Zaprawianie nasion. Sposoby zaprawiania nasion

Zaprawianie nasion w pigułce

• Zaprawianie nasion to stara metoda ochrony przed patogenami i szkodnikami, ewoluująca od użycia naturalnych ekstraktów po współczesne chemiczne substancje
• Metody zaprawiania obejmują bejcowanie (na sucho, półsucho, z użyciem płynu), powlekanie oraz inkrustowanie, z opcją domowego zastosowania gotowych zapraw
• Chemiczne zaprawy nasienne skutecznie chronią głównie przed grzybami, stosuje się m.in. karboksynę, mankozeb, tiuram
• Zaprawianie nasion w uprawie ekologicznej opiera się na niechemicznych metodach, takich jak mieszanie z mączką bazaltową, popiołem, moczenie w roztworach naturalnych
• Zaprawianie popiołem jest ekologiczną metodą zwiększającą odporność nasion i wspierającą ich rozwój, przydatną szczególnie w chłodniejszym klimacie

Zaprawianiu nasion rośliny zawdzięczają bardziej wyrównane i częstsze wschody, silniejsze i bardziej wytrzymałe na szkodniki i choroby siewki a w konsekwencji plonowanie jest o wiele wyższe i lepszej jakości. 

Zaprawianie nasion ma z założenia chronić nasiona przed patogenami i szkodnikami, w praktyce jednak obecnie zarejestrowane chemiczne zaprawy nasienne zawierają jedną lub dwie substancje aktywne, które chronią dość skutecznie jedynie przed grzybami powodującymi zgorzele siewek. Te substancje to karboksyna, mankozeb lub tiuram. 

Sposoby zaprawiania nasion

• Bejcowanie nasion – metoda ta polega na zaprawianiu nasion na sucho (pokrycie nasion suchą zaprawą), półsucho (nasiona zwilża się niewielką ilością wody i miesza z zaprawą) oraz najpopularniejsza metoda z użyciem zaprawy płynnej (nasiona umieszcza się w zamykanym pojemniku z odmierzoną ilością zawiesiny zaprawowej i mocno potrząsa do momentu, gdy zaprawa całkowicie pokryje nasiona). 
• Powlekanie nasion – jest to metoda bardziej zaawansowana polegająca na tym, że do zaprawy dodaje się jako składnik dodatkowy „lepiszcze”, które zapewnia lepsze przyleganie zaprawy do nasion.
• Inkrustowanie nasion – zaprawianie nasion tą metodą jest najbardziej zaawansowane. Polega to na umieszczeniu nasiona w otoczce, tworzącej na powierzchni nasionka skorupkę. Nasiona przypominają małe kuleczki a pokrywają je oprócz zaprawy również inne substancje dodatkowe. 

Po zaprawieniu nasion zaprawami z dodatkiem wody, należy je osuszyć na gazie lub papierze.

To może Cię zainteresować

Kiedy i jak sadzić drzewka owocowe?

Jak i kiedy sadzić dalie?

Jak i kiedy sadzić róże?

Nasiona można zaprawiać w warunkach domowych, kupując gotowe zaprawy do nasion. Korzystając z nich trzeba ściśle stosować się do zaleceń zawartych w dołączonej ulotce. To nie jest tak, że można zaprawę dowolnie stosować. Użycie zbyt dużej ilości będzie miało odwrotny skutek do zamierzonego. Nasionom dużo trudniej będzie bowiem wykiełkować. Używając zbyt dużej ilości zaprawy możemy również wywołać fitotoksyczność. Jeśli nie jesteśmy w stanie prawidłowo wykonać tego zabiegu, można bez problemu kupić nasiona zaprawione już przez producenta. 

Zaprawianie nasion metodą na sucho

Wyobraź sobie, że stoisz przed stołem, na którym leży garść nasion pomidorów – małe, płaskie pestki o jasnobrązowym kolorze. Obok nich znajduje się pojemnik z drobnym, różowawym proszkiem – to zaprawa nasienna. Bierzesz do ręki czyste, suche naczynie, najlepiej z pokrywką. Wsypujesz do niego nasiona, a następnie dodajesz niewielką ilość zaprawy – proporcje to zwykle 2-3 gramy zaprawy na kilogram nasion.

Teraz następuje kluczowy moment – zamykasz szczelnie naczynie i rozpoczynasz energiczne potrząsanie. Wyobraź sobie, jak nasiona i zaprawa mieszają się ze sobą, odbijając się od ścianek naczynia. Potrząsasz przez około 2-3 minuty, do momentu, kiedy masz pewność, że każde nasionko zostało równomiernie pokryte cienką warstwą zaprawy.

