Fenkuł, znany również jako koper włoski (łac. Foeniculum vulgare) z roku na rok zyskuje na popularności. Jest to roślina, która pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego, gdzie zaliczany jest to tzw. świętych roślin o niezwykłych właściwościach leczniczych. Uprawa kopru włoskiego nie jest skomplikowana i warto mieć go w ogrodzie, gdyż ma wiele zastosowań. Można spożywać go zarówno na surowo, jak i w formie przetworzonej – gotowany, pieczony, marynowany itp. Nieocenione walory oferują również jego nasiona, z których wykonuje się herbaty i napary.
Co warto wiedzieć o fenkułach?
Koper włoski jest bliskim krewnym kopru ogrodowego (koperek w doniczce), jednak jego część jadalna ma odmienny pokrój. Spożywamy mięsiste i zgrubiałe dolne odcinki ogonków liściowych, które oferują słodki, lekko anyżowy aromat. Łodyga fenkuła jest obła, żebrowana i niebiesko-zielona. Roślina posiada pierzaste liście, a także kwitnie małymi, żółtymi i aromatycznymi baldachowymi kwiatami. Nasiona kopru włoskiego są większe od nasion kopru ogrodowego, a w ciepłych regionach świata uprawiany jest on jako roślina wieloletnia – w Polsce jest rośliną jednoroczną. Fenkuł znany jest również jako biały włoski seler osiągając 70 do 200 cm wysokości. Roślina kwitnie w lipcu i sierpniu.
Zastosowanie fenkuła
Koper włoski oferuje cały wachlarz zastosowań. Jednym z nich jest lecznictwo, gdzie główną rolę grają olejki eteryczne z obfitą zawartością anetolu, które działają łagodząco na problemy z wzdęciami czy kolką u małych dzieci. U dorosłych walory te pomagają w zapobieganiu niestrawnościom i regulacji perystaltyki jelit. Podobnie jak jego kuzyn koper ogrodowy, nasiona fenkułu działają wiatropędnie, żółciopędnie, moczopędnie i mlekopędnie. Kobiety w ciąży nie powinny stosować ich jednak w nadmiarze, gdyż działają one pobudzająco na macicę. Ciekawą zaletą fenkuła jest jego działanie obniżające toksyczność alkoholu na nasz organizm. Zaleca się spożywanie kopru włoskiego przez osoby starsze, gdyż poprawia on samopoczucie i odmładza, a przy tym koi nerwy i reguluje trawienie.
W kosmetyce z kolei wywar z nasion fenkuła służy do przemywania oczy, a przeżuwanie nasion odświeża oddech. W kuchni natomiast warzywo to można wykorzystywać na wiele pysznych sposobów, a w ogrodzie stanowi piękną dekorację przez co można sadzić go w towarzystwie rabat kwiatowych.
Uprawa kopru włoskiego – fenkuła
Fenkuł w porównaniu z koprem ogrodowym ma stosunkowo wysokie wymagania. Najlepsze dla niego są stanowiska słoneczne, ale jednocześnie osłonięte od wiatru. Idealną temperaturą dla jego rozwoju jest 12-18 °C, jednak do kiełkowania wymaga około 20-22 °C, a później średnio 15-20 °C. Roślina ta nie wzrasta na jałowych glebach, dlatego należy zaopatrzyć ją w żyzną, próchniczą, przepuszczalną i zasobną w wapń ziemię. Nie są dobrym pomysłem gleby gliniaste i suche, gdzie koper włoski nabiera gorzkiego smaku. Idealnym pH gleby będzie to o odczynie obojętnym lub zasadowym – 7-8 (w glebach kwaśnych ma słabe korzenie i ginie), a dodatkowo koper włoski najlepiej wzrasta w drugim roku po zasileniu podłoża obornikiem lub solidna dawką kompostu.
Nie zaleca się jego uprawy w towarzystwie kopru ogrodowego lub kolendry, gdyż zapylają się wzajemnie, czego efektem są krzyżówki pozbawione charakterystycznego aromatu. Ponadto warto unikać sadzenia fenkuła po pasternaku, pietruszce, selerze naciowym i korzeniowym. Możliwa jest jego uprawa w gruncie, tunelach foliowych i szklarniach.
