Nagietek lekarski – uprawa, pielęgnacja, właściwości

Nagietek lekarski (Calendula officinalis), inaczej nazywany paznokietkiem oraz miesięcznicą, to jednoroczna roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae Dumort) pochodząca prawdopodobnie z Iranu i terenów śródziemnomorskich. Miesiącznica należy do najstarszych uprawianych roślin ozdobnych. W Polsce powszechnie stosowana jako roślina uprawna, ozdobna, widywana również rosnącą dziko, ponieważ bez problemów się rozsiewa.

Nagietek lekarski, autor: Bernt Fransson, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Kwiaty nagietka lekarskiego są jadalne i mają właściwości lecznicze. Są także podatne na zmiany temperatury, nocą lub przed deszczem zamykają się, dzięki czemu mogą służyć jako barometr, pozwalając przewidywać pogodę. Jeśli bowiem przed godziną 9.00 rano płatki nagietka są rozchylone i ułożone równolegle do ziemi, jasnym dla wtajemniczonych jest, że w tym dniu deszcz nie będzie padał.

Kwiaty nagietków przybierają kolor pomarańczowy, morelowy, żółty, kremowy lub mieszany.

Nagietek lekarski – uprawa

Nagietek lekarski wysiewamy do gruntu w kwietniu (zakwita już po 8 tygodniach od wysiania). Ta roślina jednoroczna bardzo lubi miejsca słoneczne. Podłoże powinno być żyzne, nieco gliniaste i nienazbyt wilgotne. W glebie nie powinno być zbyt dużo azotu, wówczas bowiem pędy stają się wybujałe, kępy nie są zwarte, a kwitnienie dużo mniej bujne.

Nasiona szybko kiełkują, więc można siać je bezpośrednio w gruncie od kwietnia do czerwca na głębokości 1-1,5 cm, najlepiej partiami.  Jeśli siewki wzeszły zbyt gęsto (optymalna odległość to 25-30 cm), można je delikatnie wyjmować łopatką z ziemi i sadzić w innych miejscach, choćby w donicach na tarasach i balkonach.

Nagietek lekarski, autor: Krzysztof Ziarnek, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Maksymalnie wczesne kwitnienie zapewnić można wysiewając nasiona w połowie marca do pojemników. Podłoże musi być lekkie (np. mieszanka piasku i kompostu), żyzne i lekko wilgotne a pojemnik powinien stanąć na południowym parapecie. Po 10 dniach, przy temperaturze ok. 15°C powinny pojawić się pierwsze siewki. Do osobnych pojemników przesadza się je po 3 tygodniach i przenieść można je wówczas do jasnego, ale wciąż dość chłodnego pomieszczenia (kilkanaście stopni). Nagietki podlewa się tylko tyle, by ziemia nie była przesuszona, im więcej wody, tym mniej pąków kwiatowych. W drugiej połowie maja sadzi się je w miejscach docelowych.

Jest to roślina miododajna, wabiąca owady. Nagietki nie są mrozoodporne. Świetnie rosną w towarzystwie pomidorów.

Nagietek lekarski jest podatny na mączniaka prawdziwego. Jeśli ten zaatakuje, będziemy widzieli pierwsze oznaki w postaci białego, mączystego nalotu na górnej stronie liści.

Nagietek lekarski – pielęgnacja

Paznokietek wymaga stałej, ale nieprzesadnej wilgotności podłoża. Lepiej znosi lekkie przesuszenie niż zbyt duże ilości wody. Trzeba tego pilnować, zwłaszcza uprawiając go w doniczkach. Przyda się wówczas dość gruba warstwa drenażu z keramzytu, żwiru albo kamyczków.

Nagietek lekarski, i, autor: KENPEI, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Jeśli nagietki rosną w ogrodzie, nie ma konieczności ich nawożenia, chyba że podłoże jest wyjątkowo jałowe. Natomiast uprawy doniczkowe nawozi się raz w miesiącu stosując biohumus lub nawozy mineralne do roślin kwitnących, ale nie wcześniej niż pod koniec czerwca. Rośliny te źle bowiem znoszą przenawożenie.

Kwiaty nagietków pięknie prezentują się w wazonie, można je więc ścinać gdy tylko pąki kwiatowe zaczną się rozwijać, będzie to stymulowało roślinę do zawiązywania kolejnych pąków. By jak nagietki tworzyły je jak najdłużej, przekwitłe kwiatostany należy usuwać. Zapewnimy sobie tym samym morze kwiatów aż do pierwszych przymrozków. Warto jednak nieco przekwitłych kwiatostanów pozostawić, sprawi to, że nasiona dojrzeją i same się rozsieją zapewniając ciągłość uprawy przez kolejne lata.

Nagietek lekarski – właściwości

Nagietek lekarski jako roślina lecznicza znany był już XII wieku jako sposób leczenia zatruć pokarmowych. Teraz już wiadomo, że tych jego właściwości jest całe mnóstwo i nie tylko na zatrucia.

Nagietek lekarski – roślina lecznicza

W warunkach domowych można z kwiatów miesiącznicy robić napary, nalewki, oliwki, maści czy oleje o niezwykle wszechstronnych właściwościach. A wszystko to dzięki zawartości olejków eterycznych, karotenoidów, flawonoidów, śluzów, goryczy, związków żywicowych, kwasów jabłkowych, związków trójterpenowych (arnidiol i faradiol).