Po otwarciu naczynia widzisz, że nasiona zmieniły kolor – teraz mają delikatny, różowawy odcień. To znak, że proces zaprawiania został przeprowadzony prawidłowo. Nasiona są gotowe do wysiewu lub do przechowania w suchym, chłodnym miejscu.

Przeczytaj także: Najpopularniejsze odmiany pomidorów

Zaprawianie nasion metodą na mokro

Wyobraź sobie, że przygotowujesz się do zaprawiania nasion fasoli. Na stole stoi miska z wodą, obok niej znajduje się buteleczka z płynną zaprawą nasienną. Odmierzasz odpowiednią ilość zaprawy (zgodnie z instrukcją na opakowaniu) i wlewasz ją do wody, mieszając dokładnie, aż powstanie jednolity roztwór o lekko mlecznym zabarwieniu.

Teraz bierzesz garść nasion fasoli – są one większe od nasion pomidorów, owalne i kremowobiałe. Wsypujesz je delikatnie do roztworu. Obserwujesz, jak nasiona powoli opadają na dno miski, otoczone kolorowym płynem zaprawy.

Pozwalasz nasionom moczyć się w roztworze przez określony czas – może to być 15 minut lub nawet kilka godzin, w zależności od rodzaju zaprawy i nasion. W tym czasie zaprawa przenika do zewnętrznej warstwy nasion, tworząc ochronną powłokę.

Po upływie wyznaczonego czasu, ostrożnie odcedzasz nasiona na sicie. Widzisz, jak woda ścieka, a nasiona pozostają wilgotne i lśniące, pokryte cienką warstwą zaprawy. Następnie rozkładasz je cienką warstwą na czystym ręczniku papierowym lub gazie, aby wyschły. Proces suszenia może trwać kilka godzin – w tym czasie nasiona stopniowo tracą wilgoć, ale zachowują ochronną powłokę zaprawy.

Zaprawianie nasion w uprawie ekologicznej

Gdy nasiona mają trafić do przydomowego ogródka, zawsze lepiej jest je zaprawiać metodami niechemicznymi przy zastosowaniu naturalnych preparatów. Tym bardziej, że domowe sposoby zaprawiania nasion są proste, szybkie i skuteczne.

Świetnym zabezpieczeniem nasion będzie wymieszanie ich na sucho z mączką bazaltową lub popiołem drzew liściastych (zwłaszcza czeremchy zwyczajnej). 

Doskonale przeciw chorobom grzybowym zadziała moczenie nasion w roztworze nadmanganianu potasu. Przeciw bakteriom zadziała moczenie ich w czystej wodzie o temperaturze 30^oC (przez 10 godzin) a następnie w wodzie o temperaturze 50^oC (10 minut). Nasiona można zabezpieczyć mocząc je również w naparze z rumianku lub w wywarze z drobno posiekanych gałązek czeremchy zwyczajnej. By zabezpieczyć nasiona przed septoriozą selera, należy je moczyć w roztworze szkła wodnego (3-5%). 

Jeśli stosujemy zaprawianie nasion metodami mokrymi, należy je później osuszyć rozkładając np. na papierowych ręcznikach. 

Zaprawianie nasion popiołem

Zaprawianie nasion popiołem to stara, ekologiczna metoda przygotowania nasion do sadzenia, która pomaga w ochronie przed szkodnikami i chorobami. Używanie popiołu drzewnego, bogatego w potas i inne mikroelementy, nie tylko zwiększa odporność nasion, ale również wspiera ich lepszy rozwój po wschodach. Proces ten polega na mieszaniu nasion z drobno przesianym popiołem w proporcji odpowiedniej do rodzaju nasion, co zabezpiecza je przed atakami grzybów i szkodników glebowych. Zaprawianie to również naturalna metoda pobudzania nasion do szybszej i zdrowszej germinacji, co jest szczególnie korzystne w chłodniejszym klimacie. Dodatkowo, popiół może lekko zasadowy wpływ na pH gleby, co jest korzystne dla wielu roślin, pomagając im w lepszym przyswajaniu składników odżywczych.

Zaprawianie nasion nadmanganianem potasu

Wyobraź sobie, że stoisz przy zlewie w kuchni. Na blacie leży torebka z małymi, fioletowymi kryształkami – to nadmanganian potasu. Obok znajduje się garść nasion ogórków – płaskie, owalne pestki o jasnokremowym kolorze.

