Jaśminowiec (Philadelphus) jest krzewem należącym do rodziny hortensjowatych. Jest to 45 gatunków roślin, z których większość rośnie w Azji wschodniej, ale również w Ameryce Północnej. Spotkać je można w różnych miejscach, np. w lasach świetlistych czy na skalistych i półpustynnych terenach. Ale jaśminowiec jest również uprawiany jako roślina ozdobna, gdyż pięknie kwitnie i równie pięknie pachnie. Sprawia to, że powstała niezliczona ilość mieszańców tego gatunku.
Jaśminowiec czy jaśmin
Jaśminowiec często błędnie nazywany jest jaśminem, ale to dwie różne rośliny. Jaśmin (Jasminum) bowiem należy do rodziny oliwkowatych i w Polsce jest bardzo rzadko uprawiany ze względu na wysokie wymagania cieplne. Choć spotyka się odmianę Jaśmin nagokwiatowy (Jasminum nudiflorum), ale bardzo rzadko.
Jak wygląda jaśminowiec
Jaśminowiec może przybierać formę niewielkiego drzewa, pnącza ale najczęściej jest krzewem. Jego pędy początkowo wznoszące, na końcu lekko się przewieszają i łukowato opadają ku dołowi. Krzew osiąga 3-4 m wysokości, podczas gdy drzewo może osiągać i 7 m.
Liście są najczęściej jajowate, czasami nieco wydłużone. Całobrzegie lub częściowo piłkowane. Roślina traci je przed zimą. Jaśminowiec zachwyca kwiatami, krzewy są nimi najczęściej wręcz oblepione, choć są odmiany, które nie kwitną intensywnie. Kwiaty są mlecznobiałe, rzadko, ale czasami wpadają w lekki odcień różu. Cudownie pachną. Skupione w gronach lub wiechach. Po kwiatach pojawiają się owoce w postaci czteroklapowych torebek.
Jaśminowiec w ogrodzie – warunki uprawy
Jaśminowiec znosi w zasadzie każde warunki glebowe pod warunkiem, że nie są one skrajne. Czyli ziemia nie może być zbyt piaszczysta i jałowa oraz zbyt ciężka i gliniasta z zastojami wodnymi. Poza tym dobrze sobie będzie radził w każdym, nawet dość przeciętnym podłożu. Ale… No właśnie zawsze jest jakieś ale. Bo jeśli zapewnimy mu podłoże żyzne, o pH od 6 do 8, przepuszczalne, o umiarkowanej i stałej wilgotności, odwdzięczy się wyjątkowo bujnym kwitnieniem. A przecież o to chodzi.
Stanowisko dla jaśminowca powinno być nasłonecznione – wówczas najpiękniej kwitnie, jeśli nie zależy nam na morzu kwiatów, to roślina poradzi sobie również w półcieniu a nawet w cieniu. Ale zależność jest prosta – im mniej słońca, tym mniej kwiatów.
Warto jeszcze zaznaczyć, że jest to roślina, która nie odchorowuje ciężko przesadzania, nawet pokaźnych już krzewów. Dlatego bez większego uszczerbku można zmieniać jej siedzibę. Do tego jest w pełni mrozoodporna i niezwykle rzadko atakowana przez choroby i szkodniki.
Jaśminowce mają jeszcze jedną zaletę – nie są wrażliwe na zanieczyszczone powietrze, a skoro nie przeszkadza im smog i spaliny, często sadzony jest przy drogach i w miejskich parkach, gdzie jego piękny zapach skutecznie „zagłusza” smród spalin.
Jaśminowiec średnio nadaje się do uprawy w pojemnikach. Jego system korzeniowy mocno się rozrasta i każda donica będzie w końcu dla niego zbyt ciasna, nawet jeśli jest to odmiana stosunkowo niska. Z latami będzie coraz marniej wyglądał i słabo kwitł.
Pielęgnacja jaśminowca
Jaśminowiec może być puszczony na żywioł. Można go po prostu zasadzić i podziwiać, jeśli po posadzeniu grubo wyściółkujemy podłoże, a deszcz padają dość systematycznie. Ale wiadomo, jeśli się zadba o roślinę choć w podstawowym zakresie, odwdzięczy się. Dlatego warto poświęcić nieco czasu na pielęgnację jaśminowca.
Podlewanie jaśminowca
Podlewa się zwłaszcza młode rośliny, gdy następują przerwy w dostawach deszczu, ale również te dojrzałe, jeśli zbyt długo panuje susza. Brak dostatecznej ilości wilgoci skutkuje opadaniem liści i pojawieniem się mszyc.
