Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa) należy do rodziny selerowatych i klasyfikowany jest jako archeofit. Chociaż niezwykle przypomina pietruszkę jest odmiennym gatunkiem, który przez lata niedoceniany traktowany był głównie jako pasza dla zwierząt. Jego walory lecznicze i zdrowotne sprawiają jednak, że zaczyna zyskiwać na popularności i coraz częściej uprawiany jest w przydomowych ogródkach.
Dzikie formy pasternaku występują w Azji, Australii, Nowej Zelandii i niektórych rejonach Europy, a sama roślina znana była już w starożytności. W Polsce pojawiła się stosunkowo niedawno. To, co w głównej mierze odróżnia pasternak od pietruszki to liście, które nie są jadalne (jak ma to miejsce w przypadku pietruszki).
Pasternak, autor: anaterate/fixabay.com
Uprawa pasternaku
Uprawa warzywa nie jest wymagająca, jednak warto mieć na uwadze, że roślina ta ma krótką zdolność kiełkowania (jest dwuletnia), a przy tych wschodzenie jej nasion jest stosunkowo długie. Siew pasternaku wykonujemy bezpośrednio do gruntu, najlepiej w odstępach co 20-40 cm – ponieważ roślina ta rozrasta się i jest duża, im szerzej tym lepiej. Najlepszą glebą dla rośliny jest żyzna, próchnicza, wilgotna i obojętna w odczynie. Roślinę siać należy płytko na maksymalnie 1-3 cm, najlepiej do podłoża w drugim roku po zasileniu obornikiem. Brak wcześniejszego nawozu nie jest przeszkodą w uprawie, można wówczas skorzystać z kompostu. Warzywa te świetnie znoszą niskie temperatury, w tym także przymrozki, ale najlepszą dla ich rozwoju jest ta w granicach 16-18°C.
Pasternak, autor: Wisconsin First Detector Network/flickr.com
Siew prośliny można wykonać późną jesienią lub z początkiem wiosny. Gdy rośliny zaczynają kiełkować i pojawiają się na nich pierwsze liście, wykonać należy przerywkę, pozostawiając rośliny co 7-8 cm. W okresie upałów, warto zadbać o częste nawadnianie podłoża, aby korzenie dobrze rosły. Zbiory tych warzyw przypadają na październik (końcówkę) lub pierwszą połowę kwietnia. Plony z powiedzeniem wytrwają półroczne przechowywanie w temperaturze około 0 °C i wilgotności do 95%.
Pielęgnacja
Kluczowe w uprawie tego warzywa jest spulchnianie gleby wokół roślin i w międzyrzędziach. Tak samo jak w wypadku pietruszki zbita ziemia doprowadzi do deformacji korzeni, które dodatkowo będą słabo rosnąć. Można do spulchniania użyć rzodkiewki. Tak, tak. Warzywo to tak długo wschodzi, że zanim to nastąpi rzodkiewka będzie gotowa do zerwania a rosnąc poprawi strukturę gleby.
Kolejny obowiązkowy zabieg pielęgnacyjny to systematyczne odchwaszczanie. Chwasty w ogrodzie warzywnym to zmora każdego ogrodnika, ale dla niektórych warzyw są wręcz zabójcze, do takich należy właśnie pasternak, którego siewki są bardzo delikatne.
Pasternak, autor: gareth wall/flickr.com
Warzywo to nie ma dużych wymagań jeśli chodzi o zasobność podłoża, ale wiadomo, że plony będą wyższe, jeśli zadbamy o jakość podłoża. I tak obornik bydlęcy możemy rozrzucić, ale na 2 lata przed uprawą warzywa, natomiast kompost, biohumus czy mączka bazaltowa mogą być stosowane na bieżąco.
Odmiany
Roślina ta oferuje wiele odmian możliwych do uprawy w Polsce. Do najczęściej uprawianych zaliczamy między innymi:
- Pasternak półdługi biały – odmiana o okresie wegetacyjnym do 210 dni. Jest najlepszym wyborem na potrzeby rynku świeżych warzyw oraz do produkcji suszu. Ma stożkowe korzenie o białym miąższu sięgające 25 cm. Doskonale radzi sobie zimowany w polu.
- Pasternak okrągły biały – odmiana wczesna uprawiana latem, ma charakterystyczny kulisty korzeń.
- ‘White Gem’ to odmiana średnio wczesna doskonała do spożywania na świeżo oraz jako susz. Jej stożkowe korzenie sięgają do 30 cm i mają około 5 cm średnicę nasady. Charakteryzuje je białokremowa skóra i nieciemniejący, biały miąższ.
Walory
Pasternak należy do warzyw wyjątkowo bogatych w witaminy i minerały. Ma także niezwykłe właściwości lecznicze. Szczególnie cenione są w nim związki kumarynowe, które są nieocenione dla naszego układu trawiennego, poprawiając gospodarkę trawienną. Co więcej jest on bogaty w błonnik i potas, a przy tym oferuje spore dawki witaminy C oraz witamin z grupy B (w tym kwas foliowy). Warzywo to wykazuje działanie moczopędne i przeciwzapalne. Pomaga oczyszczać nerki i drogi moczowe usuwając z nich zalegające złogi. Jest przez to nieoceniony w leczeniu dolegliwości związanych z kamicą nerkową. Ma wysoką zawartość olejków eterycznych, tłuszczów roślinnych, glikozydów flawonoidowych oraz cukrów.
Pasternak – kwiaty, autor: Tofterigen/fixabay.com
Walory tego tak mało jeszcze popularnego u nas warzywa docenić powinny szczególnie kobiety, gdyż oferuje on działanie rozkurczowe, tak ważne przy bolesnych bólach miesiączkowych. Działa on również kojąco na stres, napięcia nerwowe i pomaga w problemach z zasypianiem. Ponieważ bogaty jest w witaminę C działa rewelacyjnie na nasz układ odpornościowy i wspomaga w walce z przeziębieniem. Warto wpleść go do jesienno-zimowej diety wraz z imbirem i cytryną. Może służyć także jako naturalna maść. Doskonale wspiera w walkach z infekcjami, kaszlem i łagodzi bóle mięśniowe.
Stosowany w diecie poprawia apetyt, wspomaga wydzielanie soków żołądkowych i poprawia przemianę materii. Dzięki błonnikowi zapewnia uczucie sytości na długo, jest niskokaloryczny, a co za tym idzie, może być stosowany w dietach odchudzających. Warto stosować go również w dietach osób z nadciśnieniem tętniczym krwi. Jego dobroczynne działanie pomaga zapobiegać nadwadze i miażdżycy, zapobiega on przy tym zmianom w naczyniach krwionośnych.
Czym się różni pasternak od pietruszki?
Pasternak to warzywo podobne do pietruszki, łudząco podobne, przez co są często mylone. Uprawa pietruszki i uprawa pasternaku również są zbieżne. Aby je rozpoznać, warto wiedzieć, jakie są indywidualne właściwości każdego z nich. W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na korzeń – ten u pasternaku jest bardziej miękki i zaokrąglony na końcu.
Pietruszka – liście, autor: anaterate/fixabay.com
Pasternak – liście, źródło: depositpgotos.com
Inną cechą rozróżniającą te dwie rośliny z rodziny selerowatych jest to, że pietruszka kwitnie na biało, a pasternak na żółto. Różnice zauważyć można także na ich liściach – pasternak ma liście pojedyncze i lekko pierzaste o ząbkowanych brzegach, a pietruszka ma bardziej pierzaste, o podwójnych i potrójnych rozgałęzieniach. Liście pietruszki są ponadto jadalne, z kolei spożywanie tych drugich nie jest zalecane, gdyż mogą podrażniać. Miejsce z którego wyrastają pędy najczęściej posiada zgłębienie z ciemną obwódką, którego nie miewają pietruszki.
Ważnym rozróżnieniem tych warzyw jest ich smak. Pietruszka jest ostrzejsza, pasternak z kolei oferuje posmak słodszy i łagodniejszy. Kolejnym rozróżnieniem jest ich zapach – pietruszka pachnie lekko orzechowo, z kolei pasternak przywodzi na myśl marchewkę. Smak pasternaku określany jest często jako koperkowo-anyżowy.
Pasternak, autor: Ben Terrett/flickr.com
W aspekcie walorów zdrowotnych, oba warzywa bogate są w potas, jednak pietruszka zawiera więcej witaminy C i kwasu foliowego. Dodatkowo pietruszka oferuje właściwości rozjaśniające i moczopędne, a pasternak uspokaja.
Fot. główna źródło: depositphotos.com