Najpierw przygotowujesz roztwór. Do szklanki z ciepłą wodą wsypujesz kilka kryształków nadmanganianu potasu – wystarczy tyle, aby woda zabarwiła się na intensywny różowofioletowy kolor. Mieszasz dokładnie, aż wszystkie kryształki się rozpuszczą.

Teraz ostrożnie wsypujesz nasiona ogórków do przygotowanego roztworu. Obserwujesz, jak zanurzają się w kolorowym płynie. Pozwalasz im moczyć się przez około 20 minut, od czasu do czasu delikatnie mieszając.

Po upływie tego czasu odcedzasz nasiona na drobnym sitku. Widzisz, że zmieniły kolor – teraz mają delikatny, różowawy odcień. To znak, że proces zaprawiania przebiegł prawidłowo.
Następnie rozkładasz nasiona cienką warstwą na czystym ręczniku papierowym, aby wyschły. W miarę jak schną, ich kolor stopniowo blednie, ale ochronna warstwa pozostaje na powierzchni nasion.

Pamiętaj, że nadmanganian potasu jest substancją silnie barwiącą i utleniającą, dlatego ważne jest, aby pracować z nim ostrożnie i używać rękawiczek ochronnych.

Zaprawianie nasion mączką bazaltową

Wyobraź sobie, że jesteś w ogrodowej szopie. Na stole leży torebka z drobnym, ciemnoszarym proszkiem – to mączka bazaltowa. Obok znajduje się garść nasion pomidorów – małe, płaskie pestki o jasnobrązowym kolorze.

Bierzesz do ręki czyste, suche naczynie z pokrywką. Wsypujesz do niego nasiona pomidorów, a następnie dodajesz niewielką ilość mączki bazaltowej – proporcje to zwykle jedna łyżeczka mączki na garść nasion.

Teraz zamykasz szczelnie naczynie i rozpoczynasz delikatne, ale dokładne potrząsanie. Wyobraź sobie, jak nasiona i mączka mieszają się ze sobą, tworząc delikatny obłok wewnątrz naczynia. Potrząsasz przez około 1-2 minuty, aż masz pewność, że każde nasionko zostało równomiernie pokryte cienką warstwą mączki.

Po otwarciu naczynia widzisz, że nasiona zmieniły kolor – teraz mają delikatny, szarawy odcień. Ich powierzchnia stała się matowa, pokryta mikroskopijną warstwą mineralnych cząsteczek. To znak, że proces zaprawiania został przeprowadzony prawidłowo.

Na koniec możesz delikatnie przesiać nasiona przez drobne sitko, aby pozbyć się nadmiaru mączki. Zaprawione nasiona są teraz gotowe do wysiewu. Mączka bazaltowa nie tylko chroni nasiona przed patogenami, ale również wzbogaca glebę w minerały, co wspomaga wzrost młodych roślin.

Chemiczne zaprawy nasienne

Chemiczne zaprawy nasienne, choć powszechnie stosowane w konwencjonalnym rolnictwie i ogrodnictwie, budzą coraz więcej kontrowersji ze względu na ich negatywny wpływ na środowisko naturalne. Wśród najpopularniejszych substancji używanych do zaprawiania nasion znajdują się karboksyna, mankozeb i tiuram. Substancje te, mimo że skuteczne w zwalczaniu chorób grzybowych i ochronie młodych roślin, niosą ze sobą szereg zagrożeń.

Karboksyna, mankozeb i tiuram działają poprzez hamowanie procesów życiowych grzybów, co chroni nasiona i siewki przed chorobami takimi jak zgorzel siewek czy głownia pyląca. Jednak ich stosowanie może prowadzić do niepożądanych skutków ubocznych. Chemiczne zaprawy mogą negatywnie wpływać na organizmy pożyteczne w glebie, zaburzając naturalną równowagę ekosystemu. Ponadto, istnieje ryzyko rozwoju odporności patogenów na te substancje, co w dłuższej perspektywie może zmniejszyć ich skuteczność.

Warto podkreślić, że stosowanie chemicznych zapraw nasiennych wiąże się z koniecznością zachowania szczególnych środków ostrożności. Wymaga to stosowania odpowiedniego sprzętu ochronnego oraz precyzyjnego dawkowania, co może być trudne dla przeciętnego ogrodnika. Dodatkowo, niewłaściwe przechowywanie zaprawionych nasion może stanowić zagrożenie dla ludzi i zwierząt.

