Cebula zwyczajna (Allium cepa) to jedna z najstarszych odmian uprawnych znanych naszej cywilizacji, bowiem znana i spożywana jest już od ponad 5 tysięcy lat. Jako roślina dwuletnia (często uprawiana jako jednoroczna) należy do najpopularniejszych roślin przydomowych ogródków, a jej cenne właściwości lecznicze i walory kulinarne zdają się potwierdzać , że uprawa cebuli jest w zasadzie koniecznością, bez niej bowiem trudno jest odnaleźć się w kuchni.
Uprawa cebuli, autor: RCIMP/pixabay.com
Cebula zwyczajna – właściwości
Sława cebuli to nie mit, a fakty. Jej wysokie walory smakowe, aspekty dietetyczne oraz właściwości lecznicze, sprawiają, że jest ona nieodłącznym elementem diety większości z nas. Jako źródło soli mineralnych, potasu, fosforu, sodu, wapnia, żelaza, magnezu oraz cynku, ale i witamin jak B1, B2, PP oraz B6 jest niezastąpiona. Co więcej w jej składzie znajdziemy także niezwykle ważne flawonoidy czy silne antyutleniacze, które pomagają redukować ryzyko chorób serca oraz nowotworów. Największe bogactwo składników oferują cebule świeże, które nie były zbyt długo przechowywane. Roślinę tę można wykorzystać w potrawach gotowanych, smażonych, jak i zamrażając, susząc lub w przetworach.
Uprawa cebuli, autor: Alexas_Fotos/pixabay.com
Walory lecznicze cebuli zwyczajnej można wykorzystać przeciwdziałając przeziębieniom przyrządzając syrop z dodatkiem miodu i cytryny. Syrop taki oferuje wysoką zawartość żelaza, przez co będzie zbawienny przy leczeniu anemii.
Uprawa cebuli zwyczajnej
Wymagania cebuli nie są zbytnim wyzwaniem w uprawie, bowiem doskonale radzi sobie ona w naszym klimacie. Jej kiełkowanie rozpoczyna się bez problemu przy 5–6°C, jednak najlepiej wzrasta przy około 20°C. Siewki cebuli radzą sobie także przy lekkich przymrozkach, a optymalną temperaturę dla wzrostu szczypioru szacuje się na 10–16°C. Aby cebula mogła wytworzyć bulwy, niezbędne jest 16-21°C. Ponieważ cebula zwyczajna należy do roślin długiego dnia, najlepiej rośnie i rozwija się wczesną wiosną.
Uprawa cebuli – nasiona cebuli, autor: zod32/pixabay.com
Podczas uprawy cebuli należy pamiętać jednak o jej wymaganiach wodnych, bowiem potrzebuje ona dobrego nawodnienia, szczególnie w okresie od czerwca do lipca. Obfitsze nawadnianie cebul zaleca się w początkach faz wzrostu – później preferuje ona wyższe temperatury i suchą pogodę.
Uprawa cebuli, autor: jag2020/pixabay.com
Najlepszym stanowiskiem w uprawie cebuli jest to na glebie próchniczej i zwięzłej, która jednocześnie zapewnia dużą pojemność wodną. Jej płytkie i krótkie korzenie trudniej absorbują wodę z podłoża. Warto zadbać o odchwaszczanie przestrzeni wokół cebuli, a najlepszym odczynem gleby jest pH 6,5-7,0. Warzywo to nie przepada za kwaśnymi i zlewnymi glebami, dlatego najlepiej wybrać takie o niskim poziomie wód gruntowych, szczególnie dobrze wzrasta ona na czarnoziemach, czarnych ziemiach, lessach i madach. Świetnie sprawdzają się powierzchnie równe i otwarte.
Uprawa cebuli, autor: katerinavulcova/pixabay.com
Uprawę cebuli należy przeprowadzić w pierwszym roku po oborniku na glebach słabych albo w drugim na glebach żyźniejszych. Jako przedplon cebuli świetnie sprawdzają się ogórki, selery, jęczmień, pszenica lub rośliny z rodziny bobowatych. Niekorzystnie wpłynie na nie wcześniejsza uprawa warzyw kapustnych lub innych cebulowych (w tym wypadku najbezpieczniej jest odczekać 4-5 lat).
Sposoby uprawy cebuli zwyczajnej
Cebulę można uprawiać kilkoma metodami. Wśród nich wymienić możemy:
- Siew do gruntu – wcześniej zaprawione nasiona wysiewa się do gruntu od połowy marca do połowy kwietnia. Najlepiej na głębokość 2 cm w glebach cięższych i 3 cm w glebach lekkich. Najlepsze zagęszczenie to to do 40-60 sztuk na m2. Ponieważ cebula wschodzi dosyć wolno, łączy się jej siew z nasionami rzodkiewki lub sałaty, dzięki czemu wyznaczają one rzędy i pomagają przeprowadzić efektywne odchwaszczanie.
- Rozsada – to najczęściej stosowana metoda uprawy cebuli. Pozwala dać ona bowiem szybszy zbiór – nawet o miesiąc. Wyprodukowanie rozsady zajmuje około 8-9 tygodni. Siew cebuli można wówczas przeprowadzić od połowy lutego do połowy marca w inspekcie lub zagonach w tunelu foliowym (możliwe jest to także w donicach). W zagonach należy wysiewać cebule co 5-10 cm, a w tunelach co 10 cm. Przed sadzeniem warto rozsadę przehartować przez 7-10 dni. Wysadzanie do gruntu należy przeprowadzić w rozsadzie co 7-8 cm.
