|
Endywia lub inaczej Cykoria endywia (Cichorium endivia) |
|
| Wysokość | 05-1,5 m |
| Kwitnienie | – |
| Stanowisko | słoneczne, półcień |
| Wilgotność gleby | stale wilgotna |
| Ozdobność | – |
| Pokrój | kępy |
Cykoria endywia, endywia (Cichorium endivia) to roślina jadalna jednoroczna (i ta jest uprawiana w naszych ogrodach) lub dwuletnia, należąca do rodziny astrowatych. Jest typową rośliną śródziemnomorską, uprawianą już od czasów starożytnych. Przypomina nieco naszą sałatę karbowaną, ale zdecydowanie różni się od niej wyrazistym, gorzkawym i nieco pikantnym smakiem. Od sałaty odróżnia ją również wyższa zawartość składników mineralnych oraz witamin, a ze względu na zawartość inuliny oraz substancji gorzkiej – intybiny, dodatkowo pobudza apetyt. Jest również dużo bardziej odporna na zimno i do tego łatwa w uprawie. Na pewno warta tego, by wygospodarować dla niej nieco miejsca w ogródku.
Endywia – charakterystyka
Endywię uprawia się w dwóch głównych odmianach:
- endywia eskariola (Cichorium endivia var. latifolium), której liście są gładkie
- endywia kędzierzawa (Cichorium endivia var. crispum), której liście są karbowane i postrzępione
Powyższe typy endywii to dodatkowo cała gama odmian różniących się między sobą kolorem (jasnozielone, ciemnozielono, żółtozielone i czerwonozielone). Warto również wiedzieć, że niektóre odmiany są mrozoodporne.
Cykoria endywia nie tworzy główek, ale lekko wzniesione, rozłożyste, luźne rozety. Łodyga zawiera sok mleczny. Roślina dorasta do 1,5 m wysokości. Tworzy dwa rodzaje liści – te dolne są długie i pierzaste, te bliżej środka są owalne i jajowate.
Wymagania uprawowe endywii
Endywia wymaga stanowiska słonecznego, ostatecznie lekko zacienionego i zacisznego. Podłoże powinno być przepuszczalne, lekkie i próchnicze, wówczas najpiękniej rośnie. Odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego, najlepiej około 6,5 pH. Cykoria potrzebuje umiarkowanie wilgotnego podłoża na stałym poziomie.
Roślinę można uprawiać w gruncie, pod osłonami ale również w donicy na balkonie. Świetnie nadaje się na poplon po warzywach wcześnie zbieranych jak rzodkiewka, wczesna kapusta, kalarepa, groch, kalafior, szpinak . Natomiast nie uprawia się jej rok po roku w tym samym miejscu w którym rosła, ale również nie po sałacie i innych cykoriach. Endywię sadzi się/sieje w trzecim roku po oborniku.
Uprawa endywii
Pielęgnacja endywii
Bielenie endywii to zabieg, który poprawia smak liści i sprawa, że stają się delikatne i kruche. Nie ma konieczności jego przeprowadzania, no ale…
Warto choćby spróbować, żeby porównać, który smak dla naszego podniebienia będzie przyjemniejszy, mniej gorzki. A zatem na 2 tygodnie przed zbiorami część uprawy można zaciemnić. Mogą to być donice, skrzyneczki z wnętrzem wyścielonym czarną folią, można również liście zebrać i związać sznurkiem lub nałożyć gumkę recepturkę. Ważne, by rośliny zostały zaciemnione. Warunek jest taki, że dzień musi być słoneczny a endywia sucha – inaczej, zwłaszcza po związaniu, zwyczajnie zgnije.
Zbiór jesienny można wykopać wraz z korzeniami, włożyć do skrzynek wypełnionych wilgotnym piachem i wynieść do ciemnej, chłodnej i wilgotnej piwnicy. Przetrwa tam nawet kilka tygodni, a goryczkę straci po około dwóch.
Wiedzieć należy, że taka wybielone już endywia staje się na tyle delikatna, że do dłuższego przechowywania już się nie nadaje, najlepiej więc przykrywać główki sukcesywnie, a nie wszystkie na raz, tym bardziej, że pod folią będą sobie rosły nawet w zimie.
Endywia – właściwości
Endywia to przede wszystkim znikoma liczba kalorii (17 kcal/100g), choć warto tu wspomnieć, że jej spożywanie dzięki intybinie (substancja gorzka) wzmaga apatyt. Do tego ma aż 3,1 g błonnika pokarmowego. Ten gatunek cykorii to bogactwo minerałów (fosfor, potas, sód, wapń, żelazo, magnez, cynk, selen, miedź) i witamin (B1, B2, B6, E, C i A oraz foliany, niacyna) raz przeciwutleniacze i związki fenolowe (inulina, incybina).
Wśród właściwości wymienić należy:
- wspomaga trawienie i łagodzi zaparcia;
- obniża ciśnienie krwi;
- pomaga utrzymywać glukozę we krwi na stałym poziomie;
- foliany są niezbędne kobietom w ciąży;
- korzystnie wpływa na wzrok, skórę i ogólną odporność organizmu;
- obniża poziom złego cholesterolu (LDL);
- korzystnie wpływa na układ nerwowy.
Odmiany endywii
By dłużej cieszyć się tymi wszystkimi dobrodziejstwami, którymi obdarza endywia, warto wybierać odmiany odporne na niskie temperatury. Odmiany endywii dostępne w sprzedaży:
- ’Salad King’ – odporna na niskie temperatury, ma mocno postrzępione liście,
- ’Sanda’ – bardzo szybko rośnie,
- ’Curlesi’ – wytrzymuje temperatury nawet -10°C, ma mocno fryzowane liście koloru jasnozielonego,
- ’Tosca’ – odporna na wybijanie w pędy nasienne, pierwszy zbiór już po 3-4 tygodniach,
- ’Romanesca Da Taglio’ – nie wymaga bielenia, lekko gorzkawy smak,
- ’Cigal’ – odmiana o liściach mocno postrzępionych, samobieląca
- ’Maryna’ – szybki zbiór (3-4 tygodnie), listki bardzo szybko odrastają, jedna rozeta pozostawiona po ścięciu w podłożu daje nawet 3-4 zbiory.
Fot. główna: Atilin, CC BY 3.0, commons.wikimedia.org
