Wszystkie łączy to, że są jadalne i bardzo zdrowe. Można je spożywać zarówno na surowo jak i kiszone czy po obróbce termicznej. Są roślinami bogatymi w witaminę C, błonnik czy związki siarki. Wspomagają układ odpornościowy, trawienny i mają bardzie niewiele kalorii. W Polsce są powszechnie dostępne i powszechnie kupowane. Nasz klimat sprzyja ich uprawie, dlatego każdy kto ma warzywnik uprawia w nim przynajmniej kapustę białą czy kalafior. Warto jednak poznać wszystkie kapustne, ich właściwości i wymagania.
Warzywa kapustne – jakie mają wymagania?
Warzywa kapustne mają swoje wymagania i do najprostszych upraw nie należą. Nie jest jednak tak, że nie ma szans by w przydomowych ogrodzie nie wyhodować sobie dorodnych okazów.
Przede wszystkim należy zadbać o podłoże. Gleba musi być żyzna, najlepiej próchnicza, dobrze uprawiona. Odczyn powinien być obojętny albo bardzo do obojętnego zbliżony. Jeśli stosowaliśmy obornik, to kapustne w tym miejscu można sadzić już w pierwszym roku. By plony były satysfakcjonujące powinno się stosować jak najbardziej zróżnicowane nawożenie. Choćby brak azotu lub molibdenu może spowodować, że kapusta nie zawiąże główek, dlatego dobrze jest znać przyczyny dlaczego kapusta nie zawiązuje główek i temu zjawisku przeciwdziałać.
Warzywa kapustne w większości wymagają stanowisk słonecznych, osłoniętych od wiatru. Jednak w przypadku kalafiora nadmiar słońca i zbyt wysokie temperatury prowadzą do jego żółknięcia. Optymalne temperatury dla warzyw to 15-20oC, one kochają słońce i dobrze nagrzaną ziemię. Gdy temperatury spadają przez czas jakiś nie ma to wpływu na warzywa, są odporne. Jeśli natomiast chłody trwają dłużej, może dojść do pośpiechowatości, czyli wybijania się pędów kwiatostanowych już w pierwszym roku uprawy u roślin dwuletnich.
Przeczytaj także… Warzywa cebulowe – wymagania, uprawa, gatunki
Kapustne są świetnym przedplonem dla innych warzyw, jednak same po sobie i po warzywach rzepowatych nie powinny być sadzone w tym samym miejscu nawet przez 3-4 lata. Takie są zasady płodozmianu. Bardzo istotna jest kwestia poziomu wilgotności. Podlewanie jest koniecznością, gdyż przesuszanie podłoża powoduje pękanie główek kapusty. Sama pielęgnacja uprawy nie jest zbyt skomplikowana. Warzywa są najczęściej duże, co utrudnia chwastom życie. Ale oprócz systematycznego podlewania bardzo ważne jest również nawożenie pogłówne upraw warzyw kapustnych.
Większość warzyw kapustnych produkowana jest z rozsady. Możemy ją sobie wyprodukować sami, wysiewając nasiona kapusty białej, czerwonej, włoskiej, pekińskiej oraz kalafiora i brokuła już lutym (produkcja trwa ok. 7-8 tygodni). Uprawa rozsady wymaga stałej temperatury oraz wysokiej wilgotności. Gotową rozsadę możemy również bez problemu zakupić wiosną.
Właściwości warzyw kapustnych
Do warzyw kapustnych zaliczają się:
- brokuł (Brassica oleracea botrytis italica)
- brukiew (Brassica napus var. napobrassica)
- jarmuż (Brassica oleracea acephala var. sabellica)
- kalafior (Brassica oleracea botrytis)
- kalarepa (Brassica oleracea gongylodes)
- kapusta brukselska, brukselka (Brassica oleracea gemmifera)
- kapusta chińska (Brassica chinensis)
- kapusta głowiasta biała (Brassica oleracea capitata f. alba)
- kapusta głowiasta czerwona (Brassica oleracea capitata f. rubra)
- kapusta pekińska (Brassica pekinensis)
- kapusta włoska (Brassica oleracea sabauda)
Brokuł – jest rośliną jednoroczną. Ma krótki okres wegetacji, zalecany do upraw jako poplon. Nasiona w rozsadniku wysiewa się w czerwcu i w lipcu sadzonki są już gotowe do sadzenia w ogrodzie. Roślina jest wrażliwa na niedobory molibdenu i boru, dlatego trzeba ją zasilać nawozami wieloskładnikowymi dobrej jakości. Uprawa brokuła wymaga stałej wilgotności podłoża i systematycznego nawożenia.
Jadalne są róże, które można przeznaczyć do spożycia bezpośredniego lub mrozić. Brokuł jest warzywem niezwykle pożądanym w diecie, gdyż zawiera sulforafan, substancję o silnym działaniu przeciwnowotworowym. Jest bogatym źródłem białka, a także witamin: C, A, K, B1, B2 i PP. W brokułach znajdziemy: wapń, potas, żelazo, magnez, fosfor i siarka. Szklanka brokuł ma taką samą zawartość protein co np. szklanka ryżu, ale za to dużo mniej kalorii.
Brukiew – jest rośliną dwuletnią uprawianą jako warzywo lub roślina pastewna. W Polsce nie jest obecnie zbyt popularnym warzywem (masowo spożywana była w czasie wojny), za to w Norwegii jest częstym gościem na stole. Jej nadmierne spożywanie może prowadzić do niedoczynności tarczycy. W Polsce wysiewa się ją w kwietniu na głębokości 1-1,5 cm.
Brukiew to warzywo niezwykle odżywcze. Zawiera witaminy z grupy B (m.in. kwas foliowy, witaminę B1, ryboflawinę), A, C i K. Brukiew to w ponad 80% woda. W brukwi znajdują się liczne składniki mineralne: cynk, wapń, miedź, fosfor oraz żelazo. Ponadto odnajdziemy w niej również olejek gorczyczny, który zawiera siarkę, która pobudza organy trawienne oraz stosowana jest leczniczo przy chorobach wątroby, anemii, reumatyzmie oraz bronchicie (chorobie tchawicy i rozgałęzień oskrzelowych).
Jarmuż – jest rośliną dwuletnią. Uprawa jarmużu jest niezwykle prosta, gdyżma niewielkie wymagania, byleby tylko podłoże nie było zbyt wilgotne. Najczęściej uprawiany jako warzywo jesienno-zimowe spełniające rolę poplonu. Może zimować w podłożu. Po przemrożeniu ma lepszy smak. Jarmuż w Polsce nieco zapomniany ostatnio znów wraca do łask. Jest warzywem bardzo pożywnym, zawierającym przeciwutleniacze i mającym działanie przeciwzapalne. Bogate źródło witaminy K, C oraz karotenoidów a także wapnia, żelaza i kwasu foliowego. Zawiera również sulforafan.
Kalafior – jest rośliną jednoroczną. Nasiona wysiewa się w rozsadniku w lutym dla odmian wczesnych, w marcu dla średnio wczesnych a w czerwcu dla późnych. Jest chyba najbardziej wymagającym warzywem wśród kapustnych. Uprawie nie sprzyjają ani zbyt niskie ani zbyt wysokie temperatury. Rozsada ma bardzo delikatne korzonki i trzeba uważać przy pikowaniu. Musi rosnąć w miejscu nasłonecznionym, ale gdy zaczyna dojrzewać trzeba pilnować by róże były przed słońcem zasłonięte i załamywać liście. Jak widać uprawa kalafiora do najprostszych nie należy.
Jest to warzywo niezwykle cenne, gdyż bardzo bogate w najróżniejsze witaminy (K, B1, B2, B6, C) pierwiastki (jod, chlor, karoteny, cynk, miedź, fluor, sód, wapń, potas, magnez, mangan, żelazo, fosfor) a także kwasy pantotenowy i nikotynowy. Zawiera również olejki eteryczne, które wydzielają się podczas gotowania dając nieprzyjemny zapach (to siarka). Nie dość, że pełen bogactw, to jeszcze bardzo smaczny.
Kalarepa – jest rośliną dwuletnią. Ma bardzo krótki okres wegetacji (38-40 dni), dlatego świetnie sprawdza się zarówno jako przedplon jak i poplon. Odmiany wiosenne wysiewa się w rozsadniku po połowie lutego. Ma niewielkie wymagania glebowe i nadaje się do długotrwałego przechowywania (nawet kilkanaście tygodni). Zawiera niemal większość witamin i substancji mineralnych. W jej składzie jest luteina, chroniąca oczy. A także jest źródłem izotiocyjanów i indoli – substancji, które chronią organizm przed rozwojem nowotworów.
Kapusta brukselska, brukselka – jest rośliną dwuletnią. Nasiona wysiewa się w rozsadniku w kwietniu a do gruntu rozsada powinna trafić pod koniec maja lub na początku czerwca. Uprawa brukselki jest dość pracochłonna, bo gdy zaczyna tworzyć główki wymaga systematycznego i obfitego nawadniania. W drugiej połowie września powinno się ściąć czubek rośliny (ogławianie) by cały swój wysiłek skupiła na rozwoju główek. Brukselka może zimować w gruncie i zrywać ją można w razie potrzeby. Jest bogatym źródłem witamin (A, B1, B2, B3, C), kwasu foliowego oraz błonnika.
Kapusta chińska, pak choy – jest rośliną dwuletnią. Polsce uprawiana od niedawna, ale wciąż zyskująca na popularności. Idealna jako poplon na zbiór letni i jesienny. Posiada krótki okres wegetacyjny (40-50 dni). Może być uprawiana z siewu (wysiew od końca czerwca do połowy lipca) lub rozsady. Roślina bardzo wrażliwa na pikowanie, lepiej jest ją wysiać w torfowych multidoniczkach. Wysadzamy do gruntu w fazie 4 liści. Kapusta chińska dobrze znosi przymrozki. Zarówno liście jak i ogonki można spożywać na surowo, po obróbce cieplnej oraz ukiszone (nadaje się do krótkotrwałego kwaszenia). Kapusta chińska zawiera dużo błonnika, jest bogatym źródłem witaminy A, C i K oraz zawiera silne przeciwutleniacze i fitosanitarne składniki odżywcze.
Kapusta głowiasta biała i kapusta głowiasta czerwona (jej liście zawierają dodatkowo antocyjany, co nadaje jej ciemny czerwono-fioletowy kolor) – są to rośliny dwuletnie. Można je uprawiać na różne terminy zbiorów, różne odmiany mają bowiem różne okresy wegetacji: wczesne (60-90 dni), średnio wczesne (100-120 dni), średnio późne (120-140 dni), późne (> 140 dni). Wymagają stale wilgotnego (inaczej pękają) oraz żyznego podłoża i systematycznego nawożenia. Odmiany późne można przechowywać. Kapustę zarówno białą jak i czerwoną sadzi się z rozsady, którą możną wyprodukować lub zakupić.
Kapusta ma bardzo mało kalorii. Jest bogatym źródłem fosforu, siarki, potasu, miedzi, manganu, wapnia. W zewnętrznych liściach znajduje się też duża dawka żelaza i kwasu foliowego. Zawiera bardzo dużo witaminy C (porównywalnie do cytryny) oraz witamin z grupy B a także A, E, K, PP.
Kapusta pekińska – jest rośliną jednoroczną. Nasiona można wysiewać wprost do gruntu lub do rozsadnika. Uprawa jest specyficzna, gdyż warzywo potrzebuje różnych temperatur w różnych fazach wzrostu. Na początku wysokich a przed zbiorami sporo niższych. Dlatego nie jest ją łatwo uprawiać i przed decyzją trzeba się zapoznać szczegółowo z warunkami, które trzeba kapuście pekińskiej zapewnić. Oczywiście samo podłoże musi być bardzo żyzne i wciąż wilgotne. Kapusta pekińska jest warzywem niskokalorycznym. Zawiera tyle samo witaminy C co cytryna. Do tego witaminy A, z grupy B oraz rutynę i beta-karoten. To bogactwo minerałów takich jak: wapń, potas i magnez.
Kapusta włoska – jest to roślina dwuletnia. Ma mniejsze wymagania klimatyczne i glebowe niż kapusta głowiasta, do tego jest dużo bardziej wartościowa odżywcza i smaczniejsza. Ma długi okres wegetacji, dlatego nasiona w rozsadniku trzeba wysiewać już wczesną wiosną. Kapusta włoska zawiera mnóstwo witamin, składników mineralnych i cennego błonnika. Warzywo zawiera beta-karoten, witaminy: A, C, E, K, wapń, potas, żelazo, miedź, siarkę oraz magnez. Zawiera także silne przeciwutleniacze.