Uprawa cebuli, autor: Haraldschmidt/pixabay.com
- Cebula dymka – w pierwszym roku uprawy z cebul pozyskać można dymkę, którą sadzi się w drugim roku. Nasiona na dymkę wysiewa się z końcem kwietnia, a po 100 dniach od wysiewu, po złamaniu szczypioru można zbierać cebule. Przechowywanie dymki wymaga 0°C, aby na przełomie marca i kwietnia wysadzić ją na stałe rzędy co 30 cm, w rzędach co 5-8 cm. Sadzenie przeprowadzić można także od połowy września do połowy października, aby wiosną zyskać zbiór pęczkowy.
- Uprawa ozima – siew na uprawę tę wykonujemy w połowie sierpnia, a młoda cebula po wytworzeniu 3-5 listków w gruncie zimuje pod śnieżną okrywą. Wzrost cebul następuje wówczas w maju. Niestety w warunkach polskich uprawa ta nie zawsze się udaje z racji na mroźne zimy.
Pielęgnacja cebuli zwyczajnej
Podstawowymi zabiegami pielęgnacyjnymi w uprawie cebuli zwyczajnej jest spulchnianie i odchwaszczanie gleby. Najlepiej pozbywać jest się chwastów ręcznie – najlepiej 3-4 razy w okresie wegetacyjnym, gdyż rośliny te bardzo źle znoszą obecność chwastów. Skutecznym sposobem na ich zwalczanie mogą być także herbicydy. Czasami stosowanym zabiegiem w pielęgnacji cebul jest przerywanie – usuwanie najsłabszych lub chorych okazów, pozostawiając 8-10 cm pomiędzy roślinami.
Uprawa cebuli, autor: ExpeditionOutdoors/pixabay.com
Nawożenie cebuli zwyczajnej najlepiej wykonać w roku poprzedzającym uprawę z wykorzystaniem obornika. Można też wykorzystać kompost, który po nałożeniu na zmarznięta glebę, należy na wiosnę dokładnie przemieszać z ziemią. Słaba zdolność do pobierania składników pokarmowych sprawia, że cebule są wyjątkowo wrażliwe na brak potasu i wapnia, dlatego zaleca się dostarczać je roślinom w postaci nawozów wieloskładnikowych, a przy glebach kwaśnych lub wymagających wapnowania – zastosować nawóz wapniowo-magnezowy na rok przez założeniem uprawy.
Zbiory cebuli zwyczajnej
W zależności od wybranej metody uprawnej, termin zbiorów będzie inny. Cebule z dymki gotowe do zbioru są w lipcu, te z rozsady w sierpniu lub wczesną wiosną, a z siewu – na przełomie sierpnia i września. Do zbiorów cebuli przystępujemy wówczas, gdy ponad połowa szczypioru na grządce jest złamana – najlepiej gdy 70-80% roślin na grządkach ma załamany szczypior, a przy tym każda z nich ma po 3-4 zielone liście.
Uprawa cebuli, autor: NIDEO_NICS/pixabay.com
Pamiętać jednak należy, że przeczekanie ze zbiorem powoduje skrócenie możliwości przechowywania cebuli. Po wykopaniu, cebule warto pozostawić na polu na 7-14 dni do obeschnięcia. Po wysuszeniu obcina się ich szczypior na wysokości 3-4 cm.
Przechowywanie cebuli zwyczajnej
Przesuszone na świeżym powietrzu cebule przeznaczone do przechowywania należy pozostawić z liśćmi i zewnętrznymi łuskami zupełnie suchymi. Należy odrzucić te z widocznymi uszkodzeniami lub grubą szyjką. Najlepiej składować je w suchym i chłodnym pomieszczeniu ułożone w skrzyneczkach, powieszone w siatkach lub zaplecione w warkocze.
Uprawa cebuli, autor: onetoremember/pixabay.com
Choroby i szkodniki cebuli zwyczajnej
Wśród chorób cebuli wymienić można mączniaka rzekomego cebuli, zgniliznę szyjki, fuzaryjną zgniliznę cebuli, aletrnariozę cebuli czy antraknozę cebuli. Do najczęstszych szkodników atakujących rośliny zaliczamy śmietka cebulankę, miniarkę cebulówkę, niszczyk zjadliwy, chowacz szczypiorak, poskrzypkę, piętnówki, wciornastki, wgryzki szczypiorka, rolnice i udnice cebulówki.
Uprawa cebuli – atak wciornastków, autor: GlobalHort Image Library/pixabay.com
Odmiany cebuli zwyczajnej
Ze względu na swoją popularność cebula zwyczajna oferuje spory wachlarz ciekawych odmian, które rozróżnia wielkość, zabarwienie łuski, termin uprawy oraz okres dojrzewania. Wymienić możemy odmiany:
- wczesne i średniowczesne – Dakota, Majka, Czerniakowska, Rawska, Karmen;
- średniopóźne i późne – Wolska, Wiktoria Skierniewic, Supra, Sochaczewska, Sława Ożarowa, Alibaba, Wenta, Scarlet;
- ozime – Augusta czy Labrador.
Fot. główna: J_Huber/pixabay.com