Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) zwany inaczej czosnkiem cygańskim lub cebulą czarownic jest gatunkiem rośliny z rodziny amarylkowatych. Tworzy rozległe łany w wilgotnych lasach liściastych, gdzie dziko rośnie. Spotkać go można w całej Europie aż po Ural i Kaukaz. W Polsce najczęściej spotykany na południu, rzadziej na północy, ale wszędzie objęty jest częściową ochroną gatunkową. Wykorzystywany jest zarówno jako roślina jadalna (w całości) jak i lecznicza a także ozdobna. Roślina coraz częściej spotykana również w uprawie amatorskiej. Doskonale zastępuje powszechnie znany i używany czosnek, natomiast po jego spożyciu specyficzny aromat bardzo krótko wyczuwalny jest w oddechu, w przeciwieństwie do czosnku tradycyjnego.
Czosnek niedźwiedzi w naturze
Liście czosnku niedźwiedziego pojawiają się już w końcówce lutego i w marcu. W kwietniu natomiast roślina zaczyna kwitnąć. Kwiatuszki są kuliste, zebrane w malutkie baldachy, barwy białej. Czosnek dorasta do wysokości 30-40 cm. Pod ziemią tworzy cylindryczne, mocno wydłużone cebulki, które bez problemu zimują w podłożu. Z jednej cebulki wyrasta tylko jeden liść, który ma dość długi ogonek.
Czosnek niedźwiedzi podobny jest do konwalii majowej, która jest rośliną trującą. Różnica polega na tym (zanim pojawią się kwiaty), że konwalia z każdej cebulki wypuszcza 2 liście. Cechą charakterystyczną czosnku niedźwiedziego jest jego rozmnażanie. Otóż każdego roku cebulka czosnku dzieli się na dwie nowe i w ten sposób sukcesywnie kolonizują przestrzeń.
Czosnek niedźwiedzi – uprawa
Czosnek niedźwiedzi ma specyficzne wymagania uprawowe, nie da się go posadzić na grządkach, żeby sobie w równych rządkach rósł. Uprawa czosnku się uda, jeśli postaramy się stworzyć mu warunki jak najbardziej zbliżone do tych, które ma w naturze. A zatem: miejsce musi być zacienione, pod drzewami albo krzewami liściastymi. Podłoże powinno być gliniasto-piaszczyste, bogate w związki wapnia, fosforu, azotu i potasu, najlepiej próchnicze. Dobrze jest wyściółkować je przesianym kompostem i co roku nim nawozić. Gleba musi być bogata w składniki pokarmowe.
Czosnek można spróbować wyhodować z nasion, ale jest to niezwykle trudne. Dużo łatwiej jest wsadzić do ziemi cebule pamiętając o zachowaniu odległości (ok. 10 cm), z uwagi na fakt, że uprawa co roku podwoi swoją liczebność. Cebulki wsadzamy od końca września do końca października na taką głębokość by nad każdą było 2 cm ziemi. Pierwsze zbiory są po 2 latach (od marca do maja). Liście zbiera się jeszcze przed zakwitnięciem roślin, później bowiem stają się twarde, matowe i nie mają już wszystkich dobroczynnych właściwości.
Czosnek niedźwiedzi lubi podłoże wilgotne, jeśli zatem wiosna jest sucha, należy go systematycznie podlewać. Pamiętać już należy o systematycznych odchwaszczaniu uprawy, zwłaszcza po tym, gdy czosnek zakończy już wegetację a w ziemi pozostaną tylko jego cebulki.
Właściwości prozdrowotne czosnku niedźwiedziego
Już w średniowieczu korzystano z dobrodziejstw jakie w sobie ma niedźwiedzi czosnek. I nie tylko niedźwiedzie o nich wiedziały, zajadając go zaraz po przebudzeniu z zimowego snu by się po ciężkiej zimie wzmocnić.
Czosnek to przede wszystkim wyjątkowe bogactwo aktywnej siarki (7,8 g w 100 g, w zwykłym czosnku jest to tylko 1,7 g), która pobudza enzymy odpowiedzialne za odtruwanie organizmu ze związków toksycznych oraz metali ciężkich. Mają one również dobroczynny wpływ na skórę, włosy i paznokcie. Związki siarki zapobiegają również miażdżycy a także obniżają ciśnienie krwi. Z innych mikroelementów czosnek ten zawiera magnez, mangan, fosfor, sód, wapń, selen, potas oraz żelazo. Do tego dużą dawkę witaminy C, ale również witaminy z grupy B. Zawiera również substancje o charakterze antybiotycznym, które wspomaga zwalczanie wielu chorób o charakterze infekcyjnym. Regularne spożywanie świeżych liści czosnku niedźwiedziego sprzyja również utracie wagi.
Czosnek niedźwiedzi w kuchni
Nie tylko ze względu na mnóstwo prozdrowotnych właściwości, ale również ze względu na walory smakowe czosnek jest bardzo popularny w kuchni. Najzdrowszy jest spożywany na surowo. Wiedzieć należy, że przy obróbce termicznej traci bardzo wiele swoich właściwości. Również suszenie czosnku niedźwiedziego powoduje, że staje się o wiele uboższy. Do dań na gorąco najlepiej jest dodawać roślinę pod koniec gotowania lub pieczenia. Można go dodawać do sałatek, kanapek, zup, sosów i mięs. Dodany do masła albo oliwy cudownie je czosnkowo aromatyzuje, co można wykorzystać np. przy grillu. Wykorzystywać można zarówno liście jak i cebulki. Można je spożywać świeże, kisić jak ogórki (i liście, i cebulki), można suszyć albo mrozić. Roślinę można również wykorzystywać do zrobienia leczniczej nalewki.
Fot. główna: Depositphotos.com
