W skrócie
- Charakterystyka – roślina zielna lub krzewinka dorastająca do 50 cm wysokości. Ma drobne listki, często wydzielające bardzo silny aromat. W zależności od gatunku kwitnie od maja do października. Kwiatuszki są drobne, zebrane w kłącza lub główki o barwie białej, lila lub różu. Owocami są czterodzielne rozłupnie. Silny zapach macierzanki może odstrasza w warzywniku mszyce, ślimaki, a nawet połyśnicę marchwiankę.
- Uprawa – miejsce słoneczne, ciepłe i suche. Idealna do obsadzania skalniaków, murków, przestrzeni między płytami w ziemi czy bylinami do uatrakcyjnienia pustych przestrzeni. Zatrzyma wilgoć, zapobiegnie wzrostowi chwastów. Ma bardzo małe wymagania glebowe.
- Pielęgnacja – nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Wystarczy podlać w okresach długotrwałej suszy, spulchnić glebę od czasu do czasu i zasilić raz w sezonie kompostem. Nie lubi towarzystwa chwastów. Co kilka lat rośliny przycinamy na wysokość 10-15 cm i przycinamy brzegi kęp do pożądanego kształtu.
- Rozmnażanie – można wysiewać nasiona lub dzielić i przesadzać części roślin wiosną i latem.
Macierzanka (Thymus) to roślina z rodziny jasnotowatych, obejmujących ok. 220 lub 350 gatunków w zależności od ujęcia. W naturze rosną w Europie, w Afryce północnej i Azji. Na terenie Polski występuje 10 gatunków. Można je spotkać rosnące w miejscach suchych, nasłonecznionych, rosnące wśród innych krzewinkowatych. Porastają miejsca skaliste i piaszczyste, często spotyka się je w górach. Natomiast wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne, zwłaszcza na skalniaki i jako wypełnienie pustych miejsc między innymi roślinami, ale również jako roślina przyprawowa i lecznicza. Roślinka ta jest bardzo niepozorna, ale jej znaczenia nie sposób przecenić. Silny zapach macierzanki odstrasza mszyce, ślimaki, a nawet połyśnicę marchwiankę, dlatego warto jest ją uprawiać na skraju warzywnych rabat.
Macierzanka to roślina zielna lub krzewinka o krótkiej, często zdrewniałej łodyżce, z której wyrasta mnóstwo cienkich pędów. Roślina dorasta do ok. 50 cm wysokości. Listki ma drobne, całobrzegie jedynie z kilkoma ząbkami, charakteryzujące się bardzo silnym aromatem. Jest to roślina kwitnąca, kwiaty wyrastają na szypułkach i zebrane są w gęste kłosy lub główki. W zależności od odmiany są koloru liliowego, różowego lub białego. Pojawiają się od maja do października, w zależności od odmiany. Owocami są czterodzielne rozłupnie, które po dojrzeniu rozpadają się na cztery pojedyncze rozłupki.
Uprawa macierzanki
W zależności od odmiany krzewinka ta może tworzyć w ogrodzie piękne dywany lub rosnąć w formie poduch. Ze względu na małe wymagania uprawowe sprawdzi się rosnąc na skalniakach, między płytami chodnikowymi czy na skarpach. Może wypełniać puste przestrzenie między bylinami chroniąc podłoże przed nadmiernym nagrzewaniem się, przed odparowywaniem wody i hamując rozwój chwastów.
W uprawie macierzanki kluczowe jest dobranie odpowiedniego stanowiska. Musi być ciepłe, słoneczne i umiarkowanie wilgotne do suchego. Podłoże powinno być lekkie, przepuszczalne, piaszczyste i takie, które nie kumuluje wilgoci.
Pielęgnacja macierzanki
Pielęgnowanie macierzanki ogranicza się do usuwania chwastów z otoczenia, bardzo ich bowiem nie lubi i przy okazji spulchnieniu podłoża. Wystarczy ją zasilić raz w roku obsypując kompostem i podlewać wówczas, gdy okresy bezdeszczowe mocno się latem przedłużają.
Większość gatunków doskonale potrafi przetrwać zimę bez ingerencji, ale np. macierzanka cytrusowa wymaga już okrycia. Te mniej odporne na mrozy odmiany należy sadzić w miejscach dobrze nasłonecznionych i zacisznych.
Również rozmnażanie macierzanki jest mało skomplikowane. Można to zrobić wysiewając nasiona lub poprzez podział okazów, które mocno się już rozrosły. Najlepszy moment na dzielenie roślin to wiosna i lato.
By utrzymać rośliny w dobrej kondycji dobrze jest co kilka lat przyciąć pędy na wysokości 10-15 cm oraz przyciąć jej brzegi, tworząc kępy pożądanych rozmiarów.
