Uprawa współrzędna warzyw wydaje się być nowatorskim sposobem uprawy, bardzo w ostatnich latach modnym. Ale te metody „wymyśliła” sama natura i stosuje je od zarania dziejów. Rośliny w naturze nie dobierają sobie sąsiedztwa przypadkowo a natura nie zna czegoś takiego jak uprawy jednorodne. Różne gatunki rosnąc obok siebie wzajemnie na siebie oddziałują, często chroniąc przed szkodnikami i chorobami a przy tym nie wchodzą sobie w drogę pobierając np. wartości odżywcze z innych głębokości albo chroniąc się wzajemnie dając cień.
Nic to zatem nowego ta uprawa współrzędna roślin i naprawdę warto stosować jej zasady we własnym ogrodzie. Polegają one na tym by w rzędach obok siebie lub nawet w tych samych rosły odpowiednio dobrane różne gatunki warzyw, ziół, rośliny ozdobne, sadownicze (truskawki, poziomki czy porzeczki).
By skutki takiego a nie innego siania i sadzenia roślin były pozytywne, trzeba poznać klucz doboru roślin. Bo nie zawsze jest tak, że mają na siebie wpływ pozytywny, niektóre rośliny wybitnie nie znoszą swojego towarzystwa.
Uprawa współrzędna warzyw, autor: TCDavi/ flickr.com
Dlaczego rośliny oddziałują na siebie?
Rosnące obok siebie rośliny mają na siebie wpływ. Oddziaływanie to może być pozytywne, może być negatywne, ale również zupełnie obojętne. Dlaczego tak się dzieje, że poszczególne gatunki rosnąc obok siebie są zdrowsze, lepiej plonują i generalnie lepiej rosną? Odpowiedź czym jest uprawa współrzędna poniżej.
Sekret tkwi w zdolności roślin do wydzielania fitoncyd, czyli lotnych substancji organicznych. Już przy wydzielaniu naprawdę niewielkich ilości jedne rośliny zaczynają mieć wpływ na rozwój innych gatunków. Fitoncydy wytwarzane są przez rośliny w korzeniach, liściach czy owocach i z nich przenikają do gleby, powietrza i wody. Mają charakterystyczny, silny aromat, działają bakterio i grzybobójczo, mają zdolność hamowania rozwoju owadzich larw, a także hamują albo stymulują wzrost roślin rosnących obok.
Najbardziej charakterystyczne fitoncydy to olejki eteryczne, których najwięcej jest w roślinach przyprawowych i ziołach, olejki gorczycowe znajdujące się np. w roślinach kapustnych, czy etylen. Korzenie roślin zawierają np. alkaloidy, cukry i aminokwasy. Wszystkie to substancje oddziałują na rośliny sąsiadujące i w zależności od tego którą i ile sąsiedzi wchłoną danej substancji mogą rosnąć bujniej albo ich wzrost zostanie zahamowany.
Doskonałym przykładem współpracy roślin i wzajemnie odnoszonych korzyści są gildie roślinne jednoroczne a wśród nich przykład sztandarowy: gildia Trzy Siostry. Dynia, fasola i kukurydza pozytywną współpracę opanowały do perfekcji.
Uprawa współrzędna – Gildia Trzy Siostry, autor: vigilant20 (דָרוּך)/flickr. com
Uprawa współrzędna – zalety
Świadomie i planowo wybierając sąsiedztwo warzyw, przyczyniamy się do tych pozytywnych oddziaływań, dzięki czemu nasze rośliny będą zdrowsze a plony wyższe. Uprawa współrzędna ma ogromne znaczenie zwłaszcza w gospodarstwach ekologicznych, gdzie stosowanie chemicznych środków ochrony roślin jest niedozwolone. Ale jej zasady warto stosować nawet w najmniejszym przydomowym ogródku. To nic skomplikowanego a ma mnóstwo zalet.
- ma pozytywny wpływ na glebę zapobiegając jej erozji, tworzeniu się skorupy czy wypłukiwaniu składników pokarmowych,
- w takim ogrodzie następuje po pewnym czasie ekologiczna równowaga,
- następuje ograniczenie występowania chwastów,
- umożliwia zebranie plonów kilkakrotnie z tej samej powierzchni, dzięki lepszemu wykorzystaniu powierzchni uprawy,
- poprawia jakość roślin a nawet ich smak – np. na smak rzodkiewki wpływa wysianie obok rzeżuchy,
- hamuje namnażanie się i rozwój grzybów i bakterii chorobotwórczych a także wielu innych szkodników,
- sadzenie w warzywniku odpowiednich gatunków kwiatów nie tylko poprawia jego wizualny odbiór, ale odstrasza wiele owadzich szkodników a tym pożytecznym daje pokarm i schronienie,
- gdy ogród warzywny to mieszanina barw i zapachów, wówczas szkodniki tracą orientację i trudniej jest im odnaleźć swojego żywiciela. I tak np. można chronić marchew przed połyśnicą marchwianką uprawiając obok pora, sałatę, cebulę i szałwię,
- na jednej rabacie powinny być wymieszane warzywa, zioła i rośliny ozdobne – uatrakcyjni to ogród wizualnie, przyciągnie zapylacze odstraszając jednocześnie owady szkodniki,
- niektóre gatunki roślin, np. koniczyna mają bezpośredni, fizyczny wpływ na glebę, roślina ta bowiem rozluźnia podłoże wpływając pozytywnie na jego strukturę a po przekopaniu staje się bardzo cennym zielonym nawozem,
- uprawiając rośliny nieprzerwanie od wiosny do jesieni zapewniamy glebie osłonę a co za tym idzie chronimy ją przed nadmiernym wysychaniem i utratą guzełkowatej struktury.
Uprawa cebuli, autor: Couleur, Pixabay
Zasady doboru roślin w uprawie współrzędnej
- Pierwszą zasadą w uprawie współrzędnej roślin jest maksymalne wykorzystanie powierzchni przeznaczonej pod uprawę roślin,
- gdy planujemy dobór gatunków ważne jest by zwrócić uwagę na to jak szybko rosną rośliny i jaką osiągną wielkość w poszczególnych fazach rozwoju, by wzajemnie nie zasłaniały sobie światła i nie przeszkadzały we wzroście,
- kluczem doboru roślin powinno być również ich zapotrzebowanie na składniki pokarmowe obok siebie nie powinny bowiem rosnąć rośliny o różnych poziomach tego zapotrzebowania. Małe potrzeby mają: groch, fasola, bób, rzodkiewka. Średnie zapotrzebowanie przejawiają: czosnek, cebula, kalarepa, sałata, szpinak, marchew, pietruszka buraki i zioła. Najbardziej żarłoczne są rośliny dyniowate, kapustne, por, seler, pomidory i papryka,
- rośliny mające długie korzenie powinny rosnąć przy tych o krótkich, dzięki czemu zasoby gleby będą dużo lepiej wykorzystywane na różnych poziomach, można tu łączyć cebulę z marchwią albo por z selerem,
- w walce z chwastami pomogą również przemyślane dobory sąsiadujących roślin i tak np. seler, który tworzy szeroki system korzeniowy i dużą masę liściową jest sporą konkurencją dla chwastów, dlatego rzadziej przy nim wyrastają. Można to wykorzystać sadząc obok por, który ani nie sięga głęboko korzeniami ani nie zajmuje dużo miejsca nad ziemią. Tym samym seler korzeniowy będzie parasolem ochronnym dla pora i dobrze jest sadzić te warzywa rzędami na przemian.
Uprawa współrzędna warzyw, autor: International Institute of Tropical Agriculture/flickr.com
Dobór roślin w uprawie współrzędnej
- Najbardziej wszechstronnymi warzywami, które chronią inne przez atakami chorób i szkodników są emitujące silny zapach czosnek i cebula (szczypior). Poza kapustnymi, grochem i fasolą ma bardzo pozytywny wpływ na wszystkie inne warzywa. Lepiej nie ryzykować sadzenia ich przy fasoli, znacząco bowiem obniżą jej plonowanie. Ale już sadzenie czosnku i cebuli wśród róż będzie stymulowało zawiązywanie się ich kwiatowych pąków i naprawdę wzmocni wydawany przez kwiaty aromat. Warzywa te posadzone wśród truskawek będą je chroniły przed szarą pleśnią. Czosnek rosnący między truskawkami i porzeczkami i pozostawiony na zimę nie dopuści do rozwoju wielkopąkowca porzeczkowego i roztocza truskawkowego.
- Wspólnie powinny rosnąć koper z marchwią, grochem, cebulą i oczywiście z ogórkami, co znacząco wpłynie na przyspieszenie kiełkowania i wpłynie dodatnio na ich późniejszy rozwój i plonowanie.
- Wśród ogórków i pomidorów powinna zostać wysiana bazylia, ogórki będzie chroniła przed mączniakiem a razem z pomidorami odstraszy muchy i komary.
- Jedną z najbardziej dobranych par warzyw są cebula i marchew. Zapach cebuli odstraszy mszyce i połyśnicę marchwiankę, natomiast zapach marchwi wciornastki i śmietkę cebulową.
- Cząber ogrodowy ma zdolność pozytywnego wpływania na wzrost fasoli a także zmniejszanie liczebności mszycy buraczanej.
- Wydzielina korzeni pomidorów wspomaga wzrost selerów a posadzone wraz z tytoniem obok kapusty pekińskiej ochronią ją przed pchełkami. Natomiast same pomidory przed gniciem chroni pokrzywa.
- Gorczyca biała ma zbawienny wpływ na groch. Nie tylko podtrzymuje wiotkie pędy grochu, ale również hamuje wzrost chwastów. To nie wszystko, chroni również groch przed atakami pachóweczki strąkóweczki.
- Zioła mają wielką moc, dlatego mnóstwo powinno ich rosnąć w ogrodzie. Np. mięta, szałwia i tymianek lekarski odstraszają bielinki i mają wpływ na poprawę smaku marchwi i kapusty. Jeśli wśród kapustnych posiejemy hyzopa lekarskiego, to kwitnący będzie na siebie ściągał bielinka, który wówczas oszczędzi rośliny kapustne. Jeśli hyzop będzie rósł obok winorośli, poprawi ich plonowanie, natomiast ma niekorzystny wpływ na wzrost rzodkiewki.
- Nasturcje, aksamitki i nagietki nie tylko upiększą ogród warzywny, ale mają również ogromne zasługi we wspieraniu upraw przed szkodnikami. I tak nasturcje zwabiają mszyce, dzięki czemu nie te nie atakują innych roślin. Dlatego dobrze jest siać je obok pomidorów, fasoli tycznej, brokułach, ziemniakach i różach. Aksamitki i nagietki wabią swoimi korzeniami nicienie. Niestety, gdy tam się zjawią nie znajdują możliwości rozwoju i giną.
Jak widać uprawa współrzędna i znajomość jej zasad ma ogromne znaczenie dla rozwoju i plonowania roślin ogrodowych i warzywnych. Przedstawione powyżej zależności tylko część tych, które można wykorzystać przy sianiu i sadzeniu roślin. Dobrze je poznać ich jak najwięcej, zwłaszcza jeśli nasz ogród ma być miejsce ekologicznym i nie chcemy używać chemii.
Nasze artykuły o uprawie współrzędnej poszczególnych warzyw:
Fot. główna: Kaboompics .com, Pexels