• napar z kwiatów nagietka można stosować zarówno w formie okładów jak i do picia. Należy jednak wiedzieć, że nie wszystkie cenne składniki rośliny rozpuszczają się w wodzie i konieczny jest alkohol albo olej. Tym niemniej taki napar wodny można pić i jest pomocny przy stanach zapalnych czy skurczach przewodu pokarmowego, gdy ma się wrzody żołądka lub jelit. Napar świetnie sprawdza się jako okład na oczy wówczas gdy są zmęczone lub gdy doszło do zapalenia spojówek, ma bowiem właściwości przeciwzapalne i bakteriobójcze.

Nagietek lekarski, autor: xbqs42/pixabay.com

• wyciągi olejowe z nagietka sprawdzają się, gdy z różnych przyczyn występują problemy skórne: otarcia, rany, stłuczenia, wrzody, zapalenia skóry, oparzenia, odmrożenia, rany pooperacyjne. Doskonałe przy problemach skóry głowy jak łupież, łuszczyca. Doskonałe jako okłady na zmęczone, podrażnione oczy i powieki zapobiegając m.in. przesuszeniu narządu wzroku. Wykazuje również właściwości przeciwnowotworowe. Jest pomocny w łagodzeniu objawów klimakterium. A wszystko to tylko część jego leczniczych właściwości.

Nagietek lekarski – zastosowanie w kosmetologii

Dzięki temu, że nagietek lekarski wykazuje tak wiele właściwości leczniczych stosowany jest w kremach do rąk, czy maściach gojących po odmrożeniach i oparzeniach. Roślina ta jest dodawana do niezliczonej ilości kremów, maseczek, past, szamponów, płynów do kąpieli, olejków do cery suchej i łuszczącej się oraz maści, które mają łagodzić infekcje, podrażnienia, zaczerwienienia i spękania. Dlatego warto nagietki uprawiać w ogrodzie, później całe kwiaty suszyć i samodzielnie przygotowywać takie mazidła, łącząc je choćby z nierafinowanym olejem kokosowym.

Nagietek lekarski, autor: Dominicus Johannes Bergsma, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Nagietek lekarski – roślina jadalna

To kolejny powód dla którego warto mieć całe mnóstwo nagietków w ogrodzie. A mianowicie jadalne płatki kwiatów. Choć były czasy, że i liście nagietków traktowano jak warzywo (są bogactwem wit. A i C, minerałów) i korzystano podobnie jak z liści mniszka lekarskiego. Świeże płatki traktuje się jako dodatek do sałatek, suszone natomiast są świetnym barwnikiem choćby ryżu, dodają mu również aromatu zastępując szafran. Przemysł również korzysta z tej właściwości, barwiona jest choćby margaryna czy żółte sery.

Nagietek lekarski – właściwości magiczne

Tak, tak, nagietka lekarskiego łączy się z magią. Ponoć wystarczy wysuszone płatki rozrzucić pod łóżkiem albo nosić w lnianym woreczku zawieszonym na szyi by zyskać spokojny, niczym nie zmącony sen. Jeśli do tego woreczek będzie pomarańczowy i umieszczony na wysokości splotu słonecznego, ochroni noszącego przed strachami i zwidami.

Nagietek lekarski, autor: Salicyna, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Nagietek lekarski – popularne odmiany

Możemy spotkać wiele odmian nagietka lekarskiego. Poniżej lista tych najpopularniejszych w Polsce:

• ’Apricot Beauty’ – odmiana o kwiatach w kolorze morelowym, dorastająca nawet do 70 cm wysokości,
• ’Apricot Twist’ – odmiana silnie krzewiąca się, o kulistym pokroju, dorastająca do 30 cm wysokości
• ’Bon Bon’ – odmiana o kwiatach półpełnych, pomarańczowych, dorastająca do 30 cm wysokości,
• ’Cream Beauty’ – odmiana o kremowych, jasnożółtych kwiatach dorastająca do 70 cm wysokości,
• ’Fiesta Gitana’ – odmiana karłowa dorastająca do 30 cm wysokości, o pełnych kwiatach w kolorze od kremowego do pomarańczowego,
• ’Geisha Girl’ – posiada wyjątkowo duże kwiatostany, rosnące nawet do 10-12 cm średnicy,
• ’Honey Babe’ – odmiana karłowa dorastająca do 30 cm wysokości,  o pełnych kwiatach barwy morelowej, żółtej lub pomarańczowej,
• ’Pink Surprise’ – odmiana posiadająca pełne, różowo-łososiowe kwiaty,
• ’Princess’ – odmiana dorastająca do 70 cm wysokości o kwiatach dwubarwnych z grzebieniastymi złotymi, żółtymi lub pomarańczowymi koszyczkami,
• ’Radio’ – posiada intensywnie pomarańczowe kwiaty, dorasta do 50-70 cm wysokości,
• ’Santana’ – posiada piękne, duże, miododajne, żółte kwiaty, osiąga ok. 30 cm wysokości,
• ’Sunset Buff’ – jej kwiaty są wybarwione, kremowo-morelowe, osiąga ok. 60 cm wysokości,
• ’Tokaj’ – odmiana o żółtych kwiatach, dorastająca nawet do 60 cm wysokości.

Fot. główna: DenesFeri, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org