Późne lato oraz jesień to okres, w którym najczęściej zbieramy nasiona, jednak warto pamiętać, że w czasie tym można również wysiewać rośliny – szczególnie te, których nasiona wymagają okresu przechłodzenia. Jest to tzw. stratyfikacja nasion. Są to wyjątkowe odmiany, które nawet wysianie wiosną wymagają wcześniejszego przechowywania w niskich temperaturach, co pozwoli przeprowadzić ich stratyfikację.
Stratyfikacja nasion w pigułce
- Późne lato i jesień to czas na zbiór nasion oraz wysiew roślin wymagających stratyfikacji
- Stratyfikacja nasion jest procesem chłodzenia, koniecznym dla niektórych roślin do kiełkowania
- Nasiona roślin krzyżówkowych (F1) nie powinny być zbierane ze względu na różnice w kolejnych pokoleniach
- Ważne jest zbieranie suchych i dojrzałych nasion, unikanie tych zielonych i wilgotnych
- Możliwe jest przechłodzenie nasion w lodówce, jeśli nie można ich zasiać jesienią
- Rośliny wieloletnie i niektóre rośliny jednoroczne oraz dwuletnie wymagają chłodnej stratyfikacji
Na co zwrócić uwagę podczas zbioru nasion?
Samodzielny zbiór i rozmnażanie roślin to zadanie wymagające odpowiedniej wiedzy i przygotowania. W pierwszej kolejności dobrze jest zapamiętać, iż nie należy zbierać nasion roślin będących krzyżówką międzygatunkową – większość odmian ozdobnych oznaczonych symbolem F1 może w kolejnym pokoleniu oferować zupełnie odmienne cechy, aniżeli te u rośliny matecznej, przez co nie uzyskamy zadowalających upraw.
Inną niezwykle ważną kwestią jest moment zbierania – nasiona muszą być suche i dojrzałe, ale pozostające jeszcze na owocostanach. Miękkie, niedojrzałe, a często jeszcze zielone i wilgotne będą pleśniały, a przy tym mogą słabo i nierównomiernie kiełkowały – w wielu przypadkach mogą w tym wypadku w ogóle nie wykiełkować. Dobrze jest również mieć na uwadze, że nie wszystkie nasiona łatwo kiełkują, mogą bowiem wymagać szczególnych zabiegów dla prawidłowego wzrostu.
Dlaczego niektóre nasiona wymagają okresu przechłodzenia?
Rośliny niektórych odmian – szczególnie te z klimatu umiarkowanego, aby wykiełkować potrzebują przechłodzenia, jest to chłodna stratyfikacja nasion. Ta charakterystyczna cecha przystosowawcza zakodowana w ich genach, pozwala im przetrwać okres zimowy w ziemi, aby później mogły one wykiełkować w dogodnym dla nich czasie – najczęściej wiosną kolejnego roku. Nasiona takie potrzebują spędzić w niskich temperaturach okres około półtora do dwóch miesięcy, jednak zdarzają się gatunki, które mogą zalegać w glebie nawet przez dwa lata, gdyż wymagają naprzemiennej stratyfikacji chłodnej oraz ciepłej (jałowiec, cis, kalina). Rośliny takie najlepiej wysiewać wprost do gruntu późną jesienią., a następnie uzbroić się w cierpliwość.
Jak przechłodzić nasiona, których nie możemy zasiać jesienią?
Rośliny wymagające stratyfikacji chłodnej, których z jakichś powodów nie możemy zasiać jesienią, można przechłodzić np. w lodówce. Nasiona należy wysiać wówczas w pojemniku wypełnionym lekko wilgotnym podłożem o grubości około 5 cm, a następnie przykryć je cienką warstwą piasku, okryć folią i umieścić w chłodni na 1,5-2 miesiące przed planowanym siewem. Najlepiej umiejscowić pojemnik na najniższej półce lodówki w temperaturze 0-5°C. W okresie przechowywania, dobrze jest na bieżąco oceniać stan nasion – sprawdzić czy nie gniją lub nie wysychają. Jeżeli pomimo chłodu zaczną kiełkować, należy je delikatnie wyjąć z podłoża i przesadzić do doniczki.
