|
Bluszcz pospolity (Hedera helix) |
|
| Wysokość | od 2 do 25 m |
| Kwitnienie | IX, X |
| Stanowisko | półcień, zacienione |
| Wilgotność gleby | stale wilgotna |
| Ozdobność | liście |
| Pokrój | płożący, pnący |
Bluszcz pospolity (Hedera helix) to pnącze, które należy do rodziny araliowatych. Jest rośliną zimozieloną i długowieczną, ale również przy tym inwazyjną i trującą. Kwitnąc w środowisku naturalnym podlega ochronie gatunkowej. Bluszcz szybko rośnie, a pędy płożące się szybko wypuszczają korzenie. Można go znaleźć w lasach całej Polski, chętnie również sadzony w ogrodach, wykorzystywany jako roślina parkowa, okrywowa lub doniczkowa. Różne odmiany mają różne wymagania, różnią się kolorem i kształtem liści.
Bluszcz ma również w różnych częściach świata swoją symbolikę, jest choćby symbolem trwałości życia i wierności. Jest rośliną miododajną, leczniczą i wykorzystywaną w kosmetyce.
Bluszcz pospolity – charakterystyka
Pędy bluszczu pospolitego potrafią dorastać do 20 m długości. Ozdobą rośliny są liście, które zaraz po wypuszczeniu są owłosione. U typowych przedstawicieli z czasem stają się błyszczące, a na ciemnozielonej blaszce wyraźnie widoczna jest jasnożółta siatka nerwów. Liście bluszczu są dwupostaciowe. Jedne są 3-5 klapowe, sercowate u nasady i mają tępy wierzchołek, natomiast drugie, które rosną na pędach kwiatostanowych są mniejsze, mają jajowaty kształt, są całobrzegie i zaostrzone. Spód liści jest jaśniejszy niż ich wierzch i często czerwienieje pod wpływem niskich temperatur.
Bluszcz pospolity na starszych pnączach bardzo obficie kwitnie po jakichś 8-10 latach. Kwiatuszki są drobne, żółto-zielone, pojawiają się na wzniesionych łodygach w formie wiech i szybko opadają. Roślina kwitnie od września do października. Kwiaty produkują nektar, który zwabia pszczoły i trzmiele, a jednocześnie tak intensywnie „pachną” padliną, że przylatuje doń mnóstwo much.
Bluszcz oprócz zwykłych korzeni wytwarza również korzenie przybyszowe, czyli czepne. Nie jest pasożytem i nie osłabia drzew, dają mu jedynie możliwość przywarcia do jakiejś szorstkiej powierzchni.
Roślina jest trująca, zwłaszcza jej owoce. Ciekawostką jest to, że owoce zawierają żywicę.
Uprawa bluszczu pospolitego
Bluszcz pospolity jest rośliną bardzo mało wymagającą. Bez problemu przystosowuje się w zasadzie w każdym miejscu. Nieważne czy podłoże jest umiarkowanie czy bardzo zasobne, wilgotne bardzo czy mniej. Najlepiej udaje się w środowisku zasadowym, czyli w glebie wapiennej. Może się zdarzyć, że roślina zimą przemarznie. Szczególnie szkodzą jej silne, mroźne wiatry.
Może rosnąć w cieniu, dlatego pięknie się prezentuje na północnych ścianach czy murach, ale do kwitnienia potrzebuje słońca, więc od północy pewnie nie zakwitnie. Gdy wytworzy już na tyle dużo pędów i liści, że tworzy gęstą warstwę, wówczas rzadziej już przemarza, a ścianę chroni przed nadmiernym nagrzewaniem latem.