Macierzanka jako roślina ozdobna
Żaden skalniak nie może się obyć bez choćby jednego gatunku macierzanki, pięknie i gęsto będzie porastała kamienie, pachnąc przy tym nieziemsko i ładnie kwitnąc. Jest rośliną miododajną, przyciągać zatem będzie mnóstwo owadów i motyli. Można ją sadzić z skrzynkach, między płytami chodnikowymi. Idealna na obwódki w warzywniku, który nie tylko będzie zdobiła i wabiła zapylacze, ale również chroniła wiele roślin przed szkodnikami. Pięknie ozdobi każdą mało atrakcyjną skarpę nawet wówczas, gdy podłoże na niej będzie kamieniste, piaszczyste i jałowe.
Macierzanka jako przyprawa
Macierzanka tymianek jest doskonałą przyprawą, często używaną w kuchni. Idealnie komponuje się z pomidorami, różnego rodzaju mięsiwem, kiełbasami i tłustymi potrawami. Poza intensywnym aromatem znacząco przyspiesza metabolizm. Dużo rzadziej wykorzystywana jest w kuchni macierzanka cytrynowa oraz zwyczajna, tym niemniej również są odmianami przyprawowymi.
Macierzanka jako roślina lecznicza
Oprócz tymianku poprawiającego przemianę materii właściwości lecznicze wykazuje macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum). Najwięcej właściwości ma w trakcie kwitnienia. Do suszenia przeznacza się całe pędy z listkami i kwiatami. Należy bukiet takich ziół powiesić w miejscu ciepłym, przewiewnym i osłoniętym przed bezpośrednim nasłonecznieniem.
Ta odmiana macierzanki zawiera w sobie olejek eteryczny pełen tymolu, cytralu, terpineolu, karwakrolu oraz terpinenu. Do tego zawiera flawonoidy, substancje gorzkie, kwasy organiczne oraz sole mineralne i garbniki.
Dzięki temu bogactwu może być używana przy infekcjach górnych dróg oddechowych, ma bowiem właściwości wykrztuśne. Idealna na suchy kaszel. Do tego sprawdza się przy problemach jelitowo-żołądkowych a także ma właściwości odkażające. Można ją również stosować zewnętrznie na rany, zmiany skórne oraz oparzenia.
Popularne odmiany macierzanki
-
- macierzanka piaskowa – ma na całej długości owłosione pędy, które dorastają do 5-20 cm wysokości. Pięknie kwitnie różowawymi kwiatuszkami, które ładnie kontrastują na tle drobnych, lancetowatych, zielonych listków. Pędy częściowo się płożą, częściowo wznoszą. Roślina kwitnie od maja do października, jest w pełni mrozoodporna. Idealna na skalniaki, skarpy, obwódki i rabaty a także do ogródków ziołowych jest bowiem rośliną leczniczą.
- macierzanka zwyczajna – ma wzniesione pędy, które są sztywne, czerwone i całe owłosione. Dorastają do 20-30 cm wysokości. Kwitnie od maja do późnej jesieni wabiąc mnóstwo owadów zapylających, jest bowiem rośliną miododajną. Często spotykana w naturze na łąkach i polach.
- macierzanka cytrynowa – krzewinka ta jest niewielkich rozmiarów, dorasta maksymalnie do 10-20 cm. Pędy są płożące lub lekko wzniesione, delikatne. Listki są drobniutkie, nagie i wydłużone, na końcach lekko wygięte. Wydzielają charakterystyczny, intensywnie cytrynowy aromat. Do tego roślina należy do tych zimozielonych. Zaczyna kwitnąć już w czerwcu a kwiatuszki mają kolor różowy i są zebrane w luźne kwiatostany. Idealna na rabaty i obwódki albo do sadzenia w pojemnikach. Nie jest w pełni mrozoodporna, dlatego konieczne jest jej przykrywanie przed zimą. Używana w kuchni jako przyprawa.
- macierzanka tymianek – pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego, ale okryta przetrwa i naszą zimę. Dorasta do około 30 cm wysokości, jej pędy u nasady są zdrewniałe, ale górne zielone. Ma drobne listki i kwiatuszki. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Powszechnie używana w kuchni, zwłaszcza do mięs. Jest również rośliną leczniczą. Pięknie prezentuje się rosnąc na skalniakach, rabatach i skarpach, ale również z skrzynkach i donicach.
- macierzanka wczesna – uprawiana od dawna, ale można ją również spotkać rosnącą w warunkach naturalnych, niestety zalicza się do gatunków zagrożonych wyginięciem. Doskonała na skalniaki, pięknie kwitnie od czerwca do lipca różowymi kwiatuszkami, ma płożący pokrój.
- macierzanka doerflera – to jedna z najniższych odmian, dorasta zaledwie do kilku centymetrów wysokości. Warto ją sadzić dla poduszkowatych kęp, które tworzy a które w czerwcu i maju pokrywają się mnóstwem różowych kwiatuszków.
Fot. główna: Joanna Boisse, common.wikimedia.com
