na wykorzystanie jej w leczeniu owrzodzeń, ropiejących ran, jak i w łagodzeniu ukąszeń owadów. Ekstrakty z rośliny stosowane są także w chorobach skóry, w tym łuszczycy, grzybicach czy egzemie. Wysoka zawartość przeciwutleniaczy czyni ją rośliną odmładzającą.
Korzenie trojeści amerykańskiej zawierają dodatkowo glikozydy, które wykorzystywane są w leczeniu chorób układu krążenia oraz serca, w tym w niewydolności czy zaburzeniach rytmu serca. Dobrze sprawdza się on również w leczeniu chorób dróg oddechowych, co zawdzięcza działaniu wykrztuśnemu. Nierzadko wykorzystuje się ją również jako lek w problemach układu trawiennego przy wzdęciach, biegunkach i niestrawnościach, jak i w kłopotach z trawieniem. Wysoka zawartość witaminy B 17, znanej jako amigdalina czyni roślinę dobrym wsparciem w przeciwdziałaniu nowotworom.
Trojeść amerykańska – dawkowanie i sposób użycia
Działanie lecznicze trojeści wykazują zarówno kwiatostany, korzenie, nasiona, jak i sok mleczny. Przygotować można z nich nalewki, napary oraz proszek. Do przygotowania wywaru potrzeba ok. 10 g pokruszonego korzenia trojeści, który po zalaniu wrzątkiem należy parzyć przez 15 minut pod przykryciem. Do przygotowania nalewki z kolei przyda się podobna ilość suszonego korzenia oraz 100 ml alkoholu. Mikstura taka po 14 dniach może być wykorzystywana w dolegliwościach układu krążenia – nie można jednak przekraczać 20 kropli nalewki dziennie, gdyż wówczas staje się trująca. Proszek przygotowany z korzenia używać można także jako środek napotny i moczopędny.
Trojeści i motyle
Trojeść jest rośliną trującą, stąd nie zagrażają jej w zasadzie żadne szkodniki. Wyjątkiem stały się jednak larwy motyli monarchów, które jako jedyne odporne są na trujące właściwości roślin. Wskutek pożywiania się trojeścią, motyle monarchy stają się trujące dla wrogów naturalnych, przez co rzadko padają ich ofiarą.
Trojeść amerykańska – pożytek doskonały
Podstawowym walorem uprawy trojeści amerykańskiej – w tym jej odmian dozwolonych w Polsce jest ogromna miododajność rośliny. Obfitość nektaru, który produkują kwiaty daje pszczołom możliwość produkowania imponującej ilości miodu.
Czy uprawa trojeści nie jest zakazana ze względu na jej inwazyjność?
Trojeść amerykańska jest niezwykle ekspansywna, a jako gatunek obcy w naszej szerokości geograficznej poważnie zagraża naszym rodzimym gatunkom. Od września 2011 roku, w Polsce nie można jej uprawiać, jak również kupować nasion ani sadzonek.
Czy uprawa trojeści amerykańskiej jest zakazana w Polsce?
Tak, ze względu na jej silne właściwości inwazyjne, uprawa trojeści amerykańskiej jest zakazana w Polsce od września 2011 roku.
Trojeść amerykańska – podsumowanie
Trojeść amerykańska jest byliną z Ameryki Północnej, osiągającą do 180 cm wysokości, z eliptycznymi, błyszczącymi liśćmi. Kwitnie od czerwca do sierpnia różowoczerwonymi, pachnącymi kwiatami. Charakteryzuje się kolczastymi torebkami z nasionami, pokrytymi srebrzystym puszkiem.
Uprawa wymaga zacisznego, nasłonecznionego miejsca, z żyznym, umiarkowanie przepuszczalnym i wilgotnym podłożem. Jest odporna na susze i zalania, ale nie toleruje przesadzania.
Rozmnaża się z nasion, zaleca się przycinanie kwiatostanów po kwitnieniu, aby ograniczyć samosiew. Pielęgnacja obejmuje podlewanie, zwłaszcza w susze, i zasilanie nawozami organicznymi. Jest odporna na większość chorób i szkodników, z wyjątkiem gąsienic motyla monarcha.
Inne rodzaje trojeści, takie jak trojeść rozesłana, krwista, bulwiasta i okółkowa, są zalecane do uprawy w Polsce i oferują walory dekoracyjne oraz miododajność.
Trojeść amerykańska wykorzystywana jest w ziołolecznictwie, zawiera aminokwasy, witaminę C, glikozydy, i inne substancje lecznicze. Stosuje się ją w leczeniu różnych dolegliwości, ale wymaga ostrożności w dawkowaniu. Jest również miododajna, wspierając pasieki.
Bibliografia:
- K. Lewandowski, Pasieka, Trojeść amerykańska – pożytek doskonały, 3/2010, s.13-14
- M. Pogorzelec, Pszczelarstwo, Czy trojeść amerykańska zagraża naszemu środowisku? 04/63/2012, s.13
- Z. Kotłowski, Pszczelarstwo, Trochę więcej o trojeści amerykańskiej, 63/09/2012, s.15-17
Fot. główna: Stefan.lefnaer, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