W świetle tych zagrożeń, coraz więcej ekspertów zaleca stosowanie alternatywnych, ekologicznych metod zaprawiania nasion. Metody te, takie jak zaprawianie nasion popiołem drzewnym, mączką bazaltową czy naturalnymi wyciągami roślinnymi, są bezpieczniejsze dla środowiska i zdrowia ludzi. Co więcej, ekologiczne metody zaprawiania nasion wspierają naturalną odporność roślin, nie zaburzając równowagi ekosystemu.

Tabela porównawcza metod zaprawiania nasion

Legenda:

• Skuteczność: ocena efektywności w zwalczaniu patogenów i ochronie nasion
• Koszty: szacunkowe koszty zastosowania metody
• Wpływ na środowisko: potencjalne skutki dla ekosystemu
• Łatwość zastosowania: stopień trudności w samodzielnym wykonaniu zabiegu

Uwagi:

1. Zaprawianie na sucho metodami ekologicznymi jest najbezpieczniejsze dla środowiska i najłatwiejsze w zastosowaniu, choć może mieć nieco niższą skuteczność w porównaniu z metodami chemicznymi.
2. Metody mokre, wykorzystujące naturalne wyciągi, oferują dobry kompromis między skutecznością a bezpieczeństwem dla środowiska.
3. Zaprawianie chemiczne, mimo wysokiej skuteczności, niesie ze sobą potencjalne zagrożenia dla środowiska i wymaga szczególnej ostrożności podczas stosowania.
4. Metody biologiczne, choć obiecujące, mogą być droższe i trudniejsze w zastosowaniu dla przeciętnego ogrodnika.
5. Metody fizyczne, takie jak użycie gorącej wody, są bezpieczne dla środowiska, ale wymagają precyzji w zastosowaniu, aby nie uszkodzić nasion.

Najczęściej zadawane pytania o zaprawianie nasion

Dlaczego warto zaprawiać nasiona?

Zaprawianie nasion to proces, który zwiększa szanse na zdrowy wzrost roślin. Główne korzyści to ochrona przed chorobami grzybowymi i szkodnikami w początkowej fazie rozwoju, zwiększenie odporności roślin oraz poprawa wschodów. W przypadku metod ekologicznych, zaprawianie może również wzbogacić glebę w składniki odżywcze.

Czy zaprawianie nasion jest konieczne w każdym przypadku?

Nie, zaprawianie nasion nie zawsze jest konieczne. W przypadku zdrowych gleb i korzystnych warunków uprawy, wiele roślin może rosnąć dobrze bez zaprawiania. Jednak w przypadku znanych problemów z chorobami lub szkodnikami w Twoim ogrodzie, zaprawianie może być korzystne. Zawsze preferuj naturalne metody zaprawiania nad chemicznymi.

Czy można zaprawiać nasiona w warunkach domowych?

Tak, zaprawianie nasion w warunkach domowych jest jak najbardziej możliwe i często praktykowane. Najprostsze metody obejmują użycie naturalnych substancji, takich jak popiół drzewny, mączka bazaltowa czy roztwór nadmanganianu potasu. Ważne jest, aby dokładnie przestrzegać proporcji i czasu ekspozycji nasion na zaprawę.

Jak długo można przechowywać zaprawione nasiona?

Czas przechowywania zaprawionych nasion zależy od metody zaprawiania i rodzaju nasion. Generalnie, nasiona zaprawione metodami ekologicznymi najlepiej wysiać jak najszybciej, najlepiej w ciągu kilku dni do tygodnia. Dłuższe przechowywanie może zmniejszyć skuteczność zaprawy. Zawsze przechowuj zaprawione nasiona w chłodnym, suchym miejscu.

Czy zaprawianie nasion wpływa na ich kiełkowanie?

Prawidłowo przeprowadzone zaprawianie powinno pozytywnie wpłynąć na kiełkowanie nasion. Może przyspieszyć ten proces i zwiększyć procent skiełkowanych nasion. Jednak nadmierne użycie zaprawy, szczególnie chemicznej, może zaszkodzić nasionom i utrudnić kiełkowanie. Dlatego zawsze zaleca się stosowanie naturalnych metod i dokładne przestrzeganie instrukcji.

Czy zaprawione nasiona są bezpieczne dla owadów zapylających?