Nawożenie jaśminowca
Jeśli jest ściółkowany naturalnie, korą, zrębkami, trocinami drzew liściastych, ciętą słomą lub sianem to już sama ściółka dostarcza systematycznie składników pokarmowych. Dobrze jest również ściółkować roślinę kompostem. Dobrze sprawdzi się również zapodany wiosną granulowany nawóz wieloskładnikowy lub granulowany obornik. Można również podlewać roślinę biohumusem. Każdy nawóz wspomoże jaśminowca, byleby nie był jesienią bogaty w azot, bo ten pobudzi pędy do wzrostu, nie zdążą przed zimą zdrewnieć i roślina przemarznie.
Przycinanie jaśminowca
Krzew bardzo dobrze toleruje cięcia, dzięki czemu świetnie nadaje się na żywopłot (słabiej wówczas kwitnie). Roślina kwitnie na pędach z zeszłego roku, dlatego przycina się pędy zaraz po przekwitnięciu kwiatów. Jeśli będziemy przycinać je wiosną, usuniemy pędy z pąkami i nici z kwiatów. Nie może również zdążyć zawiązać owoców, dzięki czemu jej rozwój pójdzie w kierunku wypuszczenia większej ilości kwiatonośnych pędów i rozgałęzień, a to kolejne pachnące kwiaty w następnym sezonie.
Zasada cięcia jaśminowca jest taka, że pędy skraca się do 1/3 ich długości, do dwóch tygodni po przekwitnięciu. Cięcia wykonuje się nad pąkiem bocznym, który skierowany jest na zewnątrz krzewu lub tuż nad rozgałęzieniem pędów. Jeśli będziemy cięli gdzie popadnie, w kolejnym sezonie straszyć będą bezlistne kikuty.
Dobrze jest również wycinać przy ziemi pędy stare (te najgrubsze), kwitną już bowiem słabo a jedynie niepotrzebnie zagęszczają krzew. No chyba, że jest to żywopłot, wówczas usuwa się pędy stare jeśli są uszkodzone, chore lub przemarznięte. Krzew kwitnie najmocniej na pędach młodych 2-3 letnich. Dobrze jest również usuwać odrosty korzeniowe, żeby krzew nie rozrastał się za bardzo, osłabiają one również roślinę. A przy okazji usuwania odrostów, można jaśminowca rozmnożyć.
Jak sadzić jaśminowiec
Jaśminowiec sadzony z przygotowanych samodzielnie sadzonek z pędów półzdrewniałych, albo ten z odrostów lub też kupiony z nagim korzeniem najlepiej jest sadzić jesienią, w drugiej kolejności wiosną. Dołek powinien być co najmniej dwukrotnie większy niż bryła korzeniowa, a gdy podłoże jest słabe, nawet większy. Wypełnić należy go kompostem, umieścić weń rośliny, zasypać i obficie podlać. Rośliny rozmieszcza się w odległości 50-70 cm od siebie.
Jeśli natomiast kupujemy sadzonki w donicach, można sadzić je przez cały okres wegetacyjny. Pamiętać należy o dokładnym rozbiciu korzeni przed posadzeniem. Sadzonka powinna być umieszczona nieco głębiej niż rosła w donicy. Inne zasady są takie same jak przy sadzeniu sadzonek z korzeniem nagim.
By korzenie dobrze się ułożyły, dobrym sposobem jest wykopanie dołka nieco głębszego niż długość korzeni, umieszczenie tam rośliny z dociskiem do dna i częściowe zasypanie, a następnie ruchem góra – dół podnoszenie krzewu do góry. I znów dosypać ziemi i znów w ten sposób unosić. I tak kilka razy, aż pęd będzie w całości nad ziemią. W ten sposób korzenie się idealnie rozprostują.
Rozmnażanie jaśminowca
Najłatwiejszym sposobem na rozmnożenie jaśminowca jest pozyskanie jego odrostów korzeniowych, których tworzy całkiem sporo. I tak trzeba się ich pozbywać, gdyż osłabiają roślinę mateczną, przez co słabiej kwitnie. Odcina się je ostrym szpadlem i od razu można zakopać w wyznaczonym miejscu. Można to robić zarówno jesienią jak i wiosną.
Drugi sposób rozmnażania to pobieranie latem pędów półzdrewniałych, które trzeba ukorzenić. Umieszcza się je w mieszance torfu z piaskiem po uprzednim zanurzeniu w ukorzeniaczu. Pędy do rozmnażania powinny mieć średnicę ołówka i mieć około 15-20 cm wysokości. Wycina się cały pęd i dzieli na takie odcinki. W pojemniku można umieścić kilkanaście takich pędów i zrobić nad nimi namiot z folii spożywczej. Takie sadzonki potrzebują światła, ale nie słońca. Późną wiosną powinny być już dobrze ukorzenione.
