Zimowe przycinanie drzew owocowych

Zimowe przycinanie drzew owocowych przypada na przedwiośnie, czyli okres na przełomie lutego i marca – najpóźniej należy zakończyć zabieg w kwietniu. Przycinanie to ma za zadanie uregulować wzrost roślin, a także zadbać o odpowiednią wielkość i kształt drzewek. Dzięki zimowemu przycinaniu możliwe jest również zadbanie o regularność owocowania, a wraz z nim jakość i dorodność owoców. 

Zimowe przycinanie drzew owocowych – zasady

Jednym z podstawowych cięć zimowych jest cięcie prześwietlające. Pozwala ono zapewnić koronie drzewa większą ilość światła – także w jej wewnętrznych częściach. W przypadku młodszych 5-6 letnich drzew cięcie to powinno być umiarkowane, gdyż korony są mniejsze i promienie słoneczne nie mają dużych problemów aby dotrzeć w ich wnętrze. W przypadku okazów starszych, cięcie to musi być silniejsze. 

Podczas przycinania drzew owocowych należy pamiętać o kilku ważnych zasadach:

• Drzewa uprawiane amatorsko mają z reguły spore zagęszczenie konarów – 8-14, dlatego warto przycinać je tak, aby pozostawić do 7.
• Podczas cięcia prześwietlającego należy usuwać na drzewkach gałęzie krzyżujące się, rosnące do środka korony, zwisające zbyt nisko ziemi, ale i te, które pokładają się na sobie. 
• Zimowe cięcie przeprowadzane corocznie powinno objąć nie więcej niż ok. 20% gałęzi i pędów. Bezpośrednio po zabiegu korony drzewek owocowych mogą wydawać się rzadkie, jednak z nadejściem wiosny i lata, rośliny wypuszczają mnóstwo młodych pędów, przez co zyskują nową koronę. 

Dlaczego warto przycinać drzewa zimą

Cięcie drzew owocowych to niezwykle ważny zabieg, który wykonany starannie z pomocą wcześniej zdezynfekowanych sekatora lub nożyc ogrodowych pomaga uzyskać zdrowy wzrost roślin. Zaletą przycinania zimowego jest zapewnienie roślinom ochrony przed chorobami grzybowymi, a później także zwiększenie jakości owocowania. 

Zimowe przycinanie drzew owocowych – usuwanie wilków, źródło: depositphotos.com

Zbyt gęste korony drzew mogą gromadzić wodę, która zalega pomiędzy gałązkami co tworzy wymarzone warunki dla rozwoju chorób grzybowych. Mało tego gęste korony drzew owocowych utrudniają pąkom kwiatowym na zawiązanie się wewnątrz koron, a to skutkuje mniejszą ilością owoców. Regularne cięcie pozwala zadbać o regularność owocowania, wytwarzanie większej ilości pędów owoconośnych – co jest szczególnie ważne u jabłoni i gruszy, które owocują na krótkopędach. U wiśni owoce zyskać można również na długopędach. 

Zimowe przycinanie drzew owocowych młodych i starych

Przycinanie ważne jest zarówno w przypadku młodych jak i starszych okazów drzew owocowych. Cięcie drzew młodych powinno być jednak ostrożniejsze, gdyż nadmierne przycinanie może zmniejszać plon i wydłużać okres wchodzenia roślin w etap owocowania. 

W przypadku drzew starszych, przycinanie zmniejszać może ilość owoców, ale korzystnie wpływa na ich jakość oraz dorodność. Przy dużych ilościach gałęzi i w gęstych koronach ilościowo rodzić się może więcej owoców, jednak są one małe, często również niewłaściwie wykształcone. Brak przycinania u starszych jabłoni może także powodować owocowanie przemienne – roślina obrodzi w owoce do drugi rok.  