Bluszcz pospolity – rozmnażanie
Bluszcz pospolity można rozmnażać poprzez ukorzenianie pędów wierzchołkowych, czyli ocina się 10 centymetrową końcówkę, poprzez sadzonki pędowe, czyli odcina się długi pęd i dzieli na kawałki i takie sadzonki można włożyć do pojemnika z wodą i czekać aż się ukorzenią. Można również umieścić je w pojemniku z wilgotną ziemią zmieszaną z piaskiem (3:1) i okryć całość folią spożywczą. Można roślinę rozmnażać również przez odkłady, wówczas pędy wystarczy przygiąć do podłoża, wydrążyć nieco ziemi, włożyć do dołka i usypać górkę. Takich odkładów z jednego pędu można zrobić nawet kilka, zakopując fragment co kilkanaście centymetrów. Ten kawałek, który zakopujemy pozbawiamy liści. Miejsca te trzeba systematycznie podlewać jeśli nie pada.
Bluszcz rozmnaża się również samoistnie – poprzez nasiona. Jeśli bowiem kwitnie, a później wydaje owoce, to stają się one pokarmem dla ptaków, które w ten sposób je rozsiewają. Część opada na ziemią i tym sposobem również bluszcz się zagęszcza.
Pielęgnacja bluszczu pospolitego
Bluszcz wymaga zabiegów pielęgnacyjnych tylko w sezonie po posadzeniu, ewentualnie w kolejnym. Po kilku latach zaś doskonale radzi sobie sam. Przede wszystkim młode sadzonki trzeba latem podlewać, wiosną zasilać nawozami dla roślin zielonych, a zimą okryć.
Jeśli już sadzimy bluszcz w ogrodzie, to najczęściej po to by się pięknie rozrastał, więc go nie przycinamy, bo nie rośnie wcale zbyt szybko. Warto natomiast uszczykiwać końcówki (albo tworzyć od razu pędy wierzchołkowe do rozmnażania), wówczas roślina silniej się rozkrzewia. Niestety czasami przemarza, wówczas potrzebuje cięć sanitarnych, trzeba wiosną pozbyć się uschniętych pędów, żeby nie szpeciły całości.
Bluszcz pospolity w domu – uprawa
Bluszcz pospolity może pełnić rolę domowej rośliny ozdobnej. I w tej roli jest doskonały. Jest bardzo odporny i mało wymagający, zwłaszcza te należące do gatunku hedera helix – wystarcza im zwykła ziemi kwiatowa, podłoże od lekko kwaśnego do obojętnego, warstwa drenażowa na spodzie (keramzyt) i otwór w dnie doniczki.
Inaczej wygląda uprawa bluszczu kolchidzkiego – tu podłoże musi mieć odczyn zasadowy do obojętnego, a ziemia powinna być żyzna i próchnicza. Stricte zasadowego podłoża potrzebuje bluszcz kanaryjski.
Warunki dla bluszczu w domu
Optymalna temperatura latem dla bluszczu to 20-24oC, a zimą 16-20oC. Jeśli jest dużo cieplej, dobrze jest roślinę często zraszać, zwłaszcza zimą, gdy grzeją kaloryfery. Stanowisko powinno być półcieniste, ale bluszcz radzi sobie rosnąc nawet w cieniu, wówczas jednak odmiany o różnobarwnych liściach mają liście jednolite. Natomiast dużo gorzej w pełnym słońcu. By rozproszyć światło wystarczy żeby znalazł się za firanką.
Pielęgnacja bluszczu w domu
Bluszcz kocha wilgoć, wymaga więc częstego, ale umiarkowanego podlewania, w stojącej wodzie korzenie zgniją. Woda powinna być miękka, odstana o temperaturze pokojowej, tak samo ta do zraszania. W zależności od gatunku, latem podlewanie 2 razy w tygodniu, zimą wystarczy raz. Tylko bluszcz kanaryjski źle znosi przesuszone podłoże, reszta daje radę. Bluszcz zasila się raz na dwa tygodnie nawozem do roślin zielonych, zimą nawożenie można odpuścić.
