Seler naciowy (Apium graveolens var. dulce) należy do rodziny selerowatych i zaliczany jest do odmian selerów zwyczajnych. Jest to warzywo liściaste, którego wiele odmian wymaga bielenia. Nie należy do tych najłatwiejszych w uprawie. Jednak za względu na bogactwo witamin i minerałów, które w sobie nosi, warto mieć je w swoim ogrodzie. Warzywo to znane jest i uprawiane od starożytności, potem nieco zapomniane. Wróciło do łask we Włoszech w XVII wieku i na popularności nie traci.
Jak wygląda seler naciowy
W przeciwieństwie do selera korzeniowego seler naciowy nie wytwarza korzenia spichrzowego, ma tez więcej witaminy C, olejków eterycznych oraz soli mineralnych. Zamiast korzenia tworzy gęstą rozetę grubych, mięsistych i soczystych ogonków zakończonych pióropuszem liści. Częścią wykorzystywaną w kuchni są właśnie ogonki selera naciowego. Nie ma też typowej dla selera goryczki zarówno w liściach jak i ogonkach.
Seler naciowy, autor: Jeffery Martin – Own work, CC0, commons.wikimedia.org
Dostępnych jest całe mnóstwo odmian selera naciowego, które generalnie dzielą się na dwie grupy, które różnią się między sobą barwą ogonków. Te białe do żółtawego są od razu gotowe do spożycia bo są to odmiany samobielące, te ciemnozielone trzeba bielić tak samo jak robi się to z cykorią. Im jaśniejsze stają się pędy selera naciowego, tym mniej jest w nich goryczki i mają łagodniejszy smak.
Seler naciowy ma maleńkie nasionka, na 1 gram nasion przypada ich aż ok. 2600 sztuk.
Uprawa selera naciowego
Seler naciowy jest dość wymagającym warzywem i to pod względem wymagań glebowych i środowiskowych, jak i pracochłonności. Uprawia się go z rozsady, tam samo jak ten korzeniowy, ma bowiem na tyle długi okres wegetacji, że nie da się go zasiać bezpośrednio w podłożu i zdążyć zebrać plony. Można go sadzić w pierwszym roku po oborniku, ale w żadnym razie po wapnowaniu podłoża. Ziemia musi być żyzna, przepuszczalna, ale jednocześnie mająca zdolność absorbowania wody, o pH 6 do 7. Bardzo ważnym jest, by ziemia była stale umiarkowanie wilgotna. Przesuszenie sprawi, że warzywa szybko stracą na jakości.
Do uprawy amatorskiej selera naciowego najlepiej jest wybrać odmian samobielące.
Przygotowanie rozsady selera naciowego
By rozsada była gotowa do posadzenia w gruncie potrzebuje 6 do 10 tygodni, dlatego nasiona selera naciowego wysiewa się z końcem lutego lub na początku marca. Pojemniki powinny być pojedyncze, wypełnione ziemią odpowiednią do tworzenia rozsady, czyli żyzną i lekką. Mogą to być pojemniki torfowe. Do każdego trafiają 2-3 nasionka na głębokość do 2 cm. Gdy wzejdą, uszczykuje się te najsłabsze.
Seler naciowy – nasiona, autor: Forest & Kim Starr, CC BY 3.0 us, commons.wikimedia.org
Sadzenie selera naciowego w gruncie i pod osłonami
Rozsada gotowa do sadzenie w gruncie powinna mieć wykszatłconych co najmniej 5-6 listków głównych i porządnie rozrośnięty system korzeniowy. Na dworze powinni być już dość ciepło, żeby sadzić rozsadę selera naciowego. Może to być druga połowa kwietnia i wówczas trzeba warzywa przykryć agrowłókniną, albo sadzić pod osłonami. Najbezpieczniejsza jest ta zasadzona w drugiej połowie maja.
Zbiór selera naciowego
Jeśli warunki będą optymalne to już po 2 miesiącach, czyli już w czerwcu, będziemy cieszyć się pierwszymi plonami. By seler naciowy zachował świeżość przez nawet 2 miesiące należy go trzymać w lodówce w temperaturze ok. 1°C. Ostatnie zbiory należy przeprowadzić jeszcze przed pierwszymi przymrozkami.
Bielenie selera naciowego
Jeśli do uprawy wybierzemy seler, który nie należy do odmian samobielących, to dojdzie nam jeszcze jedna czynność w trakcie jego uprawy, a mianowicie bielenie. Zabieg ten polega na ograniczeniu do rośliny dostępu światła. Jeśli nie mam specjalnych kapturków plastikowych, można do tego celu wykorzystać choćby karton lub zrobić kapturki z tektury falistej.
Optymalny moment, gdy selerowi naciowemu należy założyć zaciemniające ubranko to ok. 6 tygodni przed planowanymi zbiorami, gdy roślina ma jakieś 30 cm wysokości. Taki seler przykrywa się pudełkiem kartonowym lub nakłada papierowy rożek.
Seler naciowy – nasiona, źródło: depositphotos.com
Bielenie warzyw znacząco poprawia ich walory smakowe, w wypadku selera traci on swoją goryczkę i jest dużo bardziej delikatny. Ale tu jedna uwaga, im bardziej wybielony seler, tym mniej będzie miał witamin i minerałów.
Pielęgnacja selera naciowego
Kluczowym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie selera naciowego jest jego podlewanie. Seler musi mieć stale umiarkowanie mokre podłoże. Źle znosi zarówno przesuszenie jak i przelanie. Ziemię należy również systematycznie spulchniać oraz odchwaszczać.
Ponieważ seler naciowy jest warzywem żarłocznym, w trakcie jego uprawy trzeba zadbać o stałe zasilanie podłoża, pamiętając o tym, że azot ostatni raz może zostać dostarczony w połowie czerwca. Najlepszymi nawozami dla selera naciowego będą: biohumus, kompost oraz granulowany obornik. Roślinie nie może zabraknąć boru (niedobór powoduje pękanie ogonków i ich brązowienie), magnezu (pojawiają się chlorotyczne plamy) oraz wapnia.
Seler naciowy, autor: By fir0002flagstaffotos, GFDL 1.2, commons.wikimedia.org
Odmiany selera naciowego
Odmian selera naciowego jest w sklepach jest pod dostatkiem. I to zarówno tych samobielących, jak i tych, które trzeba okryć by zbielały. Wśród nich najpopularniejsze to:
- Seler naciowy ‘Tango’ – odmiana o długich, jasnozielonych ogonkach i nieco ciemniejszych liściach, nie wymaga bielenia, okres wegetacji 80 dni
- Seler naciowy ‘Malachit’ – odmiana średniowczesna o ciemnozielonych liściach i sporo jaśniejszych, mocnych i grubych ogonkach, okres wegetacji to ok 75 – 85 dni
- Seler naciowy ‘Złoty samobielący’ – odmiana dorastająca do 50 cm długości, jej ogonki liściowe barwy żółtej tworzą zwartą i wzniesioną rozetę liści
- Seler naciowy ‘Celebrity’ – odmiana dorasta do 24-26 cm, ma zielone pędy i liście, do bielenia
- Seler naciowy ‘Green Sleeves’ – odmiana bardzo wydajna, o zielonych pędach i liściach, do bielenia, tworzy duże rozety, wysiew od marca / kwietnia
Właściwości selera naciowego
Seler naciowy jest warzywem bardzo wartościowym, bogatym w składniki pokarmowe, do tego jest niskokaloryczny, bowiem w 100 gramach ma tylko 16 kcal. Zawiera białko i tłuszcze roślinne, węglowodany, witaminy (C, z grupy B, A, D, foliany) oraz mikro i makroelementy jak: fosfor, potas, wapń, sód, magnez, żelazo, jod, miedź, mangan oraz cynk. Jest również źródłem błonnika pokarmowego, skutecznie walczy więc z zaparciami.
Dzięki zawartości luteiny oraz beta karotenu ma bardzo pozytywny wpływ na wzrok. Seler naciowy to również źródło olejków eterycznych, flawonoidów raz glikozydów, które maja dobroczynny wpływ na układ sercowo-naczyniowy a także pobudzają pracę serca.
Seler naciowy – sok, autor: Photodune – BienManger.com, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
Zastosowanie selera naciowego
Seler naciowy wykorzystuje się w kuchni w postaci surowej jak i po obróbce cieplnej jako dodatek do zup i sosów. Przez wielu traktowany jest bowiem jako element włoszczyzny. Doskonale komponuje się z daniami mięsnymi dodany pod koniec duszenia mięsa lub tofu wraz z innymi warzywami, np. w kuchni orientalnej, ale również w tradycyjnej polskiej kuchni np. do gulaszu albo jakiegoś dania jednogarnkowego.
Ale seler naciowy jest najbardziej wartościowy spożywany na surowo. Łodygo selera naciowego można chrupać niczym marchewkę. Można go dodawać do różnych sałatek. Wraz z owocami i innymi warzywami tworzy doskonałe koktajle czy smoothie. Wyciskarka wolnoobrotowa stworzy z niego doskonały sok, wystarczy pomieszać go z jabłkiem, pomarańczą i cytryną.
Fot. główna: depositphotos.com