Zimowe przycinanie drzew owocowych, autor: sweetlouise/pixabay.com

Cięcie drzew owocowych różnych gatunków

W zależności od gatunku drzew owocowych, ich przycinanie zimowe może nieznacznie się różnić. W okresie zimowym, szczególnie ważne jest przycinanie jabłoni, gruszy i śliwy, niemniej na przedwiośniu nie należy zapominać również o czereśniach, wiśniach, brzoskwiniach czy morelach. Pierwsze drzewa owocowe, które warto poddać zabiegowi przycinania są jabłonie. Na początku najlepiej przyciąć odmiany najbardziej odporne na mróz. Później przycinamy grusze i przeprowadzamy cięcie śliwy w lutym, a na końcu dbamy o wiśnie. 

Cięcie jabłoni i gruszy

Pierwsza informacja jest taka, że jabłonie najlepiej owocują na pędach dwu-, trzy- i czteroletnich, dlatego usuwa się pędy jednoroczne i te starsze umiejętnie podmieniając je na młodsze.

W zimowym cięciu jabłoni i gruszy należy przede wszystkim skupić się na odmianach, które tworzą wysokie korony. W ich przypadku konieczne jest skracanie wierzchołków tak, aby nie doprowadzić do tego by drzewka przekraczały 2,5-3 metrów wysokości. Silnie cięcie powoduje wzrost silnych pędów ku górze tzw. wilków, które to należy regularnie usuwać, gdyż powodują one mocne zagęszczanie i zaciemnianie koron. Gałęzie te (wilki) można usuwać latem, gdyż to pozwoli zapobiec ich silniejszemu wzrostowi w kolejnym roku. 

Jabłonie i grusze przycina się od końca lutego (gdy nie są już zapowiadane silne mrozy) do początków kwietnia. U młodych drzew są to cięcia formujące koronę, u starszych cięcia prześwietlające (usuwanie młodych krzyżujących się gałęzi i nadmiaru starych).

Cięcie śliwy w lutym (moreli)

Śliwy, jak również morele przycinamy i prześwietlamy na podobnej zasadzie jak jabłonie i grusze. Należy wycinać wszelkie pędy krzyżujące się, rosnące do środka lub zachodzące na siebie. Nie należy jednak ciąć zbyt intensywnie – usuwamy do 10% wszystkich pędów. Zbyt wysokie drzewka należy przycinać u wierzchołków, tak aby nie osiągały więcej niż 4 m wysokości. Śliwy i morele można również przycinać latem po owocowaniu, jednak cięcie na przedwiośniu pozwala na łatwiejsze ich uformowanie z pnia przewodnika i rozrośniętych konarów. Gatunki te mogą wymagać przyginania pędów – szczególnie w przypadku młodych okazów.

Dla uzyskania lepszego owocowania i piękniejszej formy korony, pędy boczne przyginać należy tak, aby cała korona była bardziej rozłożysta, a pędy układały się bardziej poziomo. Można w tym celu wykorzystać odważniki, bądź przywiązać pędy do pnia naginając je ku dołowi z pomocą elastycznych żyłek przeznaczonych dla szkółek drzew owocowych.

Cięcie brzoskwiń

Gatunek ten wymaga szczególnego przycinania, bowiem drzewka brzoskwiń najlepiej owocują na zeszłorocznych przyrostach. Drzewka te są stosunkowo mrozoodporne, dlatego ich coroczne cięcie polega na przycięciu starszych pędów na długości ok 1 cm od konaru. Pozostawiona część gałęzi będzie miejscem, z którego wyrosną nowe pędy, idealne pod przyszłoroczne owoce. Na zeszłorocznych pędach nie należy się zbytnio skupiać podczas przycinania – usuwamy zatem wyłącznie gałązki chore, uszkodzone i wyraźnie słabsze. Najsilniejsze pędy można dociąć maksymalnie do 40 cm długości. 

Cięcie czereśni

Czereśnie nie wymagają zbyt mocnego zimowego cięcia, gdyż ich korony z reguły pozostają luźne. Ponieważ lubią wzrastać ku górze, co może utrudniać zbiór owoców w sezonie, dobrze jest przycinać ich wierzchołki. Zimowe cięcie nie jest jednak zalecane w ich przypadku – jedynie w wyjątkowych sytuacjach, gdyż są one niezwykle wrażliwe na ataki raka bakteryjnego. Idealnym czasem na ich cięcie jest lato, tuż po zbiorze owoców. Z racji na wrażliwość na choroby grzybowe, po każdym przycinaniu należy zabezpieczać czereśnie maścią ogrodniczą lub farbą emulsyjną ze środkiem grzybobójczym. 

