Bukszpan vel gryszpan (Buxus) jest rodzajem zimozielonych krzewów i drzew z rodziny bukszpanowatych. W obszarze klimatu tropikalnego oraz podzwrotnikowego Karaibów, Ameryki Środkowej a także Afryki Południowej rośnie najwięcej gatunków bukszpanu, tylko kilka można spotkać w klimacie umiarkowanych Azji i Europy. Gatunkiem najczęściej uprawianym w Polsce jest Buxus sempervirens.
Bukszpan jest niezwykle często uprawianym w Polsce krzewem. Zawdzięcza to temu, że jest to roślina zielona przez cały rok a ta zieleń ma niezwykle żywą i intensywną barwę. Do tego jest doskonałym materiałem do formowania w dowolny sposób. Świetnie nadają się na żywopłoty. Dzięki swojej mrozoodporności przepięknie prezentuje się w ogrodzie przez cały rok.
Jakie sadzonki wybrać?
Z zakupem sadzonek nie ma żadnych problemów. Można je kupić w sklepach internetowych, ogrodniczych stacjonarnych i supermarketach. Ceny małych sadzonek są bardzo przystępne, można je kupić już za 1,50 zł (wysokość ok. 10 cm). Te większe oczywiście są już droższe. Ale kupując sadzonki trzeba zwrócić uwagę na kilka rzeczy. Przede wszystkim intensywność barwy. Listki powinny być intensywnie na zielono wybarwione. Gałązki powinny być gęsto usiane liśćmi, wyglądać zdrowo i nie posiadać żadnych narośli. Trzeba również zajrzeć na spodnią stronę listków, czy nie znajdują się tam niespodzianki w postaci szkodników. I ostatnia rzecz. Jak najmocniej rozbudowany system korzeniowy. Wystarczy spojrzeć na dno doniczki czy korzenie już zaczynają przerastać przez otwory. Im więcej korzeni, tym lepiej.
Wybór stanowiska dla bukszpanów
Bukszpan ma niewielkie wymagania, jeśli chodzi o stanowisko. Lubi słońce, ale również w cieniu będzie sobie dobrze radził. Podłoże nie powinno być zbyt kwaśne i o stałej wilgotności podłoża. Wymagania glebowe bukszpanu również są niewygórowane, wiedzieć jednak należy, że im bardziej żyzne podłoże mu zapewnimy, tym piękniej i bujniej będzie rósł. Krzew ten może być bez problemów przesadzany.
Sadzenie bukszpanów
Nie ma z tym większych problemów. Wykopujemy dołek, który powinien być sporo większy niż bryła korzeniowa. Dobrze jest wsypać do niego sporą ilość kompostu, na dłuższy czas będziemy mieli z głowy nawożenie. Później umieszczamy w nim sadzonkę, stopniowo przysypujemy delikatnie unosząc ją do góry. Zapewni to korzeniom dobre rozłożenie się pod ziemią. Ostatecznie musi znaleźć się w podłożu na takiej samej głębokości na jakiej była w doniczce. Na koniec dobrze ugniatamy ziemię, tworzymy nieckę dla wody i obficie podlewamy. Bukszpany można sadzić przez cały sezon wegetacyjny.
Pielęgnacja bukszpanów
Pamiętać należy, że latem te świeżo posadzone bukszpany wymagają systematycznego podlewania, nie mogą jednak stać w wodzie. Wskazane jest również by były wokół obsypane trocinami lub korą, ściółkowanie pozwoli zatrzymać wilgoć. Jednocześnie latem uchroni rośliny przed zbytnim nagrzaniem się podłoża a zimą zabezpieczy przed mrozem. Młode egzemplarze dobrze jest również przed zimą kopczykować chroniąc przed mrozem.
Każdej wiosny powinno się zastosować nawóz dedykowany bukszpanom, najlepiej granulowany, długodziałający, wówczas do następnej wiosny będzie spokój.
Jednak chyba najważniejszym zabiegiem pielęgnacyjnym jest w przypadku bukszpanów przycinanie. Oczywiście można roślinę puścić na żywioł i również taka dzika i niesymetryczna będzie piękna, ale jednak rzadko się to zdarza. Większość ogrodników jednak przycina swoje rośliny nadając im określony kształt. I dobrze. Każde przycięcie to zagęszczenie krzewów, co w przypadku żywopłotów czy też konkretnych kształtów ma ogromne znaczenie. Pobudza to również bukszpany do bardziej intensywnego wzrostu.
Przycinamy bukszpany dwa razy w roku. Pierwszy raz na przełomie kwietnia i maja, gdy nie będzie już dużych przymrozków. Drugi raz we wrześniu. Trzeba zrobić to na tyle wcześnie, by wszelkie ranki do zimy zdążyły się zabliźnić, inaczej krzewom grozi przemarznięcie. Przeważnie skracamy pędy o 1/3 lub o 1/4 ich długości.
Każde cięcie powinno prowadzić do kształtu, który zamierzamy ostatecznie nadać roślinie. A granicami jest jedynie nasza wyobraźnia. Choć najczęściej są to po prostu kule, sześciany i stożki. Ale wcale być nie muszą, w internecie można znaleźć zdjęcia naprawdę ciekawych figur czy postaci stworzonych z bukszpanu.
Bardzo ważną kwestią w momencie cięcia, są narzędzia, które do tych zabiegów są wykorzystywane. Przede wszystkim muszą być bardzo dobrze naostrzone. Cięcia muszą być precyzyjne i równe. Pozwoli to szybko zabliźnić się powstałym uszkodzeniom. Jeśli zamiast ciąć, będziemy pędy szarpać i łamać, to jest duże ryzyko, że zaraz przyplącze się jakiś grzyb, szkodnik czy inny wirus. Same rośliny, uszkodzone, będą gorzej rosły a z nadaniem kształtu będzie kłopot. Narzędzia powinny być również przed każdym cięciem dobrze odkażone, by roślin nie zainfekować.
Rozmnażanie bukszpanu
Nie jest dużym problemem samodzielne rozmnożenie bukszpanu, jeśli już jakiś egzemplarz posiadamy w ogrodzie. Trzeba przygotować sobie skrzyneczkę z mieszaniną odkwaszonego torfu i piasku. Podłoże takie powinno być wilgotne. Później pozyskujemy sadzonki, w tym celu wycinamy zdrewniałe pędy o długości 10-20 cm. Zostawiamy 4-6 górnych listków, resztę obrywamy i wbijamy gałązki w podłoże. Takie sadzonki możemy przygotowywać wiosną i wówczas skrzynkę umieszczamy w np. na parapecie (nie w słońcu), jeśli jesienią, dobrym miejscem będzie niezbyt zimna, jasna piwnica. Nie powinno być żadnych problemem z przyjęciem się sadzonek.
fot. Krzysztof Ziarnek, Kenraiz / wikimedia.org