Wśród innych sposobów stratyfikacji warto wymienić przechowywanie nasion w papierowej torebce w ciemnym, zabezpieczonym przed wilgocią, chłodnym pomieszczeniu np. w komórce. Dobrą metodą jest także wysianie nasion do skrzynek balkonowych pozostawiając je na zimę na zewnątrz, w miejscu osłoniętym przed słońcem – w okresie tym, dobrze jest od czasu do czasu delikatnie nawilżać ich podłoże.
Które rośliny wymagają przechłodzenia lub posiania jesienią?
Rośliny wymagające stratyfikacji chłodnej to między innymi rośliny wieloletnie takie jak berberysy, brzozy, goryczki, dyptamy jesionolistne, fiołki wonne, jeżówki, krwawniki, lawendy wąskolistne, jarzmianki większe, rudbekie, pierwiosnki, róże wielokwiatowe czy żywotniki zachodnie.
Wśród roślin jednorocznych i dwuletnich, które wymagają przechłodzenia wymienić można z kolei chabry bławatki, kosmosy podwójnie pierzaste, czarnuszki damasceńskie, nagietki lekarskie, ostróżeczki polne i ogrodowe czy smagliczki nadmorskie.
Każde z powyższych gatunków mogą mieć odmienne wymagania, dlatego przed przeprowadzeniem stratyfikacji ich nasion, warto poszukać szczegółowych informacji na ich temat. Najczęściej rośliny te potrzebują od 4 do 8 tygodni chłodu, jednak bywają nasiona, dla których niezbędne jest od kilku do nawet kilkunastu miesięcy chłodnej i ciepłej stratyfikacji.
Stratyfikacja nasion w lodówce
Stratyfikacja nasion w lodówce to proces naśladowania naturalnych warunków zimowych, aby „oszukać” nasiona, które wymagają okresu chłodu przed kiełkowaniem. Proces ten jest szczególnie ważny dla nasion roślin, które są rodzime dla klimatów z zimnymi porami roku. Aby przeprowadzić stratyfikację, nasiona są najpierw zazwyczaj nawilżane, a następnie umieszczane w plastikowym woreczku lub pojemniku z wilgotnym materiałem, takim jak piasek, wermikulit lub torf. Następnie pojemnik jest przechowywany w lodówce (zazwyczaj w temperaturze około 1-5°C) przez określony czas, który może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od gatunku rośliny.
Podczas stratyfikacji ważne jest, aby regularnie sprawdzać nasiona pod kątem oznak pleśni lub gnicia oraz upewnić się, że materiał, w którym są przechowywane, pozostaje wilgotny, ale nie mokry. Po zakończeniu okresu stratyfikacji nasiona są gotowe do wysiania. Proces ten może znacznie zwiększyć szanse na kiełkowanie niektórych gatunków roślin, które inaczej mogłyby mieć trudności z wykiełkowaniem w warunkach domowych.
Stratyfikacja nasion – Podsumowanie
Stratyfikacja nasion to kluczowy proces dla wielu roślin, umożliwiający im przetrwanie zimy i skuteczne kiełkowanie wiosną. Zbiór nasion powinien być przemyślany, unikając roślin krzyżówkowych i zapewniając, że są one suche i dojrzałe. W przypadku braku możliwości wysiewu jesienią, nasiona można przechłodzić w lodówce. Warto zwrócić uwagę na specyficzne potrzeby różnych gatunków roślin podczas planowania ich stratyfikacji.
Dlaczego niektóre nasiona wymagają okresu przechłodzenia przed wysiewem?
Niektóre nasiona wymagają okresu przechłodzenia, znanego jako stratyfikacja, ponieważ jest to proces adaptacyjny umożliwiający im przetrwanie zimy i kiełkowanie w dogodnych warunkach wiosną. Jest to szczególnie ważne dla roślin z klimatu umiarkowanego.
Bibliografia:
- P. Bąbelewski, Szkółkarstwo, Stratyfikacja nasion (cz. I), 5/2014, s. 86-89
- J. Maciejewski, Działkowiec, Co to jest stratyfikacja i skaryfikacja?, 12/1995, s. 39
Fot. główna: wiserbailey/flickr.com