Cięcie wiśni

W przypadku wiśni, ich krzaczaste i mocno rozgałęzione korony wymagają solidniejszego przycinania. Ich pędy nierzadko sięgają ku ziemi, dlatego ważne jest regularne przycinanie prześwietlające. Dobrze wykonać je podobnie jak u czereśni latem, jednak świetnie reagują również na przycinanie zimowe – w marcu. Podczas zabiegu należy wyciąć kilka do kilkunastu pędów tak, aby zapewnić swobodny dostęp światła i powietrza do wnętrza korony. U wiśni warto również przycinać pędy i gałęzie pojawiające się tuż nad ziemią. Podobnie jak w przypadku czereśni należy zadbać o zabezpieczenie ran po cięciu maścią ogrodniczą lub farbą emulsyjną z dodatkiem preparatów przeciwgrzybicznych. 

Jak często przycinać drzewa owocowe?

Drzewa owocowe po wejściu w okres owocowania wymagają regularnego cięcia – z reguły raz/dwa razy do roku. Przycinanie w zależności od odmiany drzewa owocowego odbywać się może w dwóch terminach – zimą (w okresie spoczynku) i latem (w okresie wegetacji). Zabiegi te pozwalają uregulować wzrost roślin oraz ich owocowanie. Dzięki starannemu przycinaniu drzew możemy utrzymać ich odpowiedni rozmiar, a przy tym dbamy o właściwe zagęszczenie ich korony. W sadach, gdzie uprawiane są rośliny silnie wzrastające, cięcia takie są nieodzowne, bowiem pozwalają ograniczyć wielkość i rozpiętość koron. Zbyt wysokie i nazbyt szeroko rozwinięte utrudniają zabiegi pielęgnacyjne np. opryski, a zbiór owoców staje się utrudniony i mało wydajny. 

U roślin starszych niezbędne jest również wykonywane wedle potrzeb (np. gdy rośliny rodzą małe owoce, są schorowane lub kiepsko owocują) cięcie przerzedzające i odmładzające korony. Pozwala ono na uzyskanie dorodniejszych owoców, które są pięknie wyrośnięte i wybarwione. Nazbyt zagęszczone korony drzew owocowych miewają tendencję do wydawania zbyt dużej ilości, słabej jakości owoców, co nie wpływa korzystnie na zbiory. Mniejsza liczba gałęzi pozwala uregulować ich owocowanie, zyskać dorodniejsze owoce i zadbać o kondycję całej rośliny. 

Co zrobić z gałęziami drzew owocowych po cięciu?

Gałęzie po przycięciu drzew owocowych można wykorzystać na wiele sposobów. Najprostszym jest przeznaczenie ich do uzdatnienia kompostu, o ile gałęzie nie są porażone żadna chorobą lub szkodnikami. Świeżo ścięte fragmenty drzew poprawią strukturę kompostu, dopełnią go o cenny azot, a przy okazji wpierają cyrkulację powietrza wpływając na pracę bakterii tlenowych. Pozostałości po przycinaniu warto dobrze w tym wypadku rozdrobnić, co pozwoli przyspieszyć cały proces tworzenia kompostu oraz ułatwi jego mieszanie. 

Inną opcją, dzięki której możemy pozbyć się ściętych gałęzi drzew owocowych jest skorzystanie z segregacji śmieci, czyli wyrzucając resztki roślin do tzw. odpadów zielonych. Warto w tym wypadku zapoznać się z terminami wywozu tego typu odpadów i przygotować je do odbioru wkładając do odpowiednich worków bądź zawieźć bezpośrednio do punktu segregacji. 

