Strona Główna Ogród Mniszek a mlecz – jak je odróżnić

Mniszek a mlecz – jak je odróżnić

autor Ogarnij Ogród

Ma żółte kwiatki i robi za chwast w ogrodzie – to oczywiście mlecz. Przynajmniej potocznie wszyscy tak nazywamy te rośliny. A okazuje się, że nazywając roślinę mleczem możemy mówić o dwóch zupełnie różnych. Może to być bowiem mlecz polny – czyli po prostu chwast naszych ogrodów, ale może to być mniszek lekarski, którego również traktujemy często jak chwast, ale który oprócz tego jest niezwykle cenną rośliną wykorzystywaną w ziołolecznictwie. A zatem mniszek a mlecz to nieco inne bajki. I jeśli pozna się różnice, to bez większych problemów rośliny te można odróżnić. Mało tego, można samodzielnie przygotować syrop albo nalewkę, oczywiście z mniszka.

Mlecz polny – charakterystyka i występowanie

W Polsce spotkać można 4 gatunki mlecza:

  • mlecz polny (Sonchus arvensis)
  • mlecz zwyczajny, m. warzywny (Sonchus oleraceus)
  • mlecz błotny, m. nadwodny (Sonchus palustris)
  • mlecz kolczasty (Sonchus asper)

Ale to mlecz polny (Sonchus arvensis) jest najczęściej mylony z mniszkiem lekarskim. Jest to bylina należąca do rodziny astrowatych, powszechnie występująca na terenie Europy, ale również w Azji a nawet Afryce Północnej. Nic zatem dziwnego, że i u nas wszędzie go pełno na łąkach, polach i w ogródkach.

Mlecz polny dorasta przeważnie do 60 cm wysokości, ale może ich osiągać nawet 150, jego łodyga jest sztywna, w środku pusta a na dole bezlistna. Część podziemna rośliny to bardzo kruche kłącza znajdujące się dość płytko pod powierzchnią ziemi. Liście są zielone, choć często przybierają barwę siną, ich brzegi są ząbkowane a ich końcówki ostro zakończone. Na łodydze umieszczone są naprzeciwlegle. Kwiaty pokazują się latem (VII-VIII) są zebrane w koszyczkach, które tworzą podbaldach, osiągając ok. 5 cm średnicy. Gdy zmierzcha lub aura jest nieciekawa koszyczki kwiatowe się zamykają. Po przekwitnięciu w ich miejscach pojawiają się owoce w formie ciemnobrunatnych niełupek, otoczonych jakby puszkiem. Wygląda to jak kępka miękkiego pierza. Owoce te rozsiewane są przez wiatr.

Kiedyś twierdzono, że jest rośliną wręcz trującą dla zwierząt ze względu ta to, że zawiera alkaloidy. A jednak nie one prawdopodobnie powodują dyskomfort u zwierząt, bo ich ilości w roślinie są śladowe, ale azotany. Mlecz polny bowiem, tak jak wiele innych roślin liściastych, chłonie nawozy sztuczne jak gąbka i w dużej ilości je w sobie kumuluje. A właśnie duże dawki azotanów są szkodliwe.

Mniszek lekarski – charakterystyka i występowanie

Mniszek pospolity vel lekarski (Taraxacum officinale), który przez większość jest nazywany meczem to również niezwykle popularna w naszych ogrodach roślina, uważana za chwast. I owszem, potrafi nieznośnie porosnąć trawnik i ciężko się jej pozbyć. Roślina niezwykle rosnąca w zasadzie na całym świecie, w samej Polsce naliczono już ponad dwieście gatunków, w Europie ponad tysiąc.

Mniszek lekarski, który powszechnie nazywany jest u nas mleczem (pamiętam z dzieciństwa jak dziadek wysyłał mnie na łąkę po mlecz dla królików) wykorzystywany jest jako roślina jadalna, pastewna, miododajna oraz lecznicza. Natomiast większość posiadaczy ogrodów, pól uprawnych czy warzywników traktuje mniszka jak chwast.

Mniszek lekarski właściwie nie ma łodygi, w każdym razie nie na powierzchni, jakaś szczątkowa znajduje się pod ziemią i to z niej wyrastają liście tworząc rozetę, z której z kolei wyrastają nagie, puste w środku szypuły (wys. 3-40 cm) zakończone żółtymi kwiatostanami. Jedna różyczka może wydać zarówno jeden jak i kilkanaście szypuł kwiatostanowych. Kwiaty zebrane są w koszyczki (2-6 cm średnicy), które są albo płaskie albo tworzące jakby kopułkę.