Jaśminowiec – zastosowanie
Jaśminowiec to atrybut każdego wiejskiego ogrodu, ale tak naprawdę będzie się pięknie prezentował w każdym, dodając mu romantyzmu. Doskonale sprawdzi się w roli żywopłotu i to zarówno tego przycinanego jak i naturalistycznego, ale również jako soliter pośrodku trawnika. Niższe odmiany można dowolnie zestawiać z innymi krzewami i bylinami.
Ukwiecone gałązki krzewu pięknie ozdobią każde wnętrze, doskonale bowiem nadają się jako rośliny cięte do wazonu. Często również wykorzystywane są do aranżacji weselnych.
Właściwości jaśminowca
Kwiaty i liście jaśminowca wonnego wykazują szereg prozdrowotnych właściwości i dlatego chętnie wykorzystywane są w ziołolecznictwie. Kwiaty zawierają bowiem olejek eteryczny bogaty w farnezol (30-40%), nopinon, epoksyd, nonana, umbelulonl, epoksyd humulenowy, terpinolen, nezukol. Ale i liście krzewu to bogactwo mnóstwo substancji prozdrowotnych, np. olejki eteryczne bogate w tlenki linalylu, limonen czy estry kwasu salicylowego. W liściach są również fenolokwasy, flawonoidy czy garbniki.
Dzięki temu liście i kwiaty wykazują właściwości:
- przeciwzapalne
- antyseptyczne
- uspokajające, łagodzące skutki stresu u poprawiające samopoczucie
- napotne
- rozkurczowe
- antyoksydacyjne (zwalczają wolne rodniki)
- regulujące poziom, cholesterolu we krwi
- obniżające ciśnienie krwi
- łagodzące bóle głowy
- wspomagające leczenie stanów zapalnych gruczołu krokowego, dziąseł oraz miejsc intymnych
Napar z jaśminowca
Kwiaty jaśminowca jest niezwykle łatwo pozyskać, wystarczy jeden krzew w ogrodzie. Z jego kwiatów i liści przygotowuje się napar, który można pić, ale również przemywać nim skórę oraz płukać błonę śluzową.
Kwiaty najlepiej jest zbierać rano a następnie rozłożyć na białej serwecie w pełnym słońcu na 3-4 godziny. Ususzone zamknąć w szczelnym słoju.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA NAPARU Z JAŚMINOWCA:
Napar z kwiatów jaśminowca przygotowuje się zalewając 2 łyżki suszu szklanką gorącej, ale nie wrzącej wody lub mleka. Pić należy 2-3 szklanki takiego naparu dziennie.
Napar z liści jaśminowca przygotowuje się tak samo, ale zalać należy 1 łyżkę suszu wrzącą wodą. Można nim przemywać trądzikową skórę, płukać jamę ustną i gardło gdy są stany zapalne i boli.
Gatunki i odmiany jaśminowca
W Polsce uprawianych jest kilka gatunków jaśminowca, ale najpopularniejszym z nich jest jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius), w wielkiej liczbie odmian i mieszańców. Nic dziwnego, świetnie czuje się w naszym klimacie, jest łatwy w uprawie a przy tym bujnie kwitnie. Jego kwiaty przy tym nieziemsko pachną a woń tę wyczuwa się z daleka. Ale trzeba mieć świadomość, że różne odmiany i mieszańce nie zawsze tak samo intensywnie pachną. Jeśli wiec zależy nam na zapachu, trzeba zwrócić na to uwagę wybierając konkretną roślinę. Te, które czarują wonią to np.: 'Dame Blanche’, 'Variegatus’, 'Zeyheri’, 'Belle Etoile’ czy 'Snowbelle’.
Kolejnym gatunkiem uprawianym w Polsce jest jaśminowiec Lewisa (Philadelphus lewisii) w odmianie ’Waterton’. Krzew dorastający do 2,5 m wysokości tworzący gęsty, zwary kulisty krzew. Kwiaty są białe, pojedyncze o delikatnym zapachu. Odmiana wytrzymała zarówno na suszę, mróz jak i zanieczyszczenie powietrza. Dlatego idealnie sprawdza się w miastach. Można ją sadzić w formie żywopłotu (dobrze znosi nawet radykalne cięcia) jak i solitera.
W Polsce spotykany jest również jaśminowiec omszony (Philadelphus pubescens), który osiąga imponujące rozmiary, dorastając nawet do 5-8 m. Ten gatunek jaśminowca, choć pięknie kwitnie, to jednak kwiaty nie pachną. Ale chętnie uprawiany, gdyż świetnie nadaje się na żywopłot. Do tego niezwykle wytrzymały na niskie temperatury i suszę.
Fot. główna: Salicyna, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