Nasiona zaprawione metodami ekologicznymi są generalnie bezpieczne dla owadów zapylających. Naturalne zaprawy, takie jak popiół czy wyciągi roślinne, nie stanowią zagrożenia. Jednak chemiczne zaprawy mogą być szkodliwe dla pszczół i innych zapylaczy. Dlatego zawsze zalecamy stosowanie metod przyjaznych środowisku.

Jak często należy zaprawiać nasiona roślin wieloletnich?

W przypadku roślin wieloletnich, zaprawianie nasion zwykle wykonuje się tylko przed pierwszym wysiewem. Późniejsza ochrona roślin powinna skupiać się na innych metodach, takich jak właściwa pielęgnacja, naturalne nawozy i środki ochrony. Jeśli zbierasz nasiona z własnych roślin wieloletnich do ponownego wysiewu, możesz rozważyć ich zaprawienie.

Czy można łączyć różne metody zaprawiania nasion?

Tak, można łączyć różne ekologiczne metody zaprawiania nasion, ale należy to robić ostrożnie. Na przykład, możesz użyć najpierw roztworu nadmanganianu potasu, a po wysuszeniu nasion zaprawić je popiołem. Jednak nie zaleca się łączenia metod chemicznych z ekologicznymi, gdyż może to prowadzić do nieprzewidzianych reakcji.

Jakie są objawy niewłaściwego zaprawienia nasion?

Objawy niewłaściwego zaprawienia mogą obejmować: słabe kiełkowanie, opóźnione wschody, deformacje siewek, przebarwienia liści lub łodyg. W skrajnych przypadkach nasiona mogą w ogóle nie wykiełkować. Jeśli zauważysz te objawy, może to oznaczać, że zaprawa była zbyt stężona lub czas ekspozycji był zbyt długi.

Czy zaprawianie nasion może zastąpić inne metody ochrony roślin?

Zaprawianie nasion jest ważnym elementem ochrony roślin, ale nie powinno być jedyną metodą. Najlepsze rezultaty osiąga się, łącząc różne ekologiczne praktyki, takie jak płodozmian, właściwe nawadnianie, mulczowanie, stosowanie kompostu i naturalnych preparatów wzmacniających odporność roślin. Zaprawianie nasion to dobry start, ale kompleksowa opieka jest kluczowa dla zdrowia roślin.

Czy istnieją rośliny, których nasion nie powinno się zaprawiać?

Większość roślin może skorzystać z delikatnego, ekologicznego zaprawiania, ale niektóre nasiona są bardziej wrażliwe. Drobne nasiona kwiatów, takie jak petunie czy begonie, mogą być trudne do zaprawienia bez uszkodzenia. Rośliny strączkowe, jak fasola czy groch, często nie wymagają zaprawiania, chyba że występują znane problemy z chorobami. Zawsze sprawdzaj zalecenia dla konkretnych gatunków.

Jak zaprawianie nasion wpływa na jakość plonów?

Prawidłowe zaprawianie nasion może pozytywnie wpłynąć na jakość plonów. Rośliny wyrosłe z zaprawionych nasion są często silniejsze i bardziej odporne na choroby, co przekłada się na lepsze plonowanie. Mogą również lepiej wykorzystywać składniki odżywcze z gleby. W przypadku metod ekologicznych, takich jak zaprawianie popiołem czy mączką bazaltową, rośliny mogą dodatkowo skorzystać z mikroelementów dostarczonych podczas zaprawiania.

Zaprawianie nasion – podsumowanie

Zaprawianie nasion jest metodą ochrony roślin używaną od starożytności, która ewoluowała od naturalnych substancji po nowoczesne chemiczne środki. Obecnie dostępne metody zaprawiania, takie jak bejcowanie, powlekanie i inkrustowanie, umożliwiają efektywną ochronę nasion przed głównie grzybiczymi patogenami. W uprawie ekologicznej preferowane są metody niechemiczne, takie jak użycie popiołu czy naturalnych roztworów. Zaprawianie to kluczowy krok w zapewnieniu zdrowego wzrostu roślin i lepszej jakości plonów.

Bibliografia:

1. A. Cieszyńska, Biuletyn Informacyjno-Handlowy. Ośrodek Doradztwa Rolniczego Boguchwała, Zaprawianie nasion warzyw gruntowych, 04/2006, s. 8
2. C. Janczak, Agrochemia, Zaprawianie nasion zwiększy plony, 03/1995, s. 3-4
3. W. Pusz, Mój Piękny Ogród, Zaprawianie nasion konieczne przed siewem!, 04/2010, s. 64

Fot. główna: Joshua Lanzarini, Unsplash