Strona Główna OgródRośliny ozdobne Przegorzan pospolity – Uprawa i pielęgnacja

Przegorzan pospolity – Uprawa i pielęgnacja

autor Ogarnij Ogród

Przegorzan pospolity (łac. Echinops ritro) należy do oryginalnych w budowie bylin z rodziny astrowatych. Jego charakterystyczne kolczaste pędy oraz srebrzysto niebieskie kwiaty z powodzeniem spotkać możemy dziko rosnące w naturze, jak i w ogrodach. Rośliny te wywodzą się z Azji, a obecnie należą do jednych z ciekawszych odmian przegorzanu, które zdobią rabaty. Co warto wiedzieć o uprawie i pielęgnacji przegorzanów pospolitych?

Przegorzan pospolity – charakterystyka

Przegorzan pospolity jest rośliną rosnącą od 100 cm do 200 cm wysokości. Jego pokrój jest wzniesiony, sztywny, gruby i rozgałęziony. Łodyga rośliny pokryta jest włoskami, a liście są mocno ząbkowane, powycinane na brzegach i pierzaste, lekko kolczaste. Na wierzchu liście są zielone, a od spodu jasno zielone z wyraźnie widocznym unerwieniem – w dolnych partiach pędów są większe, a im wyżej ku górze tym mniejsze. 

Przegorzan pospolity – uprawa i pielęgnacja

Przegorzan pospolity – uprawa i pielęgnacja, źródło: Free to use CC0/pixnio.com

Rośliny te kwitną latem, na ogół w okresie od lipca aż do września. Ich charakterystyczne kwiaty osiągające do 4 cm średnicy są drobne, niebieskofioletowe ze srebrzystą nutą i zebrane w okrągłe główki. Wyglądają niczym najeżone kwiatostany bez płatków, które nie mają przy tym kryzy z listków. Pomimo dosyć specyficznej budowy, nadal pozostają jedną z wyjątkowo lubianych przez dobroczynne owady roślin miododajnych. 

Wymagania i uprawa przegorzanu pospolitego

Najlepszym stanowiskiem dla uprawy przegorzanu pospolitego jest miejsce suche i słoneczne, o podłożu wapiennym, piaszczystym, czasem także żwirowym. Za sprawą mocnego ukorzenienia, roślina nie wymaga ziemi wilgotnej i z powodzeniem znosi dłuższe okresy suszy. Podłoże przepuszczalne o odczynie zasadowym lub obojętnym pozwoli uzyskać ładny pokrój i obfitość kwiatów – na zbyt mokrych i nazbyt nawożonych ziemiach możemy uzyskać efekt wręcz odwrotny. 

Sadzenie i rozmnażanie przegorzanu pospolitego

Przegorzan pospolity rozmnażany z nasion oraz podziału kęp (odrostów lub sadzonek korzeniowych). Można je przeprowadzić wiosną lub jesienią – wiosną, od marca do kwietnia najlepiej przeprowadzić wysiew nasion. Siewki pojawiają się średnio po 14 dniach. Pikowanie nie jest konieczne, a w razie potrzeby, możemy wysiewać je pojedynczo do doniczek. Wysiew przegorzany pospolitego możliwy jest także w sierpniu, w lekko zacienionym rozsadniku. Miejsce pod młode rośliny powinno być odchwaszczone. Nasiona wysiewane na podłoże nie powinny się ze sobą stykać. Po wysiewie należy całość podlać i okryć ciemną folią, co zapobiegnie pojawieniu się chwastów zanim wyjdą pierwsze siewki. Gdy roślinki osiągną 4-6 cm możemy przenieść je na miejsce stałe. 

Przegorzan pospolity – uprawa i pielęgnacja

Przegorzan pospolity – uprawa i pielęgnacja, autor: manfredrichter/pixabay.com

Możliwy jest także zakup młodych sadzonek. Na miejsce stałe młode okazy wysadzamy po 3-4 sztuki na 1 m2 powierzchni, najlepiej w rozstawie 50-60 cm. Co ważne to to, że rośliny potrafią rozmnażać się poprzez obfity samosiew, jednak mogą w tym wypadku stać się nieco inwazyjne. 

Ozdobne odmiany przegorzanu pospolitego najlepiej rozmnażać przez sadzonki, gdyż te wysiane z nasion, mogą nie powtórzyć cech rośliny matecznej. Rozmnażanie to polega na pobraniu 8-10 cm sadzonek końcem jesieni, aby ukorzenić je w inspekcie przez okres zimowy. Na miejsce stałe możemy wysiać je w terminie od kwietnia do września, dobrze podlewając. 

Pielęgnacja przegorzanu

W pielęgnacji przegorzany pospolite nie są szczególnie wymagające. Warto zadbać o ich umiarkowane podlewanie, a na podłożach ciężkich i gliniastych, dobrze jest posadzić je na lekko podwyższonych rabatach. Doskonale sprawdzą się również w uprawie w pojemnikach. Nawożenie przegorzanów nie jest konieczne, a rośliny dobrze radzą sobie na stanowiskach ubogich w składniki pokarmowe. Po przekwitnięciu dobrze jest również usuwać kwiatostany, aby zapobiec samosiewowi. Kwiatostany przycięte z początkiem kwietnia możemy przeznaczyć na suche bukiety. 

W przypadku wyższych odmian dobrze jest zadbać o zastosowanie palików. Wraz z zakończeniem kwitnienia, warto ściąć naziemne części przegorzanów na wysokości 10 cm nad powierzchnią ziemi. Dzięki temu zabiegowi, w kolejnym kwitnięciu kwiatostany są piękniejsze i pełniejsze. Rośliny te są mrozoodporne, jednak warto podczas wilgotnych zim wykonać nad nimi okrywę z gałęzi świerkowych. 

Choroby i szkodniki przegorzanu pospolitego

Jako rośliny z rodziny astrowatych są one stosunkowo odporne na szkodniki i choroby, jednak mogą ulegać zarazie patogenami chorób grzybowych jak mączniak prawdziwy, który pojawia się u roślin rosnących na zbyt mokrym podłożu. 

Przegorzan kulisty, przegorzan węgierski i inne przegorzany – miododajne byliny

Przegorzany to cały szereg wspaniałych odmian bylin miododajnych. Wśród nich na uwagę zasługują takie z nich jak:

  • Przegorzan kulisty, znany również jako lepki – odmiana osiągająca do 200 cm wysokości o rozłożystym pokroju oraz o dużych szaro-białych kwiatach z niebieskimi pylnikami na pręcikach, zebranych w główkowate kwiatostany. Jego podobne do ostu liście są pokryte białym kutnerem i mają kolce. Gatunek ten oferuje duże ilości nektaru, dlatego często sadzony jest w pobliżu pasiek. Jest on przy tym rośliną ekspansywną, dlatego aby zapobiec jego nadmiernemu samosiewowi, należy przycinać przekwitłe kwiatostany. Ciekawą odmianą przegorzanu kulistego jest ‘Arctic Glow’ o białych kwiatach. Inną również piękną o białych, dużych kwiatostanach jest ‘Niveus’.
  • Przegorzan węgierski, znany również jako trwały jest odmianą podobną do poprzednika, jednak rosnącą do 160 cm. Z powodzeniem radzi sobie na suchych i słabych podłożach, jak i na tych żyźniejszych. Jego piękne białe, lekko fioletowe kwiaty w połączeniu z kolczastym ulistnieniem i meszkiem tworzy efektowną dekorację ogrodu. Roślina ta jest wysoko miododajna i kwitnie od lipca aż do sierpnia.
  • Przegorzan banatyjski, znany także jako tauryjski jest odmianą niższą – osiąga do około 120 cm wysokości. Jest bardzo podobny do pospolitej odmiany przegorzanów, jednak ma luźniejszy pokrój, a przy tym większe i mocniej wybarwione kwiatostany, ciekawymi odmianami są ‘Blue Glow’ o stalowoniebieskim wybarwieniu kwiatów lub ‘Star Frost’ – o kwiatach białych, czy ‘Taplow blue’ o szaro-zielonych liściach i pudrowo-niebieskich kwiatostanach. 

Ciekawostki o przegorzanie

Przegorzan to roślina, o której wzmianki pojawiły się już w Starym Testamencie: : „Kiedy Pan wyda w rękę moją Zebacha i Salmunnę, wówczas wymłócę ciała wasze cierniami pustyni i ostami” , fragment Księgi Sędziów. Jak mówią przekłady, jest to bylina dla osób zdecydowanych, gdyż raz posadzona, z powodzeniem przyjmuje się na danym miejscu i szybko się rozrasta

Na niektórych, roślina ta może działać niczym środek narkotyczny, gdyż pobudza i poprawia nastrój. Mówi się, że może mieć ona również pozytywny wpływ na potencję. Dla niektórych jest to roślina trująca, inni twierdzą, że jedynie lekko podtruwa.

Co do zasady, nie zaleca się eksperymentów ze spożywaniem przegorzanów, gdyż jak dotąd roślina nie została jeszcze zbyt wnikliwie przebadana. Przez spożyciem byliny lub specyfików z dodatkiem przegorzanu lepiej skonsultować się z lekarzem. 

Miododajny echinops. Zastosowanie i właściwości lecznicze

Przegorzany to przede wszystkim rośliny miododajne, oferujące obfitość nektaru, a dzięki swojej oryginalnej budowie również niezwykle dekoracyjne. W ogrodzie wspaniale komponują się z roślinami kwitnącymi późnym latem, w tym słonecznikami i nawłociami. 

Miód z przegorzanu – głównie odmiany przegorzanu kulistego – oferuje liczne właściwości lecznicze, wśród których wymienić można wspieranie w dolegliwościach mięśniowych, stanach zapalnych, zmianach skórnych czy w leczeniu stwardnienia rozsianego. Kuliste kwiatostany przegorzanu zawierają przy tym duże ilości witaminy C, dlatego spożywane są przez smakoszy jak karczochy. 

Nasiona z przegorzanu stosowane są w produkcji specyfików o działaniu terapeutycznym, w tym do nalewek i wywarów. Muszą być one jednak odpowiednio przygotowane przed zastosowaniem, w tym między innymi pochodzić od w pełni dojrzałej rośliny. Spożywanie produktów na ich bazie powinno być prowadzone wedle wskazań lekarskich. Jako roślina o działaniu lekko trującym, po spożyciu może powodować drgawki. 

Olej z nasion przegorzanu stosowany jest przy tym w przemyśle technicznym, a w farmaceutyce wykorzystywany jest zawarty w owocach przegorzanu alkaloid – echinipsyna, której działanie przypomina strychninę stosowaną celem zwiększenia ciśnienia krwi lub przewodnictwa mięśni szkieletowych. 

Fot. główna: Zbigniew Niepokój/commons.m.wikimedia.org

Przeczytaj także

Dodaj komentarz