Warzywa krzyżowe / warzywa kapustowate a warzywa kapustne
Warzywa krzyżowe vel warzywa kapustowate to szersza grupa roślin należących do rodziny Brassicaceae (dawniej Cruciferae). Obejmuje ona nie tylko klasyczne warzywa kapustne, ale również wiele innych gatunków liściowych, korzeniowych, przyprawowych i oleistych. Do warzyw krzyżowych zaliczamy m.in. rukolę, wasabi, rzeżuchę, rzodkiewkę, chrzan, daikon, gorczyce, mizunę, tat choy czy pak choy.
Z kolei warzywa kapustne to tylko jedna z podgrup warzyw krzyżowych. Należą do niej rośliny wywodzące się z gatunku Brassica oleracea, takie jak: kapusta głowiasta, kalafior, brokuł, brukselka, jarmuż, kalarepa.
Różnice w skrócie:
Zakres: warzywa krzyżowe = wszystkie rośliny z rodziny Brassicaceae; warzywa kapustne = tylko gatunki związane z kapustą właściwą (Brassica oleracea).
Zróżnicowanie biologiczne: w warzywach krzyżowych znajdziemy więcej form – korzeniowe (np. rzodkiew), liściowe (np. rukola), przyprawowe (np. gorczyca, wasabi), a w kapustnych dominują warzywa głowiaste i liściowe.
Zastosowanie: krzyżowe mogą mieć zastosowanie kulinarne, olejowe (np. rzepak), zielarskie – kapustne to przede wszystkim warzywa stołowe.
Podsumowując: każde warzywo kapustne jest krzyżowym, ale nie każde krzyżowe jest kapustne. Warto znać tę różnicę, planując płodozmian, dobór gatunków czy analizując potrzeby pokarmowe roślin w ogrodzie.
Ponieważ dla wszystkich poniższych warzyw napisałam już osobne, obszerne artykuły na temat ich uprawy, pielęgnacji i właściwości, poniżej przedstawiam jedynie skrótowe informacje. Wystarczy kliknąć w nazwę warzywa a przekieruje Was ona do stron stron z wyczerpującymi informacjami 🙂
Lista warzyw krzyżowych / kapustowatych i ich charakterystyka
Chrzan (Armoracia rusticana)
- Wymagania: gleba wilgotna, żyzna, słońce.
- Właściwości: działanie bakteriobójcze, poprawia trawienie.
- Uprawa w Polsce: tak, doskonale rośnie w polskich warunkach.
Rzeżucha (Lepidium sativum)
- Wymagania: szybki wzrost, potrzebuje wilgoci i światła.
- Właściwości: bogata w witaminę C, idealna na parapet.
- Uprawa w Polsce: tak, przez cały rok.
Gorczyca etiopska (Brassica carinata)
- Wymagania: ciepłe stanowisko, dobrze nawieziona gleba.
- Właściwości: młode liście jadalne, pikantne.
- Uprawa w Polsce: tak, jako uprawa jednoroczna w ciepłe lato.
Kapusta włoska (Brassica oleracea var. sabauda)
- Wymagania: stanowisko słoneczne, gleba żyzna.
- Właściwości: delikatna w smaku, zasobna w błonnik.
- Uprawa w Polsce: tak.
Jarmuż (Brassica oleracea var. acephala)
- Wymagania: odporny na mróz, gleba umiarkowanie żyzna.
- Właściwości: bogaty w antyoksydanty, witaminę K.
- Uprawa w Polsce: tak, nawet zimą.
Gai lan / Jie lan / Musil (Brassica oleracea var. alboglabra)
- Wymagania: ciepło i wilgotna gleba.
- Właściwości: chińskie brokuły, delikatne i słodkawe.
- Uprawa w Polsce: tak, ale pod osłonami w cieplejszych miesiącach.
Kapusta głowiasta biała (Brassica oleracea var. capitata)
- Wymagania: głęboka, żyzna gleba, dobre nawożenie.
- Właściwości: klasyczna baza kiszonek.
- Uprawa w Polsce: tak.
Brukselka (Brassica oleracea var. gemmifera)
- Wymagania: długi okres wegetacji, odporna na mróz.
- Właściwości: źródło błonnika i witamin.
- Uprawa w Polsce: tak.
Kalarepa (Brassica oleracea var. gongylodes)
- Wymagania: wilgotna, żyzna gleba, chłodniejsze miesiące.
- Właściwości: niskokaloryczna, soczysta.
- Uprawa w Polsce: tak.
Brokuł (Brassica oleracea var. italica)
- Wymagania: umiarkowane temperatury, dobrze nawożona gleba.
- Właściwości: silne działanie przeciwnowotworowe.
- Uprawa w Polsce: tak.
Brokuły rzymskie (Brassica oleracea var. botrytis)
- Wymagania: stanowisko słoneczne, żyzna gleba.
- Właściwości: ciekawy smak, zbliżony do kalafiora.
- Uprawa w Polsce: tak, ale lepiej w cieplejszych rejonach.
Kalafior (Brassica oleracea var. botrytis)
- Wymagania: dużo wody i składników pokarmowych.
- Właściwości: lekkostrawny, dobry dla dzieci.
- Uprawa w Polsce: tak.
Pak choy (Brassica rapa subsp. chinensis)
- Wymagania: chłodniejsze temperatury, gleba wilgotna.
- Właściwości: liście delikatne, jadalne surowe i gotowane.
- Uprawa w Polsce: tak, wiosną lub jesienią.
Komatsuna (Brassica rapa var. perviridis)
- Wymagania: chłód, krótki okres wegetacji.
- Właściwości: jadalne liście, bogate w wapń.
- Uprawa w Polsce: tak, jako uprawa przedplonowa.
Mizuna (Brassica rapa var. nipposinica)
- Wymagania: wilgotna gleba, chłodne dni.
- Właściwości: smak lekko pikantny.
- Uprawa w Polsce: tak, od wiosny do jesieni.
Rapini vel Rzepa brokułowa (Brassica rapa subsp. rapa)
- Wymagania: chłodny klimat, żyzna gleba.
- Właściwości: charakterystyczny gorzki smak.
- Uprawa w Polsce: tak, ale lepiej jako uprawa wiosenna lub jesienna.
Choy sum vel Choi sum (Brassica rapa var. parachinensis)
- Wymagania: ciepło i regularne podlewanie.
- Właściwości: jadalne całe rośliny – łodygi, liście, kwiaty.
- Uprawa w Polsce: tak, ale najlepiej pod osłonami.
Kapusta pekińska (Brassica rapa subsp. pekinensis)
- Wymagania: unikać upałów, gleba żyzna.
- Właściwości: znana z surówek i kimchi.
- Uprawa w Polsce: tak, lepiej jako uprawa jesienna.
Brukiew (Brassica napus var. napobrassica)
- Wymagania: chłodna pogoda, wilgotna gleba.
- Właściwości: zawiera witaminy C i E.
- Uprawa w Polsce: tak.
Gorczyca sarepska vel kapusta sitowata vel gorczyca modra vel kapusta sarepska vel gorczycą sarepską (Brassica juncea var. rugosa)
- Wymagania: szybki wzrost, żyzna gleba.
- Właściwości: pikantne liście, bogate w witaminę K.
- Uprawa w Polsce: tak, przez większą część sezonu.
Rukola (Eruca vesicaria)
- Wymagania: lekka gleba, regularne podlewanie.
- Właściwości: liście o intensywnym smaku, bogate w olejki gorczyczne.
- Uprawa w Polsce: tak.
Wasabi (Eutrema japonicum)
- Wymagania: chłodne, wilgotne środowisko, cień.
- Właściwości: korzeń do przyprawiania potraw japońskich.
- Uprawa w Polsce: bardzo trudna, tylko w specjalnych warunkach – cień, stały dostęp do bieżącej wody.
Daikon (Raphanus sativus var. longipinnatus)
- Wymagania: głęboka gleba, chłodne dni.
- Właściwości: łagodny smak, detoksykujące działanie.
- Uprawa w Polsce: tak.
Rzodkiewka (Raphanus sativus)
- Wymagania: szybki wzrost, regularne podlewanie.
- Właściwości: źródło witamin, idealna do sałatek.
- Uprawa w Polsce: tak, nawet 2–3 razy w sezonie.
Rzeżucha ogrodowa (Lepidium sativum)
- Wymagania: łatwa w uprawie, nawet na wacie.
- Właściwości: szybkie źródło witamin.
- Uprawa w Polsce: tak, przez cały rok.
Warzywa krzyżowe to fundament zdrowego warzywnika. Większość z nich świetnie znosi polskie warunki klimatyczne, a nawet te bardziej egzotyczne mogą być z powodzeniem uprawiane w szklarni, tunelu foliowym lub na ciepłym parapecie. Jako ogrodnik polecam rotację tych warzyw i stosowanie naturalnych nawozów organicznych – to przynosi najlepsze plony.
Fot. główna: Coyau – Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