Niektórzy ogrodnicy palą odpady po cięciu roślin – jest to szczególnie wskazane w przypadku pozostałości roślin porażonych chorobami. Niestety nie możemy pozwolić sobie na palenie liści i gałęzi w przypadkowych miejscach na działce, gdyż jest to prawnie zakazane i grozi mandatem. Można zutylizować je w wyznaczonymi do tego celu instalacjach i urządzeniach, bądź przeznaczyć je np. na ognisko w miejscu do tego przeznaczonym. Gałęzie takie powinny być suche i odpowiednio przygotowane. Przed planowanym „większym” paleniem gałęzi, warto zapoznać się z lokalnymi wytycznymi w temacie palenia ognisk. 

Zdrowe gałęzie pozostałe po przycinaniu drzew owocowych można także zastosować w charakterze ozdób. Z powodzeniem posłużą jako dodatek do bukietów bądź do aranżacji zakątków w ogrodzie. Wysuszone gałęzie można wykorzystać jako podpałka do kominka lub pieca, a z gałęzi brzozy można wykonać miotły! Niektóre rośliny jak można łatwo z gałązek po przycinaniu poddać ukorzeniu, zyskując nowe drzewka, a drewniane ścinki z powodzeniem możemy przerobić na ściółkę (przed jej zastosowaniem warto zapoznać się z potrzebami roślin w naszym ogrodzie, gdyż ściółkowanie nie służy każdej odmianie). 

Czy można przyciąć stare drzewa owocowe?

Stare drzewa owocowe to nierzadki widok w ogrodach. Bywają jednak zaniedbane, zdziczałe i porażone chorobami. Przycięcie ich to jednak wspaniały pomysł, szczególnie dlatego, że wiele z tych starych odmian stanowią coraz rzadziej spotykane, stąd warto przywrócić je do „nowego życia”. Naturalnie, zabieg ten nie zawsze jest możliwy, gdyż rośliny te mają ograniczoną żywotność, a często również stan ich zdrowia sprawia, że odratowanie ich jest niemal nierealne np. zaatakowane są przez szkodniki kory i drewna, często ukryte głęboko wewnątrz konarów.

Mocno porażone i zniszczone przez nie rośliny wymagać mogą wówczas całkowitego usunięcia. Jeżeli jednak nasze drzewo owocowe nadal rodzi jakiekolwiek owoce i daje nadzieję na odratowanie, można przeprowadzić na nim cięcia odmładzające i prześwietlające. Potraktowane z sercem drzewko, z całą pewnością z czasem odwdzięczy się nam z nawiązką.  

Wpływ cięcia na rozwój i owocowanie

Cięcie drzew owocowych ma nieoceniony wpływ na rośliny. Przeprowadzane regularnie – szczególnie wówczas, gdy rośliny nazbyt się zagęściły, słabiej kwitną i produkują mniej owoców, pomoże przywrócić ich wartość użytkową i utracone walory estetyczne. 

Przycinane drzewa owocowe rzadziej ulegają porażeniu chorobami, a prawidłowe wykonanie go co roku, w terminach dostosowanych do potrzeb naszych roślin przyniesie ogrom korzyści. Cięcie pozwala zadbać o zrównoważony rozwój i plonowanie drzew owocowych, a ładnie rozgałęzione rośliny oferują przy tym niezwykle atrakcyjny wygląd. Wraz z zabiegiem przycinania zyskujemy optymalny kształt drzew, usuwamy niepożądane fragmenty rośliny jak stare pędy czy porażone przez szkodniki lub choroby gałęzie. Delikatnie przeprowadzony zabieg sprzyja puszczaniu młodych pędów, a ten intensywniejszy – pobudza roślinę do szybszego rozwoju. Dzięki przycinaniu można zwiększyć owocowanie, a poprzez cięcie gałęzi i pędów do wnętrza korony dostaje się więcej światła, co wpływa na jakość plonów, w tym smak, wielkość i wybarwienie owoców. 

W miejscach cięć od razu powinna znaleźć się maść ogrodnicza, która zabezpieczy drzewa przed wnikaniem patogenów.

Fot. główna: depositphotos.com