Czosnek pospolity, czosnek zwyczajny (Allium sativum) należy do roślin, których obecność w kulinariach jest niezastąpiona, dlatego uprawa czosnku jest wręcz obowiązkiem każdego ogrodnika. Niemałe znaczenie tej wyrazistej rośliny znajdujemy w domowej apteczce. Już jeden ząbek czosnku potrafi dodać potrawie wspaniałego smaku i aromatu, a przy tym jest lekiem na wiele schorzeń. Ale upraw czosnku do najłatwiejszych nie należy. Jak uprawiać to warzywo, aby cieszyć się własnymi zbiorami?
Zastosowanie czosnku
Odrobina czosnku w daniu pozwala wydobyć z niego niesamowity aromat, dlatego też czosnek pospolity (Alium sativum) to baza przyprawowa każdej gospodyni domowej i szefa kuchni. Poza oczywistym smakiem, roślina ta oferuje również bogactwo składników mineralnych, witamin i aktywnych biologicznie związków.
Czosnek warto spożywać ze względu na jego nieocenione wsparcie dla organizmu, które oferuje podczas infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych. Nie bez powodu jest znany jako naturalny antybiotyk. Dodatkowo, jego dobroczynne działanie odczujemy w kłopotach z bólem gardła i uszu, przy przeziębieniach, jak również w problemach z nadciśnieniem i miażdżycą.
Kiedy i jak sadzić czosnek
Uprawa czosnku zarówno wczesnego, jak i późnego ma niewielkie wymagania klimatyczne, dlatego z powodzeniem znosi również lekkie przymrozki. Przed posadzeniem odmian wczesnych temperatura powinna wynosić 0-10°C, co wpływa pozytywnie na zawiązywanie główek czosnku. Najlepszym stanowiskiem są miejsca słoneczne. Pod uprawę czosnku warto zadbać o dobrze wilgotną, ale nie mokrą glebę. Największe wymagania wodne, rośliny te mają w okresie zawiązywania cebul. Uprawa czosnku ma stosunkowo wysokie wymagania żywieniowe, dlatego potrzebuje gleby żyznej, przewiewnej, piaszczysto-gliniastej. Najlepsze pH gleby to 6,8. Rośliny te cenią przy tym nawożenie organiczne – obornikiem lub kompostem.
Ząbki czosnku ozimego wysadza się jesienią – w drugiej połowie października, a czosnku jarego wczesną wiosną. W pierwszym wypadku niezbędne jest zapewnienie im czasu na wytworzenie odpowiedniej ilości korzeni przed zimą. W przypadku sadzenia wiosennego można z powodzeniem wykonać zabieg końcem marca lub początkiem kwietnia – nie później jednak niż do 10-tego kwietnia.
Sadzenie czosnku polega na włożeniu wierzchołka ząbka spiczastym końcem do góry i przykrycie go cienką warstwą podłoża (5 cm). Najlepszym przedplonem dla czosnku jest fasola, groch lub rośliny motylkowe.
Pielęgnacja czosnku
W pielęgnacji czosnku należy pamiętać o ściółkowaniu ziemi pociętą słomą – najlepiej zaraz po sadzeniu. Dzięki warstwie ściółki zyska on zabezpieczenie gleby przed wysychaniem, a przy tym ograniczy to rozwój chwastów. W okresie suszy, uprawę czosnku należy nawadniać – w okresie od maja do czerwca może być to konieczne. Najlepiej wykonywać ten zabieg rano. Dodatkowo warto regularnie spulchniać i odchwaszczać glebę.
W przypadku czosnku ozimego (tzw. strzałkującego) nie należy dopuścić do pojawienia się pędów kwiatostanowych – czosnek jary ich nie wytwarza przez co nazywany jest niestrzałkującym. Aby uchronić uprawę przed chorobami (fuzaryjna zgnilizna czosnku) i szkodnikami – śmietką cebulanką i błotniszką czosnkówką (ich larwy żerują wewnątrz liścia środkowego, aż do części spichrzowej rośliny) warto nie uprawiać w pobliżu innych roślin cebulowych, które mogą być narażone na występowanie chorób i szkodników. Dodatkową ochronę można zapewnić sadząc czosnek po kilka sztuk w różnych miejscach w warzywniaków, co pomoże uniknąć niektórych szkodników.
Jak rośnie czosnek – odmiany ozime i odmiany jare
Czosnek ozimy oraz czosnek jary to nazwy odnoszące się do tej samej roślin, która sadzona może być w różnych terminach. Podstawową różnicą pomiędzy nimi jest okres wegetacji, pokrój, wielkość i barwa główek wynikające z okresu wzrostu.
Czosnek ozimy to czosnek sadzony jesienią, wśród jego odmian wyróżnić możemy:
- Harnaś – czosnek o dużych główkach i filetowej barwie łuski;
- Mega – odmiana średnio późna oferująca bardzo duże ząbki i niezwykle intensywny aromat;
- Orlik – to odmiana późna o średniej wielkości ząbkach, których łuska ma barwę fioletową lub jasnobrązową;
- Zawrat – czosnek odmiany wczesnej o nieco spłaszczonej główce i łuskach w odcieniu białoszarym.
Czosnek ozimy jest czosnkiem sadzonym na wiosnę – ale czasami można sadzić go jesienią. Wśród odmian tego typu czosnku wyróżniamy:
- Jarus – odmiana średnio-wczesna o małych, białych główkach, które łączą ząbki o różnej wielkości;
- Jankiel – czosnek średnio-wczesny o owalnych główkach z białą lub szarawą łuską.
Czosnek jary sadzony wiosną najczęściej oferuje niższe plony, ale z kolei wówczas jest o wiele lepszy w dłuższym przechowywaniu. Czosnek ozimy z kolei pozwala na wcześniejsze w stosunku do czosnku jarego zbiory, bowiem jego kres wegetacji jest o 3-4 tygodnie krótszy.
Jeśli nie mamy pod ręką czosnku zwyczajnego, z powodzeniem zastąpi go czosnek niedźwiedzi.
Uprawa czosnku – kiedy zbierać czosnek
W kwestii zbioru czosnku można orientacyjnie podać terminy, ale nie są one wiążące. Generalnie czosnek posadzony jesienią zbiera się w lipcu, a ten sadzony wiosną – w sierpniu lub wrześniu.
BY jednak cieszyć się dorodnymi główkami bez ryzyka, że nie są jeszcze w pełni dojrzałe warto zbierać czosnek w momencie, gdy jeszcze liście są w 50-60% uschnięte. Nie można również zwlekać z wyrwaniem czosnku, gdyż jego główki mogą zacząć pękać i rozsypywać się pod ziemią.
Właściwości czosnku
Nie bez kozery nazywa się czosnek naturalnym antybiotykiem. Roślina ta to prawdziwe bogactwo substancji czynnych, które doskonale sprawdzają się zarówno w profilaktyce prozdrowotnej jak również przy różnych dolegliwościach.
Wartości odżywcze czosnku
Czosnek ma w sobie składniki mineralne (fosfor, potas, cynk, żelazo, selen, magnez i siarkę), witaminy (C, B1, B2, B3, beta-karoten) a także błonnik pokarmowy, kwasy organiczne, fitosterole, flawonoidy, enzymy jak allinaza, który zostaje aktywowany w trakcie rozdrabniania czosnku, a który przekształca allinę na allicynę. To właśnie allicynie czosnek zawdzięcza ten silny aromat, ale i silne działanie bakteriobójcze.
Właściwości czosnku
- czosnek działa jak naturalny antybiotyk dzięki silnym właściwościom bakteriobójczym
- ma działanie przeciwbakteryjne
- ma działanie antywirusowe
- wpływa na poziom cholesterolu – obniża poziom złego i podnosi poziom dobrego (HDL)
- wzmacnia odporność organizmu
- obniża ciśnienie krwi
- walczy z pasożytami jelit
- wspomaga trawienie, warto więc go spożywać podczas odchudzania
- chroni przed zawałem i udarem
- idealny na infekcje i przeziębienia
- hamuje agregację (nadmierne zlepianie) płytek krwi
Fot. główna: stevepb/pixabay.com