Rozmnażanie bluszczu doniczkowego
Bluszcz można bez problemu rozmnażać, najlepiej wiosną (IV-V), szybko i bezproblemowo przez sadzonki wierzchołkowe (odciąć 10 cm końcówkę) albo pędowe (czyli długie pnącze pociąć na kawałki), wystarczy 10ciocentymetrowy kawałek pnącza włożyć do pojemnika z wodą albo do doniczki wypełnionej ziemią z piaskiem (3:1) po zanurzeniu końcówki w ukorzeniaczu, wówczas sadzonki podlewamy i całość okrywamy folią. Po 3-4 tygodniach pędy powinny mieć już korzenie i wówczas sadzi się je do doniczek z odpowiednim podłożem. Roślinę można również rozmnażać poprzez odkłady, wystarczy obok doniczki z rośliną postawić pojemniki z ziemią, i zanurzyć w nich fragment pędu. Po kilku tygodniach będą już miały korzenie, wówczas odcina się je i albo pozostawia do rozkrzewienia albo sadzi w doniczce.
Choroby i zagrożenia uprawy bluszczu pospolitego
Bluszcz pospolity jest rośliną generalnie bardzo odporną na choroby i ataki szkodników. Czasem jednak zdarza się roślinie zapaść na chorobę, w wyniku której liście bluszczu zamierają. Konieczne jest zastosowanie środków ochrony roślin, by pozbyć się patogenów. Choroby, które mogą wystąpić to:
- bakteryjną plamistość liści – objawy to nieregularne, brązowe plamy na liściach, które z czasem ciemnieją
- plamistość pierścieniową bluszczu – na liściach pojawiają się początkowo wodniste plamy barwy brązowej z widocznymi zarodnikami grzyba
- antraknozę – choroba grzybowa objawem której są owalne, brunatne plamy z jaśniejszą otoczką
Szkodniki atakują bluszcz jeszcze rzadziej niż choroby, a są to mszyce bluszczowe, przędziorki i tarczniki oleandrowce.
Popularne odmiany bluszczu pospolitego
Odmian i podgatunków bluszczu pospolitego jest całe mnóstwo, w tym roślin uprawianych jako ozdobne nawet około 400, jest więc w czym wybierać. Te popularne to:
- ’Arborescens’ – jego pędy nie mają korzeni czepnych i bluszcz ten uzyskuje krzaczasty pokrój, kwitnie i owocuje, liście są ciemnozielone i mają jajowaty kształt,
- ’Goldheart’ – pędy osiągają 4 m długości, liście są efektowne, pięcioklapowe, ciemnozielone, upstrzone kremowo-białymi plamami i białymi brzegami,
- ’Atropurpurea’ – dorasta do ok. 7 m wysokości, odmianę cechują dość duże przyrosty jak ba bluszcz bo aż do 1 m rocznie, od jesieni do wiosny część liści przybiera czerwony, często wręcz purpurowy odcień, wytwarza korzenie czepne,
- ’Baltica’ – ciekawe liście, są ciemnozielone z wyraźnym jasnym unerwieniem, ale mniejsze niż u typowych odmian, cechuje go duża odporność na mróz,
- ’Białystok’ – jest odmianą rodzimą, ma duże, ciemnozielone, pięcioklapowe liście, które pokryte są jasnozielonym unerwieniem, dość odporny na niskie temperatury, dorasta do 20 m wysokości i przyrasta 1 m rocznie, jest odporny na choroby,
- ’Erecta’ – tworzy krzew o wyprostowanych pędach, choć ma korzenie czepne to się nie pnie, dorastając góra do 0,5-1 m wysokości, liście m ułożone bardzo blisko siebie, ciemnozielone i błyszczące, ma bardzo oryginalny, egzotyczny wygląd, niestety może przemarzać,
- ’Profesor Seneta’ – polska odmiana o dużych liściach, skórzastych, ciemnozielonych pokrytych jasnym, kremowym, marmurkowym wzorem, mocno się rozkrzewia i wspina czepiając się korzeniami przybyszowymi, idealna na ściany, dorasta do 20 m wysokości,
- ’Ivalace’ – ma charakterystyczne, pofałdowane na brzegach liście, które są drobne, ciemnozielone i skórzaste, kocha wilgoć i podłoża wapienne, odporna na mróz, idealna jako roślina okrywowa i do pojemników.
Fot. główna: BuntesSchaf pixabay.com