Kwiatki otacza dzwonkowaty koszyczek z malutkich, zielonych najczęściej listków z ciemniejszymi końcówkami. Listki te początkowo otulają kwiatostan od spodu, a po dojrzeniu owoców opadają na dół. Płatki kwiatowe mają kształt języczków, są zrośnięte i mają kolor najczęściej złocistożółty albo jasnożółty. Czasami, ze względu na ciemniejsze wybarwienie końcówek płatków, mogą być pomarańczowe. W zależności od aury koszyczki kwiatowe mają zdolność zamykania się i otwierania.

Gdy kwiaty przekwitną zmieniają się w popularne dmuchawce. A fachowo są to niełupki długości od 3 do 5 mm długości w kolorze najczęściej słomkowym. Na ich powierzchni dojrzeć można charakterystyczne żeberka a na szczycie długi, cieniutki wyrostek zakończony lotnym puchem (rzęski), dzięki któremu zwiększa się powierzchnia lotna nasion.

Mniszek lekarski jest mocno zakorzeniony, o czym wie każdy, kto się rośliny próbuje pozbyć z ogrodu. Wszystko przez korzeń główny, który ma 1-2 cm średnicy a dorosnąć potrafi do 1-2 m w głąb ziemi. Tylko gdy ziemia jest kamienista, mniszek wytwarza liczne i silne rozgałęzienia, w innym wypadku korzenie boczne są niewielkie i wyrastają spiralnie na całej długości korzenia bocznego.

Zostały jeszcze liście, o których już była mowa, że tworzą przy powierzchni ziemi rozetę, która albo na podłożu leży albo też liście wnoszą się ku górze. W obrębie jednej rośliny, a nawet ze względu na porę roku mogą się znacząco miedzy sobą różnić. Liście mocniej powycinane mogą pojawiać się wiosną, albo u roślin starszych a także u tych rosnących w pełnym słońcu. Generalnie blaszka liściowa jest dość mocno powycinana, choć zdarza się, że te wycięcia są niewielkie, jest podłużna, owalna a także lancetowata. Dorastają do nawet 40 cm długości, a na stosunek długości do szerokości ma wpływ choćby wiek roślin jak i ilość światła.

Mniszek a mlecz – najważniejsze różnice

Czyli jak już wiadomo mniszek a mlecz to dwie zupełnie inne bajki. Co prawda obydwie rośliny traktujemy w zasadzie jak chwasty, ale mniszek (który nieopatrznie nazywamy często mleczem) jest nie tylko jadalny, ale wręcz jest rośliną leczniczą, natomiast rzeczywisty mlecz jest nie tylko niejadalny, ale spożywanie go może wręcz zaszkodzić zarówno ludziom jak i zwierzętom.

Różnice między mniszkiem lekarskim (pospolitym) a mleczem polnym w skrócie:

  • kwiaty mniszka wyrastają jakby wprost z ziemi, jeden kwiat znajduje się na końcu „rurki”, natomiast kwiaty mleczu wyrastają z łodygi i na każdej jest ich kilka;
  • rośliny mają inną porę kwitnienia – pełnia kwitnienia mniszka przypada na maj (choć kwitnie w zasadzie cały rok), a mlecza polnego w lipcu i sierpniu (ale też kwitnie dużo dłużej);
  • jeśli widzimy tzw. dmuchawce, jest to na pewno mniszek lekarski, mlecz ma ten puch na tyle zbity, że zdmuchnąć się go nie da;
  • mniszek ma korzeń palowy a mlecz polny kłącza;
  • po zerwaniu kwiatka z szypułą (czyli tą łodyżką pustą w środku) w przypadku mniszka pokazuje się biały, mleczny sok.

By odróżnić obie rośliny, najlepiej jest to zrobić oceniając całe ich pokroje.

Fot. główna:

Po lewej: mniszek lekarski – autor: By H. Zell, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Po prawej: mlecz polny – autor: Xemenendura, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Przeczytaj także

2 komentarze

Avatar of Gawron
Gawron 31 stycznia, 2023 - 6:20 am

…a wypadałoby jeszcze dać do porównania tzw.dziką sałatę,doskonała na uśmierzenie bólu!

Odpowiedz
Avatar of Ogarnij Ogród
Ogarnij Ogród 1 lutego, 2023 - 12:21 pm

Zaintrygował mnie Pan tą dziką sałatą doskonałą na uśmierzanie bólu. Na pewno zgłębię temat i napiszę. Pozdrawiam :-)

Odpowiedz

Dodaj komentarz