Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) jest najczęściej spotykanym, niejadowitym wężem w Polsce, ale zamieszkuje również większą część Europy, środkową część Azji Mniejszej i Azji oraz Północną Afrykę.
W Polsce można spotkać go w zasadzie wszędzie oprócz wyższych partii gór. Mieszka najczęściej w okolicach zbiorników wodnych, w lasach, na łąkach, czyli wszędzie tam, gdzie teren jest podmokły. Węże te są zmiennocieplne, dlatego spotkanie zaskrońca wygrzewającego się w słońcu na kamieniu czy ścieżce to widok codzienny w polskich lasach.
Gdzie można spotkać zaskrońca
Zaskrońce zimują w norach kretów, w jamach, wykrotach, pniach czy szczelinach budynków i śpią sobie tak do marca. Gdy słońce zaczyna przygrzewać zaczynają masowo opuszczać zimowe schronienia by w końcu wygrzać się w promieniach słońca i podnieść ciepłotę ciała. Dlatego najczęściej wygrzewające się w promieniach słonecznych gdzieś na kamieniu czy piasku można je spotkać od kwietnia do czerwca. I jest to zjawisko powszechne, choć najczęściej możemy dojrzeć końcówkę ogona, tak szybko gad się ewakuuje, gdy spotka człowieka. Jeśli spotkamy zaskrońca nad wodą, szybko do niej czmychnie, jest bowiem doskonałym pływakiem. Nie jest zatem łatwe zidentyfikowanie osobnika, którego właśnie na swojej drodze spotkaliśmy. I dobrze, zarówno zaskrońce, inne węże i żmije należy pozostawić w spokoju.
Jak wygląda zaskroniec
Jeśli jednak uda się nam przyjrzeć wygrzewającemu się gadowi, to zaskroniec zwyczajny ma po bokach, w tyle głowy dwie plamy. Są to żółte lub pomarańczowożółte, jaskrawe kleksy „za skroniami”, którym to plamom zawdzięcza swoją nazwę. Plamki te otoczone są czarną obwódką. Są doskonale widoczne i dzięki nim bardzo łatwo rozpoznać te niejadowite stworzenia, niegroźne dla człowieka. Zaskroniec ma również charakterystyczne, okrągłe źrenice.
fot. pixel2013 / pixabay.com
Samica zaskrońca osiąga do 150 cm długości, samce są mniejsze a długość ich ciała nie przekracza 1 metra. Widywano jednak i większe osobniki. Głowa gada jest grzbietowo spłaszczona i słabo odznacza się od reszty ciała. Powodem jest brak gruczołów jadowych.
Ubawienie ciała zaskrońca jest zmienne. Najczęściej jest brązowawe lub szarozielone, dotyczy to zarówno tułowia jak i ogona. Jego brzuch jest kremowobiały, pokrywają go nieregularne czarne tarczki w kształcie kwadracików. Spotkać można również podgatunki zaskrońców, których ciała są centkowane, całe czarne lub jednolicie białe bez charakterystycznych plam. Np. w Bieszczadach spotkać można zaskrońca melanistycznego, którego na pierwszy rzut oka trudno jest odróżnić od żmii.
Czym żywi się zaskroniec zwyczajny
Zaskroniec mając sztywną budowę ciała nie jest w stanie zadusić swojej ofiary. Nie ma również gruczołów i zębów jadowych, nie jest zatem w stanie uśmiercić swojej ofiary. Połyka ją wobec tego w całości, żywą.
Dorosłe zaskrońce żywią się małymi gryzoniami, żabami oraz rybami. Młode osobniki zadowalają się dżdżownicami, kijankami, larwami traszek czy małymi rybkami.
Jak rozmnaża się zaskroniec
Jeśli w kwietniu w miejscach nasłonecznionych, zauważymy duże kłębowiska węży, oznacza to, że właśnie rozpoczęły się gody zaskrońców. Później samica składa jaja. Ma to miejsce na przełomie czerwca i lipca. Wybiera do tego celu kupkę gnijących liści, spróchniałe konary lub kompostowniki, czyli wszędzie tam, gdzie ze względu na procesy gnilne, panuje wyższa temperatura. Jaj przeważnie jest od 9 do 40, ale zdarza się, że złoży ich nawet 50. Jaja mają długość od 23 do 30 mm. Wylęg młodych gadów następuje w końcu sierpnia i we wrześniu, gdzieś po upływie 4-8 tygodni. Zdarza się jednak, że zaskrońce odprawiają gody późnym latem lub wczesną jesienią, wówczas samice zimują z zapłodnionymi jajami by złożyć je wiosną. Młode zaskrońce rodząc się mają około 15 cm długości. Są od razu samodzielne. Zaskrońce żyją około 15 lat.
Bać czy nie bać się zaskrońca
Najważniejsze to wiedzieć, że zaskroniec jest wężem niejadowitym, niezagrażającym człowiekowi i będącym wobec niego zupełnie bezbronnym. Nawet jego zachowanie w obliczu zagrożenia nie bywa agresywne. Najczęściej nawet nie próbuje agresora nastraszyć, ale udaje martwego. Zdarza się również, że wydziela płyn o nieprzyjemnym zapachu. Jeśli zostanie zaskoczony obok zbiornika wodnego, wówczas szybko odpływa. Zdarza się, że wystraszony zaczyna syczeć. I to wszystko w kwestii prób obrony.
Mimo tego, że jest bezbronny, to mylony ze żmiją często jest zabijany. A wystarczy zwyczajnie odejść, niezależnie od tego, którego gada mamy przed sobą. Zaskrońce to niezwykle piękne i pożyteczne stworzenia a niestety coraz rzadziej spotykane. Jeśli boimy się spotkania z nimi, wystarczy idąc, głośno tupać. Gady, choć głuche, doskonale wyczują drżenie podłoża i zawczasu zejdą z drogi. Największym zagrożeniem dla zaskrońców jest człowiek, niszcząc gady czy to celowo, czy zupełnie niechcący, rozjeżdżając je np. wygrzewające się na asfalcie albo opryskując uprawy, trując przy okazji wodę w zbiornikach. Ale zaskrońce mają również wrogów wśród innych zwierząt. Jaja gadów padają ofiarą ptaków, kun czy borsuków, dla których są przysmakiem. Młode stanowią pokarm żab, ptaków oraz ryb a dorosłe padają łupem lisów, borsuków, bocianów myszołowów czy czapli.
fot. główne xulescu_g / wikipedia.org