Rozmnażanie kopru włoskiego
Koper włoski uprawiać możemy z siewu do gruntu lub z rozsady. Bezpośredni wysiew do gruntu stosowany jest dosyć rzadko, gdyż w naszej strefie geograficznej panują niezbyt korzystne warunki klimatyczne (szczególnie w okresie kiełkowania). Uprawa z rozsady pozwala uzyskać większy plon.
Wysiew kopru włoskiego:
- Na łodygi, liście i nasiona – w styczniu i lutym do skrzynek, w marcu lub kwietniu w szklarni a do gruntu w maju;
- Na łodygi i liście – w kwietniu do skrzynek lub do gruntu lub w maju do skrzynek lub gruntu;
- W czerwcu i lipcu można wysiać koper włoski na liście i łodygi, a po przezimowaniu także na nasiona (szczególnie ten lipcowy).
Warto pamiętać, że koper włoski potrafi łatwo wybijać kwiatostany, czemu służą dłuższe dni, susza i upały, dlatego warto rośliny dobrze nawadniać. Głębokość siewu to 1-1,5 cm, a pierwsze listki pojawiają się już po około 14-20 dniach. Rośliny te dobrze znoszą przy tym wiosenne i jesienne przymrozki.
Produkcję rozsady, jak wspomniano powyżej, można rozpocząć w kwietniu lub maju w skrzynkach. Nasiona należy wówczas przysypać cienką warstwą przesianego podłoża, delikatnie całość ubijając. Gdy pojawią się listki, można rośliny przepikować w rozstawie 4×4 cm lub pojedynczo. Nie należy przy tym zapominać o podlewaniu. Sadzenie do gruntu można przeprowadzić końcem maja lub z początkiem czerwca w rozstawie 30-35 cm, zgrubienia układając w jednym kierunku.
Zbiór fenkuła (łodygi i liście) możliwy jest po 70-90 dniach od wysiewu i przypada na okres od sierpnia do września, gdy roślina tworzy 5-8 liści, a zgrubienia osiągają ok. 10 cm średnicy. Uprawy przygotowane na jesienny zbiór wysiewać należy od połowy czerwca do połowy lipca.
Pielęgnacja fenkuła
Do kluczowych w pielęgnacji fenkułów zabiegów zaliczmy odchwaszczanie, nawożenie oraz podlewanie. Bez odpowiedniej ilości wody, rośliny kiepsko plonują. Dla uzyskania jasnych, białych w barwie i delikatnych w smaku roślin należy na miesiąc przed zbiorem przeprowadzić kopczykowanie (osypać ziemią zgrubienia). O ile koper włoski lubi wodę, nie należy go przelewać – ziemia ma być wilgotna, ale nie mokra, gdyż może to przyczynić się do ataku chorób grzybowych.
Nawożenie fenkuła to przede wszystkim zasilenie podłoża kompostem jeszcze przez uprawą. Rośliny te są stosunkowo odporne na delikatne przymrozki, jednak przy większych mrozach warto zastosować agrowłókninę do ich okrycia, a rośliny zimujące w podłożu można okryć na ten czas słomą, aby nie przemarzły.
Choroby i szkodniki kopru włoskiego
Koper włoski może być atakowany np. przez chwościka kopru włoskiego, mączniaka rzekomego czy zgorzel siewek, dlatego szczególnie ważne jest sadzenie go na tym samym stanowisku z przerwami minimum 3-4 letnimi. Należy zadbać również o odpowiednią zasadowość gleby – zbyt kwaśna zwiększa podatność na choroby. Do szkodników fenkuła zaliczamy z kolei mszyce wierzbowo-marchwiowe lub zmienniki.
Odmiany fenkuła
Fenkuł oferuje wiele ciekawych odmian, w tym Amigo, Fino czy Orion o zielonych liściach lub Bronze oferującą okazy o liściach brązowo-zielonych.
Fot główna: Zorro4, pixabay.com