Marchew należy do czołówki warzyw, które spożywamy. Nic dziwnego, jej walory smakowe, cenne właściwości odżywcze i niewielka ilość kalorii sprawiają, że jest ona ulubienicą każdego kucharza, dietetyka i tych na diecie. A która marchew jest najlepsza? Oczywiście ta z własnej, ekologicznej uprawy. Poznaj te najpopularniejsze odmiany marchwi, te mniej znane, te o dziwnej barwie i dziwnych kształtach 🙂
Właściwości marchwi
Właściwości odżywcze i prozdrowotne marchwi są nie do przecenienia. Warzywo to jest bogate w witaminy (B1, B2, B6, C, PP, E, i K) a także w sole mineralne (potas, wapń, jod, fosfor, miedź i żelazo).
Spożywanie korzenia działa wzmacniająco i bakteriobójczo a także ma zbawienny wpływ na wzrok. W marchwi jest dużo beta-karotenu (prowitamina A) a ten ma silne działanie antyoksydacyjne, wzmacnia układ immunologiczny i ma wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. A to jeszcze nie wszystko. Spożywanie marchwi, która jest bogata w mikro- i makroelementy a także flawonoidy opóźnia procesy starzenia, poprawia jakość paznokci i włosów.
Bardzo wartościowy jest również olej z nasion marchwi. Zawiera substancje chroniące serce, wątrobę oraz mózg. On również obniża poziom cholesterolu a także wykazuje działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Zawierając aż 80% kwasu oleinowego posiada właściwości regenerujące. Jest składnikiem kosmetyków do opalania i olejków brązujących.
Uprawa marchwi
Marchew ma dość długi okres wegetacji, sieje się ją więc jako plon główny. Kocha słońce, trzeba jej więc zapewnić słoneczne stanowisko. Podłoże powinno być piaszczysto-gliniaste, dobrze przepuszczalne z dużą zawartością próchnicy o odczynie lekko kwaśnym.
Marchew wysiewa się wprost do gruntu a terminy siewu uzależnione są od odmiany. Te wczesne i średnio wczesne wysiewa się pod koniec marca i w kwietniu, będą one gotowe do zbiorów latem. Te, które zbiera się jesienią, wysiewa się w maju i na początku czerwca.
Nasiona sieje się w rzędach co ok. 20 cm na głębokość 1-2 cm. Jak tylko wzejdą siewki trzeba uprawę obficie podlewać (jeśli nie pada), na bieżąco odchwaszczać i spulchniać międzyrzędzia. Ostatni zbiór marchwi musi być przeprowadzony zanim nastaną przymrozki.
Kryteria podziału odmian marchwi
Są różne kryteria podziału marchwi i dzięki nim możemy wybierać te odmiany, które są dla nas najbardziej odpowiednie. I tak odmiany marchwi dzielone są ze względu na:
Długość okresu wegetacyjnego marchwi
- wczesne – charakteryzuje je szybki wzrost i wybarwienie korzenia, ale niska waga (do 100 g), okres wegetacji 80-110 dni,
- średnio wczesne – wytwarzają średniej wielkości korzenie (16-20 cm), okres wegetacji 110-120 dni,
- średnio późne – wytwarzają duże korzenie, okres wegetacji 120-140 dni,
- późne – wytwarzają bardzo duże korzenie, przeznaczone są dla przetwórstwa i do przechowywania, okres wegetacji 140 do 160 dni.
Typ korzenia marchwi
- Berlikum – wyrównana średnica korzenia na całej długości,
- Nantejski – odmiany bardzo odporne na wysokie, temperatury i suszę oraz na mączniaka prawdziwego,
- Flakkee – korzenie stożkowe i gładkie, do uprawy przemysłowej.
I to te wyżej wymienione najczęściej uprawia się w Polsce, ale jest ich aż 9, pozostałe to: Imperator, Amsterdamski, Kuroda, Mini, Parmex, Chantenay.
Wielkość i kształt korzenia spichrzowego marchwi
- stożkowaty
- kulisty
- owalny
- wrzecionowaty
- cylindryczny
Długość ich wszystkich mieści się w przedziale od 4 do 35 cm, a ich średnica między 3 a 7 cm.
Temperatury w uprawie marchwi
Na cały okres wegetacji marchwi bardzo duży wpływ ma temperatura otoczenia. To ona w dużej mierze kształtuje wysokość plonów, ale ma również wpływ na kolor i kształt korzeni. A zatem temperatura a marchew:
- 4-6°C – w takiej temperaturze marchew zaczyna kiełkować
- -4°C – siewki wytrzymują taką temperaturę
- 5-35°C – w takiej temperaturze może rosnąć marchew
- 18°C – optymalna temperatura dla wzrostu marchwi
- 15-21°C – rosnąc w tym zakresie temperatur marchew będzie miała optymalny kształt
- 12-13°C – zbyt niska temperatura – korzenie będą wydłużone i cieńsze
- powyżej 24°C – zbyt wysoka temperatura – korzenie będą krótsze i grubsze
- znacznie przekraczająca 25°C – przyczynia się do znaczącego spadku plonów
Odmiany marchwi: podział ze względu na długość okresu wegetacyjnego
Poczatkujący ogrodnik myśli sobie, że bycie marchwią wczesną albo późną zależy do pory roku, ale to nie do końca tak jest 🙂 Chodzi tu o długość wegetacji, czyli ilość dni, których potrzebuje dana odmiana marchwi, żeby od momentu wysiania znaleźć się na naszym stole. Marchew wczesna to tempo ma bardzo szybkie, bo często już po dwóch miesiącach z kawałkiem jest w pełni dojrzała. I wcale nie oznacza to, że skoro jest „wczesna” to możemy ją wysiewać tylko wczesną wiosną. Spróbujcie poeksperymentować i potraktujcie ją choćby jako poplon i wysiejcie w lipcu 🙂 Do przechowywania się nie nadają za bardzo, ale do schrupania wprost z ogródka jak najbardziej 🙂
Odmiany marchwi wczesnej
| ODMIANA | OKRES WEGETACJI | TERMIN WYSIEWU | UWAGI | |
| Allyance F1 | ok. 100 dni | początek III – koniec V | bardzo odporna na choroby, nie zielenieje, przy późniejszych wysiewach majowych polecana do przechowywania, Bardzo gładka, wyrównana, o atrakcyjnym wyglądzie i bardzo smaczna, do zbioru na pęczki | |
| Amsterdam 2 | 90-110 dni | połowa III – koniec V | miąższ soczysty, słodki, bardzo smaczny, do bezpośredniego spożycia, bardzo plenna | |
| Bermuda F1 | 104 dni | Siew pod osłonami: 10 III- 10 IV – Siew gruntowy: 10 IV- 30 VI |
odmiana b. wczesna wystarczy przykryć agrowłókniną uprawę na otwartym gruncie, idealna na surówki i soki, nie zielenieje, doskonała jako poplon | |
| Jerada F1 | 85-90 dni | początek III – koniec V | najwcześniejsza odmiana na rynku na zbiór pęczkowy i do bezpośredniego spożycia | |
| Kamila F1 | 100 dni | od 10 III do 10 IV |
wysoka zawartość cukrów i karotenu, dlatego doskonała dla dzieci (soki, surówki), polecana na zbiór pęczkowy, pierwsze plony już w czerwcu, wystarczy tylko okryć uprawę w gruncie | |
| Kinga F1 | 110 dni | początek III do 10 IV |
nie kumuluje azotanów, jest więc idealna dla dzieci, idealna na przetwory; można wysiać już późną jesienią zanim zamarznie ziemia, na wczesny zbiór | |
| Krakowia F1 | 110 dni | od 10 III do 10 IV |
wysoka zawartość cukrów i karotenu, na zbiór pęczkowy, do bezpośredniego użycia i na przetwory | |
| Laguna F1 | ok. 90 dni | połowa II – połowa VII | tworzy równe, cylindryczne korzenie, nie zielenieje, do zbioru na pęczki | |
| Nagasaki F1 | 95 dni | siew pod osłony: cały III | odmiana b. wczesna wystarczy przykryć agrowłókniną uprawę na otwartym gruncie, idealna do zbioru na pęczki, równe korzenie | |
| Nominator F1 | 96 dni | siew pod osłony: cały III | odmiana b. wczesna wystarczy przykryć agrowłókniną uprawę na otwartym gruncie, idealna do zbioru na pęczki, równe korzenie, odporna na jarowizację | |
Odmiany marchwi średnio wczesnej
| ODMIANA | OKRES WEGETACJI | TERMIN WYSIEWU | UWAGI | |
| Fidra F1 | 115-120 dni | połowa III – koniec VI | wysoka tolerancja na choroby grzybowe, idealna do przetworów i jako susz | |
| Galicja | do 120 dni | połowa III – połowa IV | na zbiór letni i jesienny, dobrze się przechowuje, idealna do produkcji soków, surówek i innych przetworów, głównie z przeznaczeniem dla dzieci. | |
| Karotela | 100-110 dni | początek III | soczysta, słodka smaczna, idealna na przeciery, soki i do bezpośredniego spożycia, zawiera dużą ilośc karotenu | |
| Lenka | 115-120 dni | połowa III – połowa V | późne zbiory nadają się do przechowywania, odmiana o dużej zawartości cukrów | |
| Nantes 3 | 110-120 dni | połowa III – połowa V | mocne wybarwienie, równe korzenie, wysiewy późniejsze nadają się do przechowywania | |
| Nantes 5 Fanta | 100-110 dni | połowa IV – koniec V | bardzo plenna, nie ma tendencji do rozwidlania się, bardzo niska skłonność do gromadzenia azotanów, idealna na soki i przetwory dla dzieci | |
| Nantes 5 Fantazja | 112 dni | połowa IV – połowa VI | bardzo plenna, wczesny zbiór do pęczkowania, późny do przechowywania, idealna do bezpośredniego spożycia | |
| Purple Haze | ok. 110 dni | koniec III – 10 V | korzenie zawierają m.in. zwiększoną ilość lykopiny chroniącej przed wolnymi rodnikami | |
| Rumba F1 | 100-120 dni | połowa III – połowa V – początek XI – koniec XII (jeśli nie zamarzła ziemia) |
do uprawy pęczkowej, do bezpośredniej konsumpcji, do krótkiego przechowywania, można ją wysiewać w tunelu jesienią, wysoka zawartość cukrów sprawia, że jest wyśmienita na soki | |
| Senior F1 | do 120 dni | początek III – koniec IV | znakomita do bezpośredniego spożycia w postaci surówek, soków oraz do gotowania i duszenia | |
Odmiany marchwi średnio późnej
| ODMIANA | OKRES WEGETACJI | TERMIN WYSIEWU | UWAGI | |
| Deep Purple | ok. 135 dni | połowa III – koniec IV | do bezpośredniego spożycia lub krótkiego przechowywania, korzenie barwy purpurowej | |
| Polka | 120-140 dni | początek IV – koniec V | powszechna w uprawie ze względu na dużą plenność i niewielkie wymagania, do bezpośredniego spożycia, długiego przechowywania i mrożenia, słodka i smaczna, nie kumuluje azotanów | |
| Alfa F1 | 110-130 dni | połowa III – połowa IV | nadaje się na zbiór pęczkowy, bardzo plenna, idealna do bezpośredniego spożycia i na przetwory | |
| Nantejska Polana | do 130 dni | początek IV – koniec V | do spożycia bezpośredniego, deserów, ciast, zup, placków, surówek, soków, można ją gotować, mrozić, suszyć, dusić i smażyć | |
| Berlikumer 2 (Berło) | 120-130 dni | połowa III – połowa IV | intensywna pomarańczowo- czerwona barwa, na jesienny zbór, do przechowywania, do bezpośredniego spożycia, do przetwarzania, bardzo plenna | |
| Neptun F1 | do 130 dni | początek IV – koniec V | nie mają tendencji do zazieleniania wysoka zawartość cukrów i karotenu, intensywnie pomarańczowa, do bezpośredniego spożycia, do zup, sosów, doków, późny zbiór idealny do przechowywania | |
| Maestro F1 | 120-130 dni | początek IV – koniec V | bardzo dobra tolerancja na popularne choroby marchew, idealna do bezpośredniego spożycia i na soki | |
| Broker F1 | ok. 120 dni | połowa III – połowa IV | do spożycia przez cały rok w postaci surowej, gotowanej i na soki. do bezpośredniego spożycia i przechowywania | |
| Afro | ok. 130 dni | połowa III – połowa IV | do bezpośredniego spożycia, do przechowywania, polecana do produkcji suszu | |
| Kongo | ok. 120 dni | połowa III – połowa IV | do uprawy na redlinach, do bezpośredniego spożycia, do przechowywania, duża zawartość cukrów i karotenu, na przeciery i na soki | |
Odmiany marchwi późnej
| ODMIANA | OKRES WEGETACJI | TERMIN WYSIEWU | UWAGI | |
| Autumn King 2 | 140-160 dni | początek III –koniec V | idealna do przechowywania, doskonała na soki, surówki i przetwory dla dzieci, bogactwo witamin i karotenu | |
| Berlikumer 2 | 140-160 dni | połowa III do koniec V – zbiór jesienny: połowa IX – połowa XI |
ciemnopomarańczowa, dobrze się przechowuje, bardzo dobra w smaku, idealna do uprawy w skrzyniach, bardzo plenna | |
| Blanka | ok. 160 dni | połowa III – połowa IV | do bezpośredniego spożycia, na soki i mrożonki, do długiego przechowywania | |
| Darina | 137-142 dni | początek IV – koniec V | bardzo duże plonowanie, do długotrwałego przechowywania, bardzo duża odporność na pękanie korzenia | |
| Dolanka | 140-160 dni | początek III – koniec V | świetna do przechowywania, mrożenia, przetworów, bardzo plenna, duża zawartość cukrów i karotenu | |
| Eskimo F1 | 150-160 dni | cały V | odporna na niskie temperatury, bardzo plenna, odporna na plamistość zgorzelową korzeni marchwi, do zup i sosów, do bezpośredniego spożycia, doskonała do cista marchewkowego, do suszenia, na przetwory i soki | |
| Flakkese 2 | 140-160 dni | połowa III do koniec V – zbiór jesienny: połowa IX – połowa XI |
bardzo plenna, przydatna do bezpośredniego spożycia, konserwowania i mrożenia, późny wysiew można przechowywać | |
| Karlena | 130-150 dni | połowa III do połowy V | intensywnie pomarańczowa, bardzo słodka, do bezpośredniego spożycia, przechowywania, przetwarzania | |
| Koral | 140-150 dni | początek IV – połowa V | na soki, przetwory, do mrożenia, późny siew nadaje się do przechowywania | |
| Olympus | 160-170 dni | początek III –koniec IV | bardzo późna odmiana idealna do długotrwałego przechowywania, ciemnopomarańczowe do czerwonych korzenie, idealna na soki i przetwory | |
Nietypowe odmiany marchwi
| ODMIANA | OKRES WEGETACJI | TERMIN WYSIEWU | UWAGI | |
| Deep Purple F1 | ok. 135 dni | początek III – koniec V | odmiana średnio późna, kolor intensywnie fioletowy, do bezpośredniego spożycia, do krótkotrwałego przechowywania, zawiera dużą ilość luteiny | |
| Gold Nugget | 130-140 dni | połowa IV – koniec V | odmiana późna, barwa jasnożółta, bardzo słodka, twarde korzenie bez tendencji do pękania, do bezpośredniego spożycia | |
| Jaune du Doubs | 140 dni | pod osłonami: początek III – w gruncie: połowa IV – połowa V |
odmiana późna, barwa jasnożółta, delikatny słodkawy miąższ, mniej słodka od tradycyjnej, jest w stanie okryta przezimować na grządce | |
| Mercado de Paris | ok. 80 dni | cały III | odmiana wczesna, małe, okrągłe o średnicy ok. 4 cm, nie kumuluje azotanów, bardzo słodka, do bezpośredniego spożycia, do gotowania, na przetwory, jako dekoracja | |
| Pariser Markt | 70-80 dni | początek III – koniec VI | odmiana bardzo wczesna, tworzy okrągłe korzenie wielkości dużej rzodkiewki, intensywna barwa korzenia, bardzo smaczna, słodka, bogactwo karotenu i cukrów, idealna do podawania w całości, do marynat bez krojenia | |
| Purple Haze | 100-110 dni | początek III – koniec IV | odmiana średnio wczesna, kolor fioletowy, bardzo smaczna, do bezpośredniego spożycia, do krótkotrwałego przechowywania | |
| White Satin F1 | ok. 95 dni | połowa III – koniec V | odmiana wczesna, bardzo plenna, kolor biały, niższa zawartość cukrów niż w marchwi tradycyjnej, duża zawartość błonnika i przeciwutleniaczy, do bezpośredniego spożycia, do mrożenia | |
Kilka cennych rad
- W uprawie marchwi bardzo ważne jest to, jakie zapewnimy jej sąsiedztwo. A najlepszym jest cebula, która chroni marchew przed jej największym wrogiem – szkodnikiem połyśnicą marchwianką. Dobrze jest również obok umieścić pory i koper, ich olejki eteryczne również odstraszają różne szkodniki.
- Zawsze warto również sadzić wkoło, nie tylko marchwi, aksamitki, które odstraszają mnóstwo szkodników.
- Marchewki nie sadzi się nigdy obok pomidorów, to sąsiedztwo wzajemnie sobie szkodzi.
A wszystko o dobrych i złych sąsiadach dla marchwi znajdziesz tutaj:
Fot. główna: Odmiany marchwi, autor: Stephen Ausmus, commons.wikimedia.